در حال حاضر، عمده‌ترین چالش‌های حوضه آبریز زاینده‌رود خشک‌سالی، بروز پدیده فرونشست، فقدان آب شرب برای جمعیت ساکن در این منطقه، مشکل در تأمین آب مورد نیاز صنایع، کشاورزی و خشکی تالاب گاوخونی و تبدیل‌شدن آن به کانون ریزگرد است. البته مشکلات زیست‌محیطی استان اصفهان به این موارد محدود نیست و آلودگی هوا، مسائل مربوط به پساب و فاضلاب، پسماندها، زیستگاه‌های گیاهی و جانوری، آمایش سرزمین و پایداری محلی، مسائل ناشی از تغییر اقلیم نیز تهدیدی جدی برای نصف جهان محسوب می‌شود.
در آستانه سفر رئیس‌جمهور به اصفهان در گفت‌وگو با مهرداد فرهادیان، رئیس پژوهشکده محیط‌زیست و دانشیار گروه مهندسی شیمی دانشگاه اصفهان از اصلی‌ترین مطالبه دانشگاهیان پرسیدم که به گفته وی محیط‌زیست اصفهان از جنبه‌های مختلف نیاز به توجه و مدیریت دارد.
مشروح این گفت‌وگوی ایسنا را در ادامه می‌خوانید:
اگر بخواهید به‌طور مشخص اولین مطالبه زیست‌محیطی اصفهان را بگویید، این اولین چیست؟
اولین نکته، جاری بودن مداوم زاینده‌رود است که از جنبه‌های مختلف برای شهر و مردم اصفهان حائز اهمیت است. شادابی مردم شهر، حیات و زندگی در اصفهان، مباحث روان‌شناختی، فرونشست، کاهش ریز گردها و ... ازجمله مباحثی است که با خشکی زاینده‌رود گره خورده و در وهله نخست از مطالبات جدی از رئیس‌جمهور باید باشد.
دیگر مطالبه‌های محیط زیستی استان اصفهان چیست؟
برخورداری از یک هوای پاک، مهار ریزگردها و آلاینده‌های خاک، آب‌وهوا، ارتقای تصفیه‌خانه‌های آب، مدیریت پسماندهای صنعتی، ویژه و خطرناک، توجه کامل به موضوع محیط‌زیست طبیعی و جانوری استان، مهار فرونشست، فرسایش خاک و توجه ویژه به انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاه‌های خورشیدی نیز از دیگر مطالبات زیست‌محیطی اصفهان از رئیس‌جمهور است.
بیشتر توضیح می‌دهید؟
برخورداری از یک‌هوای پاک در اصفهان نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و جامع برای کاهش آلاینده‌های هوا در کلان‌شهر صنعتی اصفهان دارد. همانطور که می‌دانید، این روزها تشدید آلودگی هوای ناشی از وسائط نقلیه موتوری و فعالیت‌های صنعتی و همچنین وجود ریزگردها، یکی از چالش‌های اصلی اصفهان است که در فصول مختلف این شهر را درگیر کرده و تداوم آن مشکلات زیست‌محیطی و سلامتی بسیاری برای مردم شهر به همراه دارد.
ضرورت ارتقای تصفیه‌خانه‌ها آب نیز دیگر موضوعی است که نیاز به بررسی و مدیریت دارد؛ چراکه با توجه به وجود ریز آلاینده‌های آب ناشی از فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و انسانی که تهدیدی برای سلامتی هستند از توجه به این نکته نباید غفلت کرد. در جوامع پیشرفته دنیا مباحث ورود ریز آلاینده‌ها به منابع آب را موردتوجه قرار داده و سطح خروجی آب باکیفیت‌تری ارائه می‌دهند که سلامت بیشتری به همراه دارد. توجه بیش از گذشته به تصفیه فاضلاب‌های بهداشتی، صنعتی و کشاورزی و بازیابی و بازچرخانی آب نیز می‌تواند بخش قابل‌ملاحظه‌ای از تأمین آب را در استان اصفهان به همراه داشته باشد.
همچنین دیگر مطالبات زیست‌محیطی از رئیس‌جمهور می‌تواند بحث انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاه‌های خورشیدی در شرق استان باشد که در مهار ریزگردها و تأمین بخشی از نیاز کشور نقش دارد.
به موضوع مدیریت پسماندهای صنعتی اشاره کردید، چرا اصفهان در این بخش در معرض خطر است؟
موضوع مهم دیگری که برای اساتید حوزه محیط‌زیست از اهمیت بالایی برخوردار است، مدیریت پسماندهای صنعتی، ویژه و خطرناک است که متأسفانه به دلیل اینکه سایت‌های پسماندهای صنعتی در نقاط مختلف کشور به‌صورت اصولی اجرایی نشده‌اند، بخش قابل‌ملاحظه‌ای از پسماندهای صنعتی و خطرناک به سایت مجاز در اصفهان منتقل می‌شود که برای آینده اصفهان خطرناک است و مشکلات زیست‌محیطی و سلامتی بسیاری برای مردم به همراه خواهد داشت. ازاین‌رو نیاز به ایجاد سایت‌های مجاز پسماندهای صنعتی در هر استان داریم تا مدیریت پسماند در استان‌ها انجام شود و این چالش مهم زیست‌محیطی در استان اصفهان کاهش یابد.
یکی دیگر از چالش‌های زیست‌محیطی استان را توجه به موضوع محیط‌زیست طبیعی و جانوری عنوان کردید، اصفهان در این بخش در معرض خطر است؟
با توجه به اینکه مناطق حفاظت‌شده در استان اصفهان وجود دارد، این بخش نیز نیاز به توجه ویژه دارد. با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و محیطی که در آن هستیم، باید از پوشش مناسب استفاده شود تا موجودات و گیاهان منطقه به شیوه صحیح حفظ شوند.
فرونشست موضوع داغ این روزهای اصفهان است، این مشکل را چگونه باید مطالبه کنیم؟
موضوع فرونشست و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی خطر بزرگی برای اصفهان ایجاد کرده و بی‌توجهی به این موضوع تمدن چند هزارساله اصفهان را تهدید می‌کند. برای مهار فرونشست حتماً نیاز به راهکارهای عملیاتی از جانب اساتید است. خشکی زاینده‌رود به‌نوعی با فرونشست ارتباط دارد، البته به غیر از فرونشست موضوع فرسایش خاک نیز با توجه به محدودیت منابع آب و وزش جریان هوا که با آن درگیر هستیم، باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. همچنین به استفاده از ظرفیت پایش آلاینده‌های هوا و خاک نباید بی‌توجهی کرد. در این زمینه نیاز است از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان استان که در این حوزه فعال‌اند، استفاده کنیم.
به استفاده از ظرفیت و توان دانش‌بنیان‌ها اشاره کردید، این مهم چگونه عملی می‌شود؟
استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان باید نه در گفتار بلکه در عمل باشد. در شهرک‌های صنعتی اصفهان بسیاری از شرکت‌ها، سنسورهای مانیتورینگ آلاینده هوا ندارند که باید تجهیز شوند، در این زمینه می‌توان از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان فعال و موفق در این حوزه استفاده کرد که علاوه بر کاهش آلاینده‌ها و بهبود سلامت مردم، راهی برای حمایت بیشتر از دانش‌بنیان‌ها است.
در بخش محیط‌زیست استان از ظرفیت نیروهای محلی و اساتید بیش از گذشته باید استفاده کنیم. در این زمینه با شکل گیری کنسرسیوم مراکز علمی- پژوهشی استان با مشارکت بیش از ۱۰ دانشگاه، گام‌هایی را آغاز کرده‌ایم که متأسفانه از این ظرفیت استفاده نمی‌شود و یکی دیگر از مطالباتمان از رئیس‌جمهور حمایت از این بخش خواهد بود؛ چراکه با استفاده از توان اساتید می‌توان مشکلات زیست‌محیطی را کاهش داد.
سخن پایانی...
محیط‌زیست جدا از توجه و حمایت مسئولان، نیاز به فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی مردم دارد که با مشارکت صنایع و حمایت مسئولان قابل انجام است. نیاز است با یک برنامه‌ریزی جامع، حمایت ویژه و تخصیص اعتبار در راستای تحقق این مهم تلاش شود.
همانطور که می‌دانید، اصفهان مالیات بالایی به کشور می‌دهد و باید توجه کرد که تنها بهره این موضوع نباید آلودگی‌های زیست‌محیطی برای مردم این شهر باشد و بخشی از درآمدهایی که استان اصفهان برای کشور ایجاد می‌کند باید صرف آبادانی و بهبود زیست محیطِ این قسمت شود.
انتهای پیام