کوهساران استان کرمانشاه مملو از گوردخمه هایی است که هر کدام از آنها نمایانگر تاریخ و تمدن کهن این استان است و همواره با جلوگری تاریخی خود، پذیرای میهمانان و گردشگران بسیاری می باشند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه کرمانشاه، گوردخمه‌ مکانی برای خاکسپاری مردگان در ایران باستان بوده است و از آنجا که استان کرمانشاه یکی از تاریخی ترین و باستانی ترین استان های کشور است، دارای گوردخمه های متعددی است که در این گزارش به تعدادی از این گوردخمه های اشاره می شود.

گوردخمه های اسحاق وند

این گوردخمه ها در بیست و پنج کیلومتری جنوب غربی هرسین، در شمال شرقی روستای «ده نو» قرار دارند. نام این گوردخمه ها از روستایی به نام «اسحاق وند» گرفته شده است، در میان اهالی محل این گوردخمه ها به «فرهاد تاش» نیز معروف است.

این مجموعه شامل سه گوردخمه است. گوردخمه سمت راست بالاتر از دو گوردخمه دیگر قرار دارد. گوردخمه سمت چپ به شکل طاقچه ای به عمق 85 سانتیمتر و عرض 10/2 متر است. گوردخمه میانی به عمق 75/1 و عرض 63/1 متر و گوردخمه سمت راست به عرض 10/2 متر است.

اطراف هر یک از این گوردخمه ها قاب بندی شده است. در قسمت بالای گوردخمه میانی، تصویر مردی به حالت تمام قد، به ارتفاع 87/1 متر و با چهره ای نیم رخ حجاری شده است. این شخصیت لباس چین دار بلندی به تن دارد و دست های خود را حالت نیایش در جلوی صورت خود قرار داده است.

در مقابل او مشعلی به ارتفاع هشتاد و سه سانتیمتر و سپس آتشدانی به ارتفاع نود و چهار سانتیمتر دیده می شود. در پشت این آتش دان، فردی به ارتفاع هشتاد سانتی متر حجاری شده که دست هایش را بلند کرده و از پش یک شیء را گرفته است.

در گذشته این گوردخمه ها را به دوره ماد نسبت می دادند؛ ولی امروزه در مورد زمان ساخت آنها اختلاف نظرهایی وجود دارد. هرتسفلد آنها را به دوره هخامنشی نسبت می دهد و معتقد است که گوردخمه میانی قبر گئومات مغ است.

اگر چه عده ای دیگر نیز این گوردخمه را متعلق به دوره هخامنشی می دانند، ولی انتساب آن را به گئومات مغ بی پایه و اساس می دانند. در پژوهش های اخیر، این گوردخمه ها را به دوره سلوکی نسبت داده اند. در زمان اشکانیان نقش آتشدان و پیکره شخصیتی که هر دو دست هایش را بلند کرده و از پشت شیء را گرفته، حجاری شده است.

گوردخمه دکان داوود

این گوردخمه در سه کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سرپل ذهاب قرار دارد و در میان اهالی محل به «کل داوود» و «دکان داوود» معروف است. این مکان نزد طوایف اهل حق متبرک است و در بعضی از اوقات سال برای انجام مراسم مذهبی در آن اجتماع می کنند. این مقبره مانند گوردخمه بزرگ دربند صحنه، دارای ایوانی در جلو است.

اطراف ایوان به وسیله قاب هایی تزیین شده است. در دو طرف ورودی مقبره بقایای دو ستون با پایه های مربع شکل دیده می شود. بدنه ستون ها به مرور زمان از بین رفته و تنها پایه ها و سرستون های آن باقی مانده است.

ورودی در دیوار عقبی این ایوان قرار دارد و به اتاقی به ابعاد 18/2×31/2×83/2 متر منتهی می شود. در بدنه دیوارهای این اتاق، پنج طاقچه جهت قرار دادن نذورات کنده شده است. همچنین در سمت چپ کف اتاق، قبری بیضی شکل به عمق هفتاد سانتیمتر دیده می شود.

در فاصله هشت متری زیر این گوردخمه، قاب مستطیل شکلی بر روی یک قابی قدیمی تر تراشیده شده است. در داخل قاب جدید شخصیتی به حالت تمام قد، با صورتی نیم رخ حجاری شده است. این شخص لباس بلندی بر تن و کلاه لبه داری بر سر گذاشته که قسمت پشت گردن و گوش های او را پوشانده است. دستی به حالت نیایش به طرف بالا دارد و برسمی در دست دیگر او دیده می شود. در گذشته تصور می شد که این گور دخمه و نقش برجسته حجاری شده آن به دوره ماد تعلق دارد، ولی در پژوهش های اخیر به هخامنشی بودن آن تأکید می شود و احتمالاً نقش برجسته حجاری شده در زیر آن نیز مربوط به دوره سلوکی است.

گوردخمه های دربند

دخمه های دربند در بدنه کوه «شوق علی» واقع در شمال شهر صحنه و سمت راست آب دربند حجاری شده اند. این گوردخمه ها در بین اهالی محل به «قبر کیکاوس»، «فرهاد تراش» و «گورشیرین و فرهاد» معروف است.

در ارتفاعی که بیش از پنجاه متر از سطح رودخانه فاصله دارد، محلی به طول چهارده و نیم و ارتفاع یازده متر تراشیده اند و در آن دخمه بزرگتر را ساخته اند که درگاه آن رو به جنوب است. در جلوی گوردخمه، فضای ایوان مانندی ایجاد کرده اند.

در جلوی این ایوان، صفه ای در صخره تراشیده اند. در دو طرف ایوان دو ستون سنگی وجود داشته که متأسفانه تنها پایه و بخشی از ساقه آن بر جای مانده است. بر اساس بخش های باقی مانده، پایه ستون ها به شکل زنگوله برگشته است. بدنه این پایه ستون ها دارای شیارهای شبیه به پایه ستون های دوره هخامنشی است. در نمای بالا ورودی آرامگاه، تصویر خورشید بال داری حجاری شده است.

در این گوردخمه بعد از ایوان ستون دار، ورودی دخمه قرار دارد که به اتاقی به ابعاد 3×20/3 متر و ارتفاع 45/2 متر منتهی می شود. در هر یک از اضلاع شرقی و غربی این اتاق، سکوی ایجاد شده است. بر روی هر یک از این سکوها، قبری به طول 15/2 متر و عرض 82 سانتیمتر کنده شده است.

در میان دو سکو، مدخل مستطیل شکلی وجود دارد که به اتاق زیرین مرتبط می شود. در داخل این اتاق، قبری در داخل سنگ کنده شده است. در کنار این قبر نیز سکویی دیده می شود. در دیوار شمالی این اتاق، دو طاقچه کوچک جهت قرار دادن نذورات و هدایا کنده شده است. با توجه به شکل پایه ستون، نوع تراش و سقف اتاق زیرین به نظر می رسد که این گوردخمه نیز متعلق به دوره هخامنشی است.

به فاصله یک صدمتری از گوردخمه بزرگ، گوردخمه دیگری وجود دارد که جهت آن به طرف شرق است. با توجه به این که نوع تراش این گوردخمه شبیه گوردخمه بزرگتر است، بنابراین می توان گفت که این دو دخمه هم زمان ساخته شده اند.

گوردخمه روانسر

در داخل شهر روانسر و در جوار گورستان محل، گوردخمه ای به طرف شرق با ارتفاع سی و پنج متر از سطح قبرستان در سینه کوه کنده شده است. این گوردخمه در قسمت مسطح دارای یک دیوار عمودی به عرض سه متر و ارتفاعی در حدود 30/2 متر است. بخش فوقانی این فضای ایوان مانند به عمق ده سانتی متر و در قسمت تحتانی در حدود هشتاد و یک سانتیمتر است.

در دیوار انتهایی این ایوان، قابی مستطیل شکل به عنوان ورودی دیده می شود. این ورودی به اتاقکی تقریباً مربع شکل منتهی می شود. اتاق این گوردخمه به طول 43/2 متر و عرض دو متر و ارتفاع 64/1 متر است. کف این اتاق بدون پستی و بلندی است و سقف آن حالتی قوسی شکل دارد.

در سمت راست مدخل ورودی دخمه، نقوش حجاری شده دیده می شود. با توجه به وضعیت نامناسب نقش برجسته به زحمت می توان چهار تصویر را در روی این سطح تشخیص داد:

اول؛ روشن تر از همه شکل تقریبی یک متوازی الاضلاع است که ردیف های موازی آن را به سیزده قسمت تقسیم می کند و از وسط تصویر به شکل مورب تا سمت راست پایین نقش ادامه می یابد.

دوم؛ در حد فاصل تصویر متوازی الاضلاع و در ورودی، بخشی از نیم رخ یک شخص که یک شییء را به صورت عمودی در دست نگه داشته است، به چشم می خورد.

 سومین نقش؛ در بالای متوازی الاضلاع و درست در وسط کادر، تصویر ایستاده انسان بال داری است که پشت به در ورودی مقبره ایستاده است.

چهارم؛ دو صفحه مدور سمت راست نقش بال دار را به عنوان چهارمین تصویر می توان به حساب آورد.

با توجه به نقوش حجاری شده در نمای این گوردخمه، آن را می توان به دوره هخامنشی نسبت داد.

گوردخمه شمس آباد

این گوردخمه به عرض دو و عمق 75/1 متر در نوزده کیلومتری گوردخمه های اسحاق وند، بین روستاهای «شمس آباد» و «سرخه ده» در کنار رودخانه گاماسیاب قرار دارد. این گوردخمه نیز همانند گوردخمه های اسحاق وند به صورت طاقچه است و در اطراف آن قاب های تراشیده شده ای به چشم می خورد. ورودی آن به عرض 10/1 متر و ارتفاع دهانه آن هشتاد و پنج سانتیمتر است. ارتفاع کف گوردخمه تا بلندترین نقطه سقف 20/1 متر است. در گذشته این گوردخمه را به دوره ماد نسبت می دادند، ولی امروز آن را هخامنشی می خوانند.

گوردخمه دیره

این گوردخمه در فاصله بیست و چهار کیلومتری جاده سرپل ذهاب به طرف دیره، در نزدیکی روستای «گلین» قرار دارد. اهالی روستا این گوردخمه را به نام «فرای کن» یا «طاق فرهاد» یا «اتاق فرهاد» می شناسند. این گوردخمه به طول 50/6 متر، عمق 20/3 متر و ارتفاع 15/2 متر است. در انتهای دخمه دو پله به طول 35/2 متر ایجاد شده است. همچنین در دیوار جنوبی این دخمه، صفه ای به ابعاد 60/1×34/1 متر جهت ایجاد نقوش تراشیده شده است.

گوردخمه سان رستم

این گوردخمه در شصت و چهار کیلومتی جنوب کرمانشاه به فاصله ده کیلومتری روستای «بوژان» در حاشیه رودخانه «جزمان» در منطقه «جلالوند» قرار دارد. این گوردخمه به صورت اتاقی در دل قطعه سنگ بزرگی کنده شده است. اتاق گوردخمه دارای ورودی است. سقف ورودی به وسیله شیارهایی تزیین شده است. اتاق گوردخمه نیز دارای سقفی تقریباً قوسی شکل است. کف اتاق در حدود بیست سانتیمتر پایین تر از کف ورودی است. برخی از محققین آن را به دوره ساسانی نسبت می دهند.

گوردخمه برد عاشقان

این گوردخمه در روستای «مله دیزگه» از توابع دهستان «ذهاب» در دامنه کوهی به فاصله دو کیلومتری از روستا قرار دارد. این گوردخمه نیز همانند گوردخمه سان رستم در دل قطعه سنگ بزرگی به شکل مکعب مستطیل ایجاد شده است. این گوردخمه دارای اتاقی است که در داخل سنگ کنده شده است. اگر چه زمانی این گوردخمه را نیز مانند سایر گوردخمه ها به دوره ماد نسبت می دادند، ولی امروز آن را متعلق به دوره ساسانی می دانند.

گوردخمه برناج

این گوردخمه در چهارده کیلومتری شمال غرب شهر بیستون، در روستای برناج قرار دارد و دارای نقشه ای مربع شکل به طول 95 سانتیمتر است. ارتفاع اطاقک این گوردخمه از کف تا سقف نود سانتیمتر است.

گفتنی است؛ این گوردخمه های باشکوه یقینا نمادی از افتخارات تاریخی استان کرمانشاه است که امید آن می رود مسئولین استان بیش از اینها بتوانند از این پتانسیل موجود در زمینه جذب گردشگران نقش آفرینی کنند.