لرستان دارای پتانسیل‎ها و جاذبه‎های متعدد توریستی بوده که لازمه بهره‎ ‎ وری مناسب از این جاذبه‎ها، شناسایی و معرفی درست آنهاست.

گردشگری بر مبنای اکوتوریسم و طبیعت، امکان ایجاد توریسم علمی- ورزشی را فراهم می ‎ سازد ‎ و می‎تواند جاذب بسیاری از علاقه‎مندان باشد. در این میان می‎توان از بازدید غارها و غارنوردی نام برد که اگر این غارها تاریخی و دستکند هم باشند می‎توانند در جذب دوستداران تاریخ نیز موثر باشند.

به گزارش ایسنا منطقه لرستان، در پژوهش‎های گردشگری کشور به بررسی قابلیت غارها و به خصوص آنهایی که ارزش تاریخی دارند جهت بهره‎برداری توریستی کمتر پرداخته شده است. در گستره استان حدود 250 غار شناسایی شده و خیلی از آنها هنوز ناشناخته هستند. ‌‌ قرار است این غارها در راستای گردشگری مورد استفاده قرار گیرند و اولویت با غارهای دستکند از جمله کوگان است.

این غار حدود 2200 سال پیش در دوره اشکانیان به جهت پرستش مهر و آیین میتراییسم تراشیده شد که حال زمزمه‎هایی از به کار بردن آن در جذب توریست شنیده می‎شود و باید دید که آخر این داستان چه می‎شود؟

غار یک مکان مربوط به مهرپرستان است

عطا حسن‌پور، مدیر گنجینه آب شرکت آب منطقه‎ای لرستان در این باره گفت: غار کوگان در دوره اشکانیان حدود 2200 سال پیش به قصد نیایش ساکنان قلعه کوگان روی کوه تراشیده و مسیر آن نیز به صورت دستکند ساخته شده است.

وی با بیان اینکه غار کوگان در 51 کیلومتری جنوب خرم‌آباد و روستایی به همین نام قرار گرفته است، افزود: روستای کوگان از نظر تقسیمات سیاسی لرستان، جزو دهستان میانکوه شرقی از توابع بخش معمولان و شهرستان پلدختر محسوب می‌شود .

حسن‎پور با اشاره به اینکه هزار مترمکعب غار دستکند به شکل مربع و کاملا منظم ساخته شده است، اضافه کرد: موقعیت جغرافیایی آن عبارت است از 48 درجه و 15 دقیقه و 44 ثانیه طول شرقی و 33 درجه و 14 دقیقه و 21 ثانیه عرض شمالی و در ارتفاع 1759 متری از سطح دریا قرار گرفته است .

مدیر گنجینه آب شرکت آب منطقه‎ای لرستان ادامه داد: در حال حاضر، آزادراه خرم‌آباد-خوزستان از شش کیلومتری غرب روستا می‌گذرد. همچنین بنای معروف و چشمگیر کاروانسرای چمشک در شرق بزرگراه قرار گرفته و روشن است که مکان‌یابی جهت ساخت و استقرار این کاروانسرا ارتباط تنگاتنگی با یک راه قدیمی دارد .

این پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: برای رسیدن به غار، جاده‌ای در امتداد رودخانه به سمت شرق می‌رود که پس از طی 150 متر به غار کوگان می‌رسد. غار در دره‌ای تنگ با دیواره‌ای عمودی از نوع ناودیس‌های فشرده که جنس دیواره‌های کوهستانی آن از سنگ آهک آسماری تشکیل شده، شکل گرفته است .

وی اظهار کرد: همچنین در محدوده تنگ دره، رودخانه کوگان عبور می‌کند و در دیواره عمودی کوهستان جنوبی غار کوگان می ‎ گذرد. در دیواره عمودی کوهستان جنوبی غار، به صورت دستکند در دو طبقه ایجاد شده که روزنه‌های کوچک و بزرگ آن از دور نظر را به خود جلب می‌کنند .

حسن‌پور گفت: این ویژگی به همراه پلکان جدید که راه دسترسی به درون غار را امکان‌پذیر می‌کنند، راهنمای مناسبی برای یافتن محل غار به شمار می‌آید. غار کوگان در یک محیط کاملاً کوهستانی و مرتفع قرار گرفته و موقعیت عالی برای نظارت و کنترل دره پایین‌دست دارد .

این محقق بیان کرد: دهانه غار در حدود 60 متر بالاتر از کف دره واقع شده و رو به شمال است. پنجره‌های غار، ناظر کوهستان مرتفع روبرو جریان رودخانه است که از کف تنگ دره آن عبور می‌کند .

وی با بیان اینکه در سال 1981 ژان ژاک دومورگان فرانسوی که معمار هم بود این غار را شناسایی و به جهانیان معرفی کرد، گفت: حمید ایزدپناه نیز به معرفی غار کوگان در کتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان پرداخته و به استناد کشف سکه‌های دوران اشکانی در اطراف غار، احتمال می‌دهد که غار یک مکان مربوط به مهرپرستان باشد .

حسن‌پور گفت: احمد پرویز که نوشته‌های او درباره راه و سفال بسیار آموزنده است، معماری صخره‌ای و قلعه کوگان را منطقه‌ای حاکم‌نشین معرفی می‌کند و برای نخستین بار به سفال‌های پارتی در کنار سفال‌های اسلامی مربوط به قرون پنجم تا هفتم هجری قمری در قلعه کوگان اشاره کرده است .

این باستان‎شناس خاطرنشان کرد: این غار شگفت‎انگیز دارای حمام و سرویس بهداشتی نیز بوده و فضاهای آنها در غار وجود دارد.

وی یادآور شد: در لرستان 21 غار شبیه کوگان شناسایی شده که بین سه تا هفت طبقه دارند. تنها غار ارجنک در الیگودرز هفت طبقه دارد.

بیشترین غارهای تاریخی را در لرستان داریم

مهندس مهرداد فتحی ‎ بیرانوند، مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز اظهار کرد: موضوع غار و غارشناسی از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشترین غارهای تاریخی را در لرستان داریم.

وی با بیان اینکه طبیعت و اکوسیستم ‎ ها طوری که در معرض تهدید نباشند باید به نفع مردم مورد استفاده قرار گیرند، ادامه داد: غارها نیز یکی از این ظرفیت‎ها هستند که در برخی از استان‎ها نهایت استفاده را از آنها داشته‎اند؛ ما نیز باید از این داشته‎های خود نهایت بهره را ببریم.

فتحی‎بیرانوند با اشاره به اینکه بحث ژئوتوریسم چندین سال بوده که در دستور کار استان قرار گرفته است، گفت: در همین راستا باید زیرساخت‎ها اصلاح و شناسایی شوند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به غار کوگان گفت: این غار یکی از بی‎نظیرترین غارهای دنیاست و امیدواریم در استفاده از آن در راستای توسعه استان تحولی صورت گیرد؛ در همین راستا و برای شناسایی دیگر غارهای استان نهایت حمایت و همکاری را با دیگر ارگان‎ها خواهیم داشت.

وی تصریح کرد: برای این کار اراده‎ای بالاتر از وظایف دستگاهی می‎بایست داشته باشیم.

موضوعات کارگروه غارشناسی اولویت بندی شوند

مهندس رضا آریایی، مدیرکل مدیریت بحران لرستان نیز در این رابطه گفت: با توجه به وجود کارگروه‎های متعدد در استان و مصوبات زیاد آنها، باید موضوعات کارگروه غارشناسی اولویت بندی شوند.

وی خاطرنشان کرد: در راستای استفاده از ظرفیت غار کوگان باید مشکلات آن اولویت‎بندی شده و آنها را دسته‎بندی کرد.

آریایی با بیان اینکه این اولویت‎ها هر کدام به صورت تکی پیگیری شوند، ادامه داد: بعد انجام شدن بیش از 80 تا 90 درصد کار، اولویت بعدی مورد پیگیری قرار گیرد.

 مدیرکل مدیریت بحران لرستان گفت: اعتبار خاصی برای این کار وجود نداشته و اداره کل میراث فرهنگی نیز بضاعت کافی ندارد؛ اگر اولویت‎بندی کنیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت.

25 سال هنوز کار عملیاتی و کارشناسی روی غار کوگان انجام نشده است

مهندس محمدرضا صفی‎خانی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان نیز می‌گوید: در سال 71 از غار کوگان بازدیدی به عمل آوردیم و بعد از 25 سال هنوز کار عملیاتی و کارشناسی شده‎ای روی آن انجام نشده است.

وی با بیان اینکه باید در این زمینه بررسی‎های بیشتری انجام شود، اضافه کرد: در زمینه مطالعه روی غار کلدر اقدامات خوبی انجام شده و دکتر بازگیر اکتشافات گذشته در این رابطه را متحول کرده است.

صفی‎خانی خاطرنشان کرد: صنعت گردشگری از مزیت‎های زیادی برخوردار است و با توجه به ظرفیت‎های استان در این زمینه باید بیشتر کار شود.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان یادآور شد: سال گذشته جلسه‎ای با دانشگاه صنعتی شریف داشتیم که اقدامات خوبی در این رابطه انجام می‎دهند و تنها باید پتانسیل‎ها را به آنان معرفی کنیم.

وی با بیان اینکه آنان دارای شبکه هستند و سرمایه‎گذار را نیز مشخص دارند و تنها باید مورد حمایت قرار گیرند، گفت: باید ژئوسایت‎های استان را معرفی کنیم.

کمیته احصا غارها در استان تشکیل شود

مهندس محمد اصلانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان نیز گفت: لرستان دارای ظرفیت‎های بالقوه زیادی از جمله خاک مناسب، اقلیم متنوع و بارش کافی باران و برف است که می‎توان در راستای توسعه از آنها استفاده کرد.

وی اضافه کرد: هر منطقه از استان آب و هوای مختص به خود را دارد اما از این پتانسیل‎ها استفاده نمی‎کنیم.

اصلانی خاطرنشان کرد: حدود 2000 سال پیش قوم لر کوه را حفاری کردند و غار شگفت‎انگیز کوگان را تراشیدند اما حال استان به لحاظ میل به کار اضافی رتبه 26 را دارد؛ اگر بخواهیم اتفاقی بیفتد باید خودمان سرنوشت را تغییر دهیم.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان با بیان اینکه همه زیرساخت‎ها و امکانات را به روستاها بردیم اما روی فرهنگ استفاده از آنها کار نکردیم، افزود: هم اکنون در جوامع مترقی سیر مهاجرت معکوس شروع شده و شهرنشینی افتخار نیست.

وی خاطرنشان کرد: دولت نمی‎خواهد تصدی‎گری کند و پولی هم ندارد. در تمام دنیا بخش خصوصی کار می‎کند و اینجا هم باید همین گونه باشد.

اصلانی با بیان اینکه در راستای شناسایی غارها باید کمیته احصا غارها در استان تشکیل شود، ادامه داد: شناسنامه دقیقی از غارها باید تهیه و دقیقا تجزیه و تحلیل شوند. با این کار برای ساماندهی و ایجاد زیرساخت‎های لازم زمینه ‎ سازی می‎شود.

وی خاطرنشان کرد: در سال آینده هم همایشی برای شناسایی و معرفی غارها برگزار شود و حداکثر در بهار سال آینده باشد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان افزود: همچنین بستر فرهنگی و اجتماعی در مکان غارها برای مشارکت مردم ایجاد شود. تفاهم‎نامه‎ای نیز برای مطالعات آنها منعقد شود چراکه هیچ بخشی مانند گردشگری و خدمات درآمدزا نیست.

شناسایی و بررسی قابلیت‎ها و محدودیت‎های محیطی غار کوگان می‎تواند جهت بهره‎برداری توریستی برای گردشگران انگیزه ایجاد کند؛ برای همین می‎بایست بررسی بیشتری در این زمینه شود چراکه موجب اشتغال و درآمدزایی برای ساکنان منطقه می‎شود.

گزارش از سمیرا عزیزی خبرنگار ایسنا منطقه لرستان