براساس این پژوهش، در رابطه با افسردگی نیز سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی کرده که در سال ۲۰۲۰ اولین علت ناتوانی در جهان بیماری‌های قلبی عروقی و دومین علت آن افسردگی خواهد بود. متاسفانه این اختلالات به شکل‌های مختلف باعث افزایش هزینه‌های اقتصادی تحمیل شده به فرد و جامعه می‌شود. محققان در پژوهشی با عنوان «بررسی تاثیر روزه‌داری در ماه رمضان بر عزت نفس و سلامت روانی دانشجویان» آورده‌اند، سازمان بهداشت جهانی، سلامت را حالت رفاه و آسایش جسمی، روانی و اجتماعی می‌داند و یکی از مواردی که در سلامت روانی نقش مهمی ایفا می‌کند، بهره‌مندی از عزت نفس است.

این پژوهش توسط مریم جوانبخت استادیار گروه روان‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، سید علیرضا ضیایی استادیار گروه روان‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، سید مهران همام استادیار گروه مغز و اعصاب دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و علی رهنما پزشک عمومی انجام شده که نشان می‌دهد، عزت نفس به معنی پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خویشتن احساس می‌کند. شخصی که از عزت نفس بالا برخوردار است خود را به گونه مثبتی ارزیابی کرده و برخورد مناسبی نسبت به خود و دیگران دارد.

بنا بر این احساس عزت نفس موجب ارتقای سلامت روانی فرد می‌گردد. عوامل چندی بر عزت نفس و سلامت روانی تاثیر می‌گذارند که از مهمترین آنها می‌توان به معنویات و باورهای مذهبی اشاره کرد. یکی از عباداتی که همواره اسلام بر آن تاکید دارد فریضه روزه است. روزه یکی از واجبات شرعی اسلام است که در ادیان دیگر نیز به اشکال مختلف مورد توجه قرار گرفته است. از دیدگاه اسلام، روزه باعث ارتقای سلامت جسمی و روانی فرد می‌شود و خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: و "ان تصوموا خیرلکم ان کنتم تعلمون" اگر علم داشتید می‌دانستید که روزه گرفتن برای شما خیر است.

در زمینه تاثیرات روزه بر سلامت جسمی تحقیقات زیادی مانند اثرات آن بر کنترل وزن، سوختن چربی‌ها، کاهش فشارخون و کاهش بروز بیماری‌های قلبی عروقی صورت گرفته است اما بعضی از مطالعات یافته‌های دیگری را بیان داشته‌اند. یکی از موارد که بعد از بررسی اثرات روزه بر روی افراد مبتلا به سردرد صورت گرفت این بود با وجودی که در تحقیقات متعدد مشخص شده که روزه‌داری باعث استراحت فیزیولوژیکی دستگاه گوارش و سیستم عصبی می‌گردد و متابولیسم آنها را تنظیم می‌کند اما بر روی تواتر سردرد اثری ندارد.

در بررسی یکی از پژوهشگران، روزه‌داری در ماه رمضان اثرات مفیدی بر روی روش‌های مقابله با استرس در دانشجویان پزشکی داشته و روش‌های ناکارآمد را به طور مشخصی در آنان کاهش داده بود. همچنین یکی دیگر از پژوهشگران نشان داد که روزه‌داری باعث ارتقای عزت نفس دانشجویان می‌شود. در بعضی از مطالعات نیز نتایج به شکل دیگری بوده است، به این صورت که در تحقیق یکی از پژوهشگران، روزه‌داری در ماه رمضان تنها باعث کاهش افکار پارانوئیدی شده و در سایر مقیاس‌ها تغییری مشاهده نشده بود. همچنین در بررسی محققان اضطراب به تدریج در ماه رمضان افزایش یافته و در انتهای ماه به حداکثر خود رسیده  بود.

پژوهشگران در این مطالعه به بررسی تاثیر روزه‌داری بر وضعیت سلامت روانی و عزت نفس دانشجویان پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی پرداختند. به همین منظور آنان را قبل و بعد از ماه مبارک رمضان با دو پرسش‌نامه SCL -۹۰ -R و مقیاس عزت نفس کوپراسمیت بررسی کردیم. چنانکه در نتایج مشاهده شد روزه‌داری تاثیری مثبت در ارتقای میزان عزت نفس دانشجویان داشت که با نتیجه پژوهش بعضی از محققان کاملا همخوانی دارد.

علت افزایش اعتماد به نفس را می‌توان به خاطر وجوه مختلف روزه‌داری دانست. روزه به معنای پرهیز از خوردن، آشامیدن و همچنین تمام محرماتی است که باعث ابطال روزه می‌شود که تهمت، غیبت، دروغگویی، آلودگی نگاه و ... از آن جمله است، بنابراین فرد در این ماه تشویق می‌شود که از لحاظ جسمی و روانی موقعیت‌های سختی مانند تشنگی و گرسنگی را تجربه کند که سبب افزایش احساس تسلط فرد بر خود شده و در نتیجه تحمل او را افزایش می‌دهد.

از طرف دیگر رعایت آموزه‌های مذهبی در زمینه ارتباطات بین فردی و بخشش و اطعام نیازمندان ممکن است باعث افزایش کارایی فرد شود که به طور مستقیم با بهبود عزت نفس رابطه دارد. چنانکه در نتایج مشخص شد، روزه باعث بهبود در تمام مقیاس‌های افسردگی، روان‌پریشی، اضطراب، وسواس، حساسیت بین فردی، فوبیا، خصومت و افکار پارانوئیدی شده بود که این موارد با مطالعه یکی از پژوهشگران که کاهش میزان اضطراب و افسردگی را در پایان ماه رمضان گزارش کرده بود، همخوانی داشت.

علت بهبود اختلالات روانی را می‌توان از یک سو به خاطر تاثیر روزه در ارتقای عزت نفس دانشجویان و از طرف دیگر به خاطر پررنگ تر شدن عبادات در این ماه مبارک دانست زیرا یاد خدا آرام بخش دل‌ها است. کسی که اعتقاد دارد همواره خدا با اوست و به او کمک می‌کند، احساس امنیت و آرامش داشته و این خود باعث بهبود بسیاری از اختلالات روانی می‌گردد.

نتیجه پژوهش حاضر با نتیجه پژوهش یکی از محققان که نشان داد روزه تنها باعث کاهش افکار پارانوئیدی شده و در سایر مقیاس‌ها تاثیری ندارد، همخوانی نداشت. علت این تفاوت را می‌توان در دو نکته دانست. اول اینکه در مطالعه حاضر هر دو گروه زنان و مردان شرکت داشتند در حالی که در مطالعه یکی از پژوهشگران تنها مردان بررسی شده بودند. دوم اینکه جامعه پژوهش ما را دانشجویان پزشکی و جامعه پژوهش دیگر محققان را اقشار مختلف جامعه تشکیل می‌دادند. با توجه به اینکه دانشجویان بر اهمیت تحقیق و لزوم اجرای درست آن آگاهی دارند ممکن است نسبت به نمونه‌های مطالعه دیگر پژوهشگران، پرسش‌نامه‌ها را با دقت و حساسیت بالاتری پر کرده باشند.

این پژوهش در مجله اصول بهداشت روانی منتشر شده است.

انتهای پیام