جمعه هفته گذشته رئیس اداره ترازیابی دقیق، اداره کل زمین‌سنجی و نقشه‌برداری سازمان نقشه‌برداری کشور در مصاحبه‌ای با ایسنا از کاهش قابل‌توجه نرخ فرونشست در شهر اصفهان خبر داد و تأکید کرد که در بازه سال ۹۵ تا ۹۷ بیشینه نرخ فرونشست زمین در اصفهان ۱۵ سانتیمتر در سال است و در مطالعات به‌روزرسانی نقشه‌های فرونشست اصفهان شاهد این بودیم که بیشینه نرخ فرونشست شهر اصفهان به ۱۱ سانتیمتر در سال رسیده و این عدد نشان می‌دهد که نرخ فرونشست به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است.
به گفته معصومه آمیغ، با گسترش فرونشست به سمت فولادشهر با نرخ نسبتاً کمی روبرو هستیم، ولی رفتار کلی فرونشست در شهر اصفهان یک روند امیدوارکننده است و تلاش‌هایی که در کارگروه سازگاری با کم‌آبی صورت گرفته و همچنین همکاری‌های وزارت نیرو و جهاد کشاورزی، به نظر می‌رسد که لکه‌های رنگی فرونشست به سمت کاهش می‌رود و جای امیدواری است که در صورتی که این سیاست‌ها با پیگیری‌های بیشتر، ادامه یابد، فرونشست کنترل شود.
توکیو ۲۵ سال برای کاهش نرخ فرونشست زمین تلاش کرد
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور در گفت‌وگو با ایسنا، دراین‌باره اظهار کرد: این خبر عجیب را شنیدم و البته این گفته‌ها را باور نمی‌کنم؛ همانطور که می‌دانید فرونشست زمین با افت سطح آب‌های زیرزمینی در ارتباط است و هر چه سطح آب زیرزمینی پایین‌تر می‌رود به‌طور منطقی فرونشست زمین باید ادامه داشته باشد.
علی بیت‌الهی توضیح داد: براساس آمار چاه‌های پیزومتری اصفهان، تا پایان سال ۱۴۰۰ و در دوره‌های درازمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت، حدوداً یک متر در سال افت سطح آب‌های زیرزمینی را داریم، بنابراین در این شرایط فرونشست زمین به همان روال قبلی ادامه‌دار است و امکان ندارد در یک مدت کوتاه دو یا سه ساله به یکباره فرونشست زمین هفت سانتیمتر کم شود.
وی با اشاره به برنامه کشور ژاپن برای کاهش نرخ فرونشست زمین، گفت: در سال ۱۹۶۵ نرخ سالیانه دشت توکیو ۱۲ سانتیمتر بود که این پدیده با یک برنامه بسیار سختگیرانه در سال ۲۰۰۲ به حدود یک سانتیمتر کاهش یافت. این برنامه بسیار جدی بود، به نحوی تزریق آب به آبخوان توکیو انجام شد، همچنین با جلوگیری از استحصال آب‌های زیرزمینی توسط چاه‌ها، کنترل کشاورزی‌های آب بر و ... این پدیده را در مدت حدود ۲۵ سال به یک سطح قابل‌ملاحظه‌ای کاهش داد.
رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با طرح این سوال که مگر ما در اصفهان چه کاری انجام داده‌ایم که فرونشست زمین ۷ سانتیمتر کاهش یافته است؟ ادامه داد: برای کاهش ۷ سانتیمتری فرونشست زمین حداقل باید هفت متر سطح آب زیرزمینی بالا بیاید، در حالیکه آخرین آمارها در انتهای سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که سطح آبخوان سالیانه یک متر پایین می‌رود.
وی گفت: تنها دلیلی که می‌تواند کاهش هفت سانتیمتری نرخ فرونشست زمین در اصفهان را توجیه کند، اشتباه در پردازش تصاویر ماهواره‌ای قبلی و جدید است، چراکه در محیط‌های شهری به دلیل وجود ساختمان، فضای سبز و ... احتمال این اشتباه وجود دارد.
بیت‌الهی تاکید کرد: باید توجه داشت هر کاری که برای کاهش نرخ فرونشست زمین انجام دهیم، طی دو یا سه سال فرونشست زمین در هیچ کجای دنیا کمتر نمی‌شود و کسی که این حرف را می‌زند عملاً با دانش هیدرولوژی آب‌های زیرزمینی فرونشست زمین و زمین‌شناسی اصفهان بیگانه است و در بیان ادعای کاهش نرخ فرونشست زمین در اصفهان، نه اطلاعات پیزومتری چاه‌های آب منطقه‌ای نشان می‌دهد که سطح آب‌های زیرزمینی بالا آمده و نه در اصل کار خاصی انجام نشده است.
وی با بیان اینکه متأسفانه زاینده‌رود که ۵۰ درصد تغذیه آبخوان اصفهان را برعهده دارد کاملاً خشک است، از سوی دیگر در وضعیت چاه‌ها به دلیل نیازهای کشاورزی، فضای سبز و ... تغییر خاصی اعمال نشده تا بگوییم برداشت آب نصف چاه‌ها و یا کل چاه‌های دشت اصفهان-برخوار متوقف شده است، در حالیکه همچنان از تمام چاه‌های اصفهان استحصال آب با همان روال قدیمی انجام می‌شود.
رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با اشاره به اینکه تنها احتمالی که درباره کاهش نرخ فرونشست زمین می‌دهم اشتباه درنتیجه پردازش‌ها است، توضیح داد: این موضوع به‌طورقطع مربوط به اشتباه تصاویر ماهواره‌ای است، اما هیچ چیزی از اصل مسئله گسترده‌تر شدن فرونشست زمین در اصفهان کم نمی‌کند و ای کاش برخی کارشناسان با مفهوم عینی فرونشست زمین در اصفهان آشنا بودند.
مگر کار خاصی در اصفهان کردیم که فرونشست زمین متوقف شود
وی تأکید کرد: مگر ما کار خاصی در اصفهان انجام داده‌ایم که فرونشست زمین متوقف شود و یا معجزه‌ای رخ داده است و حتی اگر اقدام موثری هم صورت گیرد تا به نتیجه مثبت برسیم زمان خواهد برد و تجربه کشور ژاپن زمانی حدود ۲۵ سال را نشان می‌دهد و به اعتقاد من اظهارنظر اخیر به یک فکاهی شبیه است.
بیت الهی در پاسخ به این سوال که آیا اظهارنظر اخیر قصد کمرنگ کردن شدت بحران فرونشست زمین اصفهان را در بدنه دولت دارد یا خیر؟ گفت: درواقع ممکن است گوینده این اظهارات نظر خاصی نداشته باشد، اما استفاده از این گفته‌ها قطعاً چنین خواهد بود که بدون هیچ‌گونه اقدام و کار خاصی بر روی فرونشست زمین و همچنین بدون تخصیص حداقل حقابه زیست‌محیطی زاینده‌رود برای تغذیه اندک این آبخوان و همچنین بدون انجام کار خاصی در زمینه تزریق مصنوعی آب در آبخوان و بدون کنترل برداشت آب از چاه‌ها، چطور ممکن است نرخ فرونشست زمین کم شود.
وی ادامه داد: این‌گونه اظهارات به طور مستقیم و غیرمستقیم تبعاتی خواهد داشت و اهمیت بحران فرونشست زمین در اصفهان را تحت شعاع قرار خواهد داد و می‌تواند بهره‌برداری‌های غیرواقعی از این موضوع شود، بنابراین اگر نتیجه پردازش‌ها اشتباه بوده، بهتر است صادقانه و شجاعانه این موضوع اعلام شود.
روند رو به بهبودی در فرونشست زمین در اصفهان نمی‌بینیم
رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با تاکید بر اینکه از سال ۲۰۱۶ تا به امروز، نرخ فرونشست زمین در اصفهان به‌هیچ‌وجه کاهش نیافته است، تصریح کرد: حساسیت ما بر روی این موضوع بالاست و اخیراً گزارشی به استاندار اصفهان ارائه کرده‌ام که متاسفانه هیچ روند رو به بهبودی را نمی‌بینیم و واقعیت امر فرونشست زمین در اصفهان، با حرف من و شما تغییر نمی‌کند. اگر در مخزنی آب نریزیم مگر این مخزن پُر می‌شود و آیا کاری شده که ما متوجه نیستیم.
وی با اشاره به اینکه در گزارشی ۱۶۰ صفحه‌ای تمام مناطق شمالی اصفهان همچون ۱۵، ۱۴، ۹، ۲، ۸، ۷ و به نوعی مناطق شمال و هلالی اصفهان تماماً درگیر نرخ بالای فرونشست زمین هستند و در این گستره‌ها علاوه بر ساختمان‌های مسکونی که نزدیک به ۸۰۰ هزار واحد مسکونی را در برمی‌گیرد، زیرساخت‌های مهمی را وجود دارد، علاوه بر این زمین و خاک محدوده شمالی اصفهان از نوع واگرا است که در اثر فرونشست زمین شکاف و ترک‌هایی اتفاق می‌افتد که یکی از این شکاف‌های تیپیک در محدوده ورزشگاه نقش‌جهان است که تصاویر آن نیز موجود است و اینها علائمی دال بر روند پیشروی فرونشست زمین در اصفهان را دارد و پیش‌بینی می‌کنم در ماه‌های آتی این علائم بیشتر شود.
چه نسخه‌ای برای کاهش نرخ فرونشست زمین در اصفهان بپیچیم
بیت‌الهی گفت: اگر می‌خواهیم برای فرونشست زمین در اصفهان نسخه‌ای بپیچیم، کار کاملاً روشنی در پیش داریم و باید حداقل ۱۵ مترمکعب بر ثانیه آب از جنوب غرب تا جنوب شرق شهر اصفهان در زاینده‌رود جریان یابد، همچنین برداشت آب از تمام چاه‌های محدوده شمال اصفهان در حبیب‌آباد، دولت‌آباد به ویژه چاه‌های پرمصرف حدود ۳۰ درصد کاهش داشته و این نسخه نهایی مقابله با فرونشست زمین است.
وی اضافه کرد: البته اقدامات دیگری وجود دارد که در هیئت دولت مطرح کرده‌ایم و امیدواریم این اقدام صورت گیرد و پیشنهاد داده‌ایم تا کارگروه‌های کارشناسی اعم از کشاورزی، ژئوتکنیک، ساختمان و ... و همچنین کارگاه‌های آموزشی در اصفهان تشکیل شود تا در حد توان با آثار مخرب این پدیده مقابله کنیم و امیدوارم مسئولان عالی کشور اهمیت و حساسیت پدیده فرونشست زمین را درک کنند.
در زون فرونشستی اصفهان ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر ساکن هستند
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با تأکید بر اینکه اصفهان تنها محدوده ایست که در زون فرونشستی آن ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر ساکن هستند، توضیح داد: به این معنا که ریسک فرونشست زمین در اصفهان در بالاترین مرتبه کشور است و این موضوع ارتباطی با مسئله کشاورزی و حقابه کشاورزی ندارد، بلکه به زندگی اولیه و طبیعی مردم در ساختمان‌های امن برمی‌گردد.
وی درباره نرخ سالیانه فرونشست زمین در اصفهان، توضیح داد: بیشینه مقدار فرونشست زمین در برخی نقاط اصفهان سالیانه تا ۱۸ سانتیمتر است، اما طی سال ۲۰۱۶ تا امروز نرخ آن به‌صورت ناحیه‌ای و متوسط حدود ۱۲ سانتیمتر است. همچنین در حاشیه‌های دشت اصفهان-برخوار میزان فرونشست زمین تبعا کمتر می‌شود، چراکه حالت فرونشست زمین شبیه کاسه‌ای شکل است در وسط دشت نشست بیشتر از حاشیه‌های آن است.
بیت‌الهی در پایان گفت: باید مراقب باشیم صحبت‌هایی که از دیدگاه کارشناسی زده می‌شود اصل هدف ما که مقابله با فرونشست زمین و حساسیت و اهمیت آن در اصفهان است را تحت شعاع قرار ندهد.
انتهای پیام