به گزارش ایسنا، مجموعه بازار شهرستان بیجار در تاریخ 27 بهمن 1378 با شمارهٔ ثبت 2591 به‌عنوان یکی از فاخرترین آثار ملی متعلق به دوران صفویه ایران ثبت شد.

بر اساس شواهد تاریخی بازار بیجار در دوران زندیه در حین حمله کریم‌خان زند به بیجار و کردستان و هم‌چنین در جریان جنگ جهانی دوم و حمله روس‌ها در دوران قاجاریه آسیب دید و در حال حاضر آنچه به‌عنوان بازار بیجار در بافت قدیمی شهر بیجار باقیمانده است در واقع راسته طولانی شمالی – جنوبی و تیمچه حاج شهباز و سرای امیر تومان است که شامل 16 باب حجره از بافت معماری قدیم بازار و دسته‌ای از حجره‌ها و راسته‌ها و مغازه‌هایی است که در طول زمان تغییر کرده‌اند.

در گذری میدانی از بازار پای صحبت کسبه و بازاریان نشستیم تا از نزدیک دلایل افت اقتصادی بازار بیجار را از زوایه دید صاحبان بازار جویا شویم.

بازار بیجار یک بازار رونق‌دار بود

«محمد. ف» یکی از بازاریان کهنه‌کار بیجاری است که در گفت‌وگو با ایسنا، با اعلام اینکه بازار بیجار در گذشته به دلیل قرار گیری در مسیر راه کاروان‌رو تجاری دارای رونق فراوانی بوده است، اظهار کرد: در حال حاضر بازار قدیمی بیجار در حدفاصل خیابان توحید، فاضل و اردلان قرار گرفته و از بازار قدیمی تنها هفت دهنه و 16 باب حجره به سبک معماری عصر صفوی باقی‌مانده و بقیه در قشون‌کشی روس آتش زده شد و از بین رفته است.

این صاحب حجره در بازار بیجار با اشاره به اینکه «تیمچه حاج شهباز» فضای سرپوشیده مرکزی بازار بود، گفت: این تیمچه شبیه بازارهای عصر صفویه ساخته‌شده و دارای چهار گنبد، قوس و کاربندی‌های نورگیر زیبایی در سقف است.

وی در خصوص «سرای امیر تومان» نیز توضیح داد: سرای قدیمی متعلق به عصر قاجار بود که در ضلع غربی بازار بیجار قرار گرفته و مشرف بر یک حیاط مرکزی با حجره‌هایی است که در یک طبقه با خشت و آجر و سنگ ساخته‌ شده، در واقع این همان محلی بود که روس‌ها در هنگام حمله به بیجار در آنجا مستقر شدند و پس از رفتن آن‌ها این مکان به پادگان نظامی و ژاندارمری در زمان پهلوی تبدیل شد. 

بازاریان بیجار نقش کلیدی در زمان جنگ و انقلاب داشتند

«حاج محمدعلی بنی اردلان» از بازاریان بنام بیجار است که تمام عمر خود را در بیجار سپری کرده است، وی که دو دوره پیش و پس از انقلاب را تجربه کرده، در خصوص نقش بازاریان در زمان جنگ و انقلاب اظهار می‌کند: زمانی که جنگ شروع شد بازاریان بیجار به‌عنوان حامیان جبهه اقلام مورد نیاز را تهیه، بسته‌بندی و در اختیار رزمندگان قرار می‌دادند.

وی با اشاره به اینکه نقش بازاریان در زمان جنگ محدود به کمک‌های مالی نمی‌شد، گفت: بازاریان در طول هفته جلسات مشترکی داشتند که در آن نسبت به رسیدگی به امور شهر، رسیدگی به امور خانواده‌های رزمندگان، نسبت به پرداختی‌ها و جمع‌آوری کمک‌های مردمی و هم‌چنین جلوگیری از احتکار مواد غذایی تلاش می‌کردند.

بنی‌اردلان با تأکید بر اینکه در آن زمان کسب سود مطرح نبود و صرفاً توجه به حلال و حرام بودن درآمد بسیار مورد تأکید بود، گفت: قناعت، رعایت احترام بزرگ‌ترها، اعتماد به قول و تضمین قول با قسم به یک مو از سبیل از مواردی بود که بازاریان به‌عنوان اصل پذیرفته و بر رعایت آن اهتمام داشتند.

اعتبار بازار به بزرگانش بود

«موسی. ک» از دیگر بازاریان بیجار دلیل نبود رونق در بازار بیجار را خالی شدن بازار از بزرگان و ریش‌سفیدان دانست و گفت: در دوره‌ای احترام به بزرگ‌ترها حرف اول را در بازار می‌زد و هر مغازه که دارای جلال و شکوه خاصی بود، بر اساس استاد و شاگردی اداره می‌شد.

وی با اشاره به اینکه مغازه‌ها در قدیم الایام دارای چند پادو و شاگرد بودند، ادامه می‌دهد: بزرگی در بازار حرف نخست را می‌زد و هر جا مشکلی پیش می‌آمد ریش‌سفیدان و بزرگان بازار پادرمیانی و مشکل را رفع‌ و رجوع می‌کردند.

حاج موسی بابیان اینکه امروزه شرایط کمی متفاوت شده است، گفت: تفاوت فاحشی که بازار کنونی بیجار با بازار دهه‌های پیش دارد این است که بسیاری از بزرگان به رحمت خدا رفته‌اند و جای آنان با جوانان و زنان فروشنده پر شده است.

وی تصریح کرد: نه اینکه بخواهم به کسی به دیده تردید نگاه کنم، فقط تفاوت در این است که دیگر آن جو مدیریتی بازار وجود ندارد و هر کسی کار خود را می‌کند، جوانان جای بزرگان را گرفته‌اند و صرفاً کسب سود حرف اول بازار شده است.

پسرم حاضر به ادامه پیشه من نشد

«هاشم. م» دیگر بازاری که در جریان صحبت‌های ما قرار می‌گیرد بر سخنان حاج موسی صحه گذاشته و ادامه می‌دهد: من خود سال‌های سال به عنوان پادو در مغازه پدرم مشغول به کار بودم و هرگز به این امر متعرض نبودم چرا که این اقدام را اصلی در بازار می‌دانستم که در جایی که بزرگ‌تری وجود دارد باید به آن احترام گذاشته و پادویی او را کرد تا علاوه بر یادگیری فوت و فن کار، کم کم در بازار جایگاه و شأنی به دست آورد.

وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون پسرم حاضر به ادامه پیشه من نشده است، گفت: پدرم در اوایل جوانی من فرش‌فروشی داشت که بعدها به من منتقل شد، اما به دلیل شروع جنگ و تحمیل مشکلات و از بین رفتن سرمایه‌ام به پتو فروشی و در حال حاضر به گلیم و جاجیم فروشی روی آورده‌ام، هرچند فرش ‌فروشی شغلی بود که از پدرم به ارث مانده بود اما به دلیل مشکلات حاکم بر بازار و نبود بازار فروش، پسرم ترجیحش را بر فروش البسه و مدیریت بوتیک آن هم در خارج از فضای بازار و در خیابان اصلی شهر قرار داد.

سرمایه‌داران بیجار در مرکز کشور ساکن شده‌اند

«حاج حسین. م» از دیگر بازاریان قدیمی بیجار نیز دلیل از رونق افتادن بازار بیجار را خروج سرمایه‌داران بیجاری از بازار دانست و گفت: به دلیل نبود رونق اقتصادی شهر، بسیاری از سرمایه‌داران بازار بیجار کار خود را به تهران و سایر شهرهای کشور انتقال دادند و برای همیشه در آنجا ماندگار شدند.

وی با بیان اینکه یکی از دلایل مهاجرت معکوس در بیجار، نبود رونق اقتصادی در فضای کسب‌وکار بازار است، گفت: شرایط زندگی کنونی با اوایل انقلاب بسیار متفاوت شده است، نمی‌توان از جوانان امروزی انتظار داشت که به کم قناعت کنند به همین خاطر بسیاری از آنان با هدف کسب سود بیشتر و به‌تبع آن زندگی بهتر، سرمایه و انرژی جوانی خود را به دیگر شهرها منتقل و کسب‌وکار خود را در آنجا راه‌اندازی می‌کنند.

حاج حسین با بیان اینکه در شرایط فعلی با توجه به نبود رونق اقتصادی و وجود بیکار در شهرستان بیجار نمی‌توان از این افراد انتظار رفتاری غیر از این را داشت، خاطرنشان کرد: بیجار دارای معادن زیادی است و مدام بر وجود این گنجینه غنی از سوی مسئولان تأکید می‌شود اما اگر گذری در فضای بازار داشته باشید به‌خوبی متوجه خواهید شد که این ذخایر چندان تأثیر اقتصادی بر منطقه نداشته و تنها اسماً به نام بیجار است.

دوری و محدود بودن بیجار مانعی بزرگ بر سر راه توسعه 

کربلایی تقی، به‌عنوان یکی از پیرترین بازاریان بیجار شناخته می‌شود که به گفت و گوی ما با بازاریان می‌پیوندد؛ وی در خصوص وجه تسمیه «بیجار» به خبرنگار ایسنا می‌گوید: اگر دقت کنید می‌بینید که بیجار از دو بخش «بی» و «جار» تشکیل‌شده است و کلمه «جار» در عربی به معنای همسایه و بیجار در واقع به معنای جایی که همسایه‌ای ندارد شناخته می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: بیجار از قدیم‌الایام به‌عنوان شهری شناخته می‌شد که به خاطر جو آب و هوایی، سردی منطقه و طبیعت خشن آن افراد تبعیدی‌ به آنجا فرستاده می‌شدند.

حاج تقی با اشاره به اینکه متأسفانه در حال حاضر نیز همین جو تبعیض و گوشه‌گیری بر بیجار حاکم است، ادامه داد: موقعیت تجاری قدیم بیجار به‌گونه‌ای بود که این شهر در مسیر کاروان‌های تجاری قرار گرفته و این خود بهترین عامل برای رونق تجاری این شهر شده بود، اما  دیگر بیجار به‌عنوان هدف گردشگران و تجارت مطرح نیست و در عین حال هیچ تلاشی هم برای تغییر این وضعیت از سوی مسئولان لحاظ نمی‌شود.

وی با بیان اینکه خود مردمان بیجار هم مردمانی مذهبی و آرام هستند، گفت: تفاوتی که شهرستان بیجار با دیگر شهرهای استان کردستان دارد این است که بیجار شهری نسبتاً آرام است و زمانی که یک مسافر با پیش‌زمینه‌ ای که از شادی مردم کردستان دارد  و به این شهر می‌آید، متوجه تفاوت می‌شود و این سکوت شهر را زیاد طاقت نیاورده و می‌رود. 

اگر روستاها نبودن بیجار خیلی بیشتر از این خالی از سکنه می‌شد

«حاج فرشاد. م» دیگر بازاری است که دلیل مهاجرت معکوس بیجار را خالی شدن شهر از سکنه می‌داند و با اشاره به اینکه روزانه ساکنان چندین روستای اطراف بیجار در شهر بیجار حضور پیدا می‌کنند، گفت: این روستاییان موجب رونق بازار بیجار هستند و تمام مایحتاج خود را از طریق بیجار تأمین می‌کنند.

وی افزود: روستاییان بازار مستقلی ندارند به همین خاطر ما به‌وفور شاهد حضور آنان در بیجار هستیم، کافی است سری به بازار بزنید تا متوجه شوید که بیشتر افراد حاضر در بازار روستاییان هستند.

این کاسب‌کار با اعلام اینکه اگر روستاییان نباشند اقتصاد بازار بیجار فلج می‌شود، در پاسخ به اینکه آیا روستاییان هم بازخوردی به بازار دارند، گفت: بااینکه روستاییان یک‌طرف این موضوع هستند اما متأسفانه به‌جز چند قلم لبنی و فرش دستبافت چیزی برای عرضه به بازار ندارند و صرفاً خریدار هستند.

وی تصریح کرد: به‌طور مثال میوه ما بجای تأمین از طریق روستاییان از بازار سنندج تأمین می‌شود و به همین خاطر هزینه خرید و انتقال آن به بیجار بسیار بیشتر از سایر مناطق تمام می‌شود.

جذب سرمایه‌گذار و بخش تعاونی برای رونق اقتصادی بیجار

« علی‌اکبر ورمقانی» که سکانداری مدیریت شهرستان بیجار را عهده‌دار است به خوبی متوجه نبود رونق اقتصادی در شهرستان بیجار شده و با بیان اینکه کار و خدمت خالصانه در دستور کار وی و تیم همراهش است، اعلام می‌کند: باید برای خدمتگذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران شکرگزار خداوند بود چراکه این مهم توفیقی بزرگ و فرصتی برای خدمت به مردم است.

وی بابیان اینکه یکی از برنامه‌هایش جذب سرمایه‌گذار و توجه به سرمایه‌گذاری در بخش تعاونی است، گفت: اگر ما منتظر اعتبارات قطره‌چکانی باشیم هیچ پیشرفتی عاید شهرستان بیجار نخواهد شد.

فرماندار بیجار یکی از مهم‌ترین رویکردهای فرمانداری را شناسایی مشکلات حوزه‌های مختلف و ارائه راهکار از سوی مدیران و کارشناسان در راستای تدوین برنامهٔ جامع برای حل این مشکلات دانست و خاطرنشان کرد: بیان مشکل بدون ارائه راهکار از سوی مدیران پذیرفته نیست.

به گزارش ایسنا، منطقه کردستان، علاوه بر اذعان بازاریان بیجار به نبود رونق در بازار و هشدار آنان مبنی بر قفل اقتصادی شهر در صورت ادامه این روند، باید توجه داشت که برای بهبود فضای کسب‌وکار در بازار بیجار و درنتیجه امکان ارتقاء شرایط کسب‌وکار باید اقدامات منسجمی انجام شود. برخی از این اقدامات بر عهده متولیان بازار بوده و برخی دیگر نیازمند رفع موانع از جانب مسئولان است؛ چرا که اگر از بازار بیجار به عنوان یکی از بازارهای قدیمی که زمانی صاحب جلال و شکوه بود غفلت شود ادامه روند مهاجرت معکوس در بیجار بدیهی بوده و به زودی شاهد خالی از سکنه شدن شهر از مغزهای اقتصادی بازار خواهیم بود.

گزارش: جمیله معظمی خبرنگار ایسنا، منطقه کردستان