لالجین شهری در ۲۵ کیلومتری همدان دارای پیشینه سفال‌سازی نزدیک به ۷۰۰ سال است و در حال حاضر سفال‌گری به عنوان یکی از مهمترین رشته‌های صنایع‌دستی استان همدان شهرت جهانی دارد.

به‌گزارش ایسنا، منطقه همدان، این هنر اصیل که مردم بسیاری در شهر لالجین، توسط آن کسب درآمد می‌کنند و سرشت وجودشان را با خاک رس آمیخته می‌کنند تا هنری زیبا با دستان خود ایجاد کنند، با رکود مواجه شده است چرا که بازار این صنعت و هنر به اندازه کافی وجود ندارد و از سفالگران حمایت لازم به عمل نمی‌آید تا با انگیزه بیشتری فعالیت داشته باشند.

از نیمه دوم سال گذشته بود که زمزمه‌هایی مبنی بر ثبت شدن لالجین به عنوان شهر جهانی سفال به گوش رسید که سرانجام داوران یونسکو در اردیبهشت‌ماه سالجاری در شهر لالجین حضور یافته و از نزدیک همه جوانب و هنر سفال‌سازی در این شهر را مورد بررسی قرار دادند که در نهایت زحمات و تلاش‌های مسئولان، هنرمندان لالجینی و رسانه‌های استان به ثمر نشست و این شهر به عنوان شهر جهانی سفال به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسید.

این امر گام نخست در توسعه لالجین و گردشگری استان همدان بود اما تا تحقق این هدف هنوز فاصله زیادی وجود دارد بنابراین باید در گام بعدی تلاش کرد این عنوان برای لالجین حفظ شده و ثبت لالجین به عنوان شهر جهانی سفال باعث توسعه این شهر شود و در حد یک عنوان نباشد بلکه به گونه‌ای باشد که همه مردم دنیا لالجین را به عنوان شهر جهانی سفال بشناسند و سفال لالجین یک برند جهانی باشد.

به این منظور بر آن شدیم تا مشکلات شهر جهانی سفال لالجین و هنرمندان این شهر را جویا شویم و اقداماتی که باید برای حفظ این عنوان انجام شود را از زبان هنرمندان لالجینی بازگو کنیم.

ماندن شهر لالجین از جهانی شدن آن بسیار مهمتر است

یکی از هنرمندان با سابقه طولانی در عرصه هنر سفال لالجین به خبرنگار ایسنا گفت: جهانی ماندن شهر لالجین از جهانی شدن آن بسیار مهمتر است و در این جهت باید در ساختار شهر اتفاقی بیفتد که باعث توسعه این توسعه هنر سفال در لالجین شود.

مهدی خشوعی با تأکید بر اینکه هنر سفال در لالجین باید به پیشرفت بالایی برسد، ادامه داد: در جهت پیشرفت هنر سفال لالجین همه باید تلاش کنند و مسئولان نیز از فکر و پیشنهادات مردم این شهر بهره گیرند و به گونه‌ای نباشد که توسعه این هنر را مختص به یک شخص یا یک دستگاه بدانند.

هنرمندان لالجینی در انزوا

وی تصریح کرد: افراد بسیاری برای ثبت جهانی لالجین زحمت کشیده‌اند و مشاهده می‌کنیم که این افراد هم‌اکنون در حاشیه قرار گرفته‌اند و از زحمات آنها قدردانی نمی‌شود که این امر باعث دلسردی هنرمندان می‌شود بنابراین باید بگویم 15 سال پیش در لالجین بسیار محصولات تکراری در فروشگاه‌ها دیده می‌شد و تغییری در لالجین نبود و تعداد اندکی به هنر سفال به عنوان شغل می‌پرداختند چرا که این افراد از عمق وجود به هنر سفال علاقه داشتند و برای این هنر ارزش بالایی قائل بودند.

وی با ابرازنارضایتی از اینکه هنرمندانی که برای لالجین زحمات بسیاری کشیدند و در حوزه سفال و سرامیک نوآوری و خلاقیت ایجاد کردند و در ثبت جهانی شدن شهر لالجین نقش مؤثری داشتند، هم‌اکنون در انزوا قرار گرفته‌اند، گفت: ادغام سفال با میناکاری از جمله نوآوری‌هایی است که در این عرصه ایجاد شده و نباید فراموش کرد پیاده کردن میناکاری توسط سفال، ابتکار هنرمندان لالجینی بود.

وی افزود: برای حفظ عنوان لالجین و توسعه این شهر، از هنرمندان قدیمی و برجسته لالجین باید حمایت شود چرا که این افراد سال‌های طولانی در این حوزه کار کرده‌اند و انجمن سفال نیز باید در این راستا پیشگام بوده و پیگیر مشکلات هنرمندان سفال لالجین باشد.

مشکلات مالی هنرمندان

این هنرمند لالجینی تشریح کرد: مشکلات مالی هنرمندان از جمله مشکلاتی است که انجمن سفال لالجین باید درصدد رفع آن باشد و به این موضوع به عنوان مشکل جدی سفال‌گران لالجین نگاه کند.

وی در ادامه سخنانش وجود مبلمان مناسب شهری در حفظ عنوان لالجین را بسیار مؤثر دانست و گفت: مبلمان شهری و همین‌طور ورودی شهر لالجین مناسب نیست و به هنگام ورود به شهر لالجین باید المان سفال به چشم به خورد که معرف شهر لالجین باشد که متأسفانه اینگونه نیست بنابراین مدیریت شهری لالجین در این جهت باید اقدام مطلوبی داشته باشد و به گونه‌ای شهر لالجین طراحی شود که هر گردشگری با ورود به شهر لالجین متوجه شود وارد شهر جهانی سفال شده است.

خشوعی با بیان اینکه هنرمندان می‌توانند دلسوزتر از مسئولان برای توسعه لالجین کار کنند، افزود: در این راستا باید اتاق فکر ایجاد شود چرا که این امر در آینده لالجین بسیار مؤثر خواهد بود و هنرمندان لالجینی با تشکیل اتاق فکر می‌توانند برنامه‌های مؤثر در توسعه لالجین ارائه دهند.

وجود کالاهای چینی در لالجین، بزرگترین معضل

وی در ادامه سخنانش وجود کالاهای چینی در لالجین را بزرگترین معضل دانست و عنوان کرد: عرضه اجناس خارجی در فروشگاه‌ها بزرگترین آسیب برای هنر سفال در لالجین است و این درحالیست که فروشندگان مجوز فروش سفال را دریافت کرده‌اند و اجازه فروش و عرضه محصولات غیرسفال را ندارند.

وی تصریح کرد: ویترین فروشگاه‌های سفال در لالجین متعلق به مردم است چرا که محصولات لالجین در پشت ویترین ‌فروشگاه‌ها بخشی از هویت اصلی مردم به شمار می‌آید بنابراین نباید کاری کرد این هویت زیر سؤال برود که متأسفانه نام‌های غربی بر سردر فروشگاه‌های سفال شهر لالجین که فروشگاه صنایع‌دستی است، در سایه غفلت مسئولان خودنمایی می‌کند.

مسئولان برای حفظ عنوان شهر جهانی سفال اقدام شایسته‌ای داشته باشند

رئیس انجمن هنری سفال و سرامیک لالجین نیز در این‌باره به خبرنگار ایسنا اظهار کرد: شهر لالجین دارای مزیت‌ها و ویژگی‌های بالایی در زمینه سفال است و سابقه طولانی بیش از سه هزار سال دارد.

محمد سلیمی خاطرنشان کرد: وجود افزون بر 5 هزار هنرمند، تولید روزانه 100 هزار قطعه سفال و  صادرات بیش از 40 میلیون دلار در سال و ارائه بیش از دو هزار نوع طرح و تنوع باعث شد تا شهر لالجین برای جهانی شدن شهر سفال نامزد و در نهایت نائل به کسب این عنوان شود.

وی با تأکید بر اینکه از مسئولان انتظار می‌رود برای حفظ این عنوان اقدام شایسته‌ای داشته باشند و به منظور ارتقای لالجین زیرساخت‌های مناسب گردشگری ایجاد و توسعه یابد، گفت: ایجاد مجتمع‌‌های توریستی و مراکز تفریحی در لالجین از جمله اقداماتی است که باعث می‌شود  گردشگران در لالجین زمان طولانی را اقامت داشته باشند.

فضایی برای اقامت مسافران وجود ندارد

سلیمی افزود: متأسفانه فضایی برای اقامت مسافران وجود ندارد و زمان اقامت مسافران در لالجین بسیار کوتاه است و یکی دیگر از مشکلات این است که راه‌های دسترسی به لالجین پر خطر و حجم ترافیک بالاست و مشاهده می‌کنیم در بین مسیر تابلویی برای راهنمایی گردشگر به سمت لالجین وجود ندارد.

وی بیان کرد: هنرمندان لالجینی دارای مشکلات عدیده‌ای هستند بنابراین مسئولان باید درصدد رفع مشکلات هنرمندان باشند که مشکل بیمه هنرمندان از جمله این مشکلات است اما مشاهده می‌کنیم بیمه برخی از هنرمندان قطع شده و برخی به علت سخت‌گیری‌های بسیار بیمه نیستند چرا که رشته‌های سفال متعدد است و این درحالیست که برای بیمه شدن هنرمندان تنها یک رشته را به عنوان صنایع‌دستی می‌پذیرند پس هنرمندان رشته‌های دیگر سفال نمی‌توانند دارای بیمه تأمین اجتماعی و درمانی باشند.

بافت کارگاه‌های تهیه سفال مناسب نیست

سلیمی خاطرنشان کرد: بافت کارگاه‌های تهیه سفال از دیگر مشکلاتی است که برای لالجین مناسب نیست و برای تجهیز کاگاه‌های سنتی، بازسازی و مرمت تسهیلات نیازاست و مسئولان باید درصدد رفع این امر تلاش کنند.

وی با بیان اینکه انجمن سفال لالجین برنامه‌هایی در جهت رفع مشکلات این شهر و توسعه آن دارد، اضافه کرد: دانش‌بنیان کردن صنعت سفال، تأسیس و راه‌اندازی مرکز تخصصی سفال از جمله عواملی است که باید مسئولان در راستای تحقق آن اقدامات شایسته‌ای انجام دهند.

نبود مرکز تخصصی سفال در لالجین باعث رکود شده است

سلیمی با بیان اینکه نبود مرکز تخصصی سفال در لالجین باعث رکود شده است، تصریح کرد: اگر با کمک مسئولان این مرکز راه‌اندازی شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد که متأسفانه تا کنون اقدامی در این راستا صورت نگرفته است.

وی ادامه داد: آموزش یکی از اقداماتی است که این مرکز می‌تواند از این طریق در راستای افزایش سطح دانش هنرمندان و ارائه روش‌های نوین تولید گام ارزشمندی بردارد و تجهیزات و ماشین‌آلات جدید را به تولیدکنندگان و هنرمندان معرفی کند همچنین معرفی مواد اولیه و ارائه راهکارهای علمی و عملی برای ارتقای کیفیت محصول باعث افزایش بهره‌وری خواهد شد و از دیگر اقداماتی که این مرکز می‌تواند انجام دهد، ارائه راهکار برای کاهش ضایعات در تولید محصولات سفال است.

سلیمی با تأکید بر اینکه این اقدامات با راه‌اندازی مرکز تخصصی سفال قابل تحقق است و در ارتقاء و حفظ عنوان شهر جهانی لالجین مؤثر خواهد بود، گفت: محصولاتی که در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود شناسنامه‌دار نیستند و بی‌هویتی کالا، مشخص نبودن قیمت، قیمت بالا و گرانی نیز باعث سوءاستفاده فروشندگان می‌شود.

وی افزود: با شناسنامه‌دار شدن محصولات شهر لالجین می‌توان از سوءاستفاده و کپی‌کاری‌های بسیاری جلوگیری کرد همچنین دیگر کار بی‌کیفیت در بازار عرضه نمی‌شود و افزایش رضایت مشتری را به دنبال خواهد داشت چرا که مشتری به دنبال برند است و شناسنامه و برند دو عامل مهمی است که خریداران و گردشگران به آن توجه وافری دارند.

سلیمی عنوان کرد: در هنگام صحبت مسئولان اعلام رضایت می‌کنند اما در عمل به این حوزه ورود پیدا نمی‌کنند به طوریکه در حال حاضر مشاهده می‌کنیم تنها برخی از فروشگاه‌ها از فروش محصولات لالجین سود کسب می‌کنند و سودی عاید هنرمندان نمی‌شود.

محصولات لالجین باید شناسنامه‌دار شود

عضو هیئت رئیسه انجمن هنری سفال و سرامیک لالجین نیز به خبرنگار ایسنا گفت: مهمترین موضوع در این زمینه این است که در لالجین باید زیرساخت‌های گردشگری ایجاد شود و به این زیرساخت‌ها به خوبی توجه شود که هم حوزه شهری و هم حوزه گردشگری این شهر را دربرگیرد.

علیرضا به‌رقم با بیان اینکه شناسنامه‌دار کردن محصولات تولید شده در لالجین مهمترین اقدام است که باید محقق شود، ادامه داد: شناسنامه‌دار شدن محصولات سفال به این معنی است که  نام فروشنده، لعاب‌کننده و نام سازنده در محصول هنری درج شود.

وی تصریح کرد: هر محصولی مانند محصولات خوراکی دارای شناسنامه هستند اما محصولات هنری سفال در لالجین فاقد شناسنامه هستند و متأسفانه هیچ نامی از آنها در فروشگاه‌های سفال لالجین وجود ندارد بنابراین باید نام سازنده و حتی لعاب‌کننده در محصول درج شود.

به‌رقم ادامه داد: در این صورت مشتریان و خریداران سفال که به دنبال محصول هنری هستند به سهولت می‌توانند محصول موردنظر خود را انتخاب کنند؛ از دیگر مزایای این امر آن است که مشکل مالی هنرمندان نیز از این طریق حل می‌شود و هنرمندانی که در کارگاه‌های تاریک بدون هیچ شهرتی کار می‌کنند، زحمتشان بی‌نتیجه نمی‌ماند.

وی با تأکید بر اینکه از دیگر مباحث مهم که انجمن سفال لالجین آن را دنبال می‌کند، ایجاد تنوع در محصولات است، تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که در حوزه تولید سفال در لالجین وجود دارد و رفع این مشکل به تثبیت عنوان جهانی شدن شهر سفال لالجین کمک می‌کند، تنوع محصول است چرا که محصولات لالجین باید حرفه‌ای تولید شود.

محصولات سفال باید به صورت کار حرفه‌ای به بازار عرضه شود

به‌رقم ادامه داد: محصولات سفال باید به صورت کار حرفه‌ای به بازار عرضه شود و ایجاد تنوع در محصول یکی از اقداماتی است که این عرصه را به سمت حرفه‌ای کار کردن سوق می‌دهد.

کپی‌برداری از محصولات هنرمندان آسیب جدی برای لالجین است

وی خاطرنشان کرد: کپی‌برداری از محصولات هنرمندان که هیچ ایده‌ و خلاقیتی در آن وجود ندارد، آسیب جدی برای لالجین به دنبال دارد که متأسفانه تعداد این افراد بسیار شده است و مشاهده می‌کنیم این محصولات از طریق شهرهای دیگر به فروش می‌رسد و سود بالایی از این طریق کسب می‌کنند بنابراین مسئولان برای جلوگیری از این امر باید اقدام جدی انجام دهند.

عضو هیئت رئیسه انجمن هنری سفال و سرامیک لالجین اظهار کرد: نکته مهم و قابل توجه دیگر این است که طرح‌ها باید در انجمن سفال به ثبت برسد و انجمن سفال در مقابل دریافت هزینه ثبت، طرح هنرمند را به نام طراح به ثبت برساند به طوریکه در صورت ثبت طرح و محصول، دیگر کسی نمی‌تواند از روی آن کپی کند و این امتیاز برای همیشه به هنرمند اختصاص دارد.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر متأسفانه در قانون کپی‌رایت تغییر کوچک در محصول کپی محسوب نمی‌شود اما در کار سفال که کار هنری است بر اساس نظر کارشناسان هرگونه کپی حتی اگر تغییر هم داشته باشد، کپی است بنابراین با ثبت طرح از این امر می‌توان جلوگیری کرد.

در حوزه تولید محصولات سفالی نیاز به طراح داریم

وی با بیان اینکه در حوزه تولید محصولات سفالی نیاز به طراح داریم که به هنرمندان طرح ارائه دهد، اضافه کرد: این امر در توسعه تولید متنوع در سفال تأثیر بسزایی دارد و طرح طراحان باید توسط انجمن سفال به ثبت برسد و در این راستا شرکتی باید ایجاد شود تا طراحان سفال در آن فعالیت ‌کنند و طرح آنها توسط شرکت به هنرمندان عرضه می‌شود.

بزرگترین مشکل در لالجین دلالان هستند

به‍رقم با اشاره به اینکه بزرگترین مشکل در لالجین دلالان هستند که خون سفال‌گران را در شیشه کرده‌اند، گفت: این افراد محصول را به قیمت بسیار پایین می‌خرند و در فروشگاه سفال به قیمتی معادل چهار برابر قیمت خریداری شده از تولیدکننده به مشتری می‌فروشند.

وی خاطرنشان کرد: اگر محصولات لالجین با 100 درصد سود به فروش برسد، فروش بالا می‌رود و خرید از تولیدکننده هم افزایش می‌یابد، در این صورت کارگاه‌های تولیدی توسعه یافته و درخواست نیروی کار هم افزایش می‌یابد و در نتیجه بازار سفال از رکود خارج می‌شود.

وی تصریح کرد: طمع بیش از حد فروشندگان باعث شده است تا سودی عاید تولیدکنندگان نشود و در نتیجه بیکاری افزایش یابد بنابراین باید جلوی این امر گرفته شود چرا که فروشندگان ضربه بزرگی به لالجین می‌زنند.

وی افزود: این افراد در زمان ارزانی دلار، محصولات چینی را عرضه می‌کردند و وقتی قیمت دلار افزایش یافت، به علت اینکه دیگر محصولات چینی برایشان سود بالا نداشت، سراغ محصولات لالجین آمدند و اینگونه وارد دلالی سفال شدند بنابراین اداره‌کل میراث فرهنگی با اقداماتی نظیر قرار دادن بسته‌های تشویقی برای تولیدکنندگان و فروشندگان می‌تواند در رفع این معضل گام بردارد.

از زیرساخت‌های لازم در لالجین توریستی کردن این شهر است

عضو هیئت رئیسه انجمن هنری سفال و سرامیک لالجین با بیان اینکه یکی دیگر از زیرساخت‌های لازم در لالجین توریستی کردن این شهر است، عنوان کرد: متأسفانه این قدرت وجود ندارد که مسافر و گردشگر را بیش از چند ساعت در شهر لالجین نگه‌د‌اشت بنابراین ایجاد مکان‌های تفریحی و گردشگری، مراکز بزرگ خرید، هتل‌های مناسب و سوئیت‌های اقامتی برای ماندگاری مسافر در لالجین موثر خواهد بود.

شهر لالجین نیازمند المان جهانی است

وی تأکید کرد: شهر لالجین نیازمند المان جهانی است، المانی که یادآور و نماد سفال باشد و میدان اصلی این شهر باید برای این امر اختصاص یابد.

وی تصریح کرد: مسئولان باید توجه داشته باشند که معرفی شهر لالجین از طریق تبلیغات گسترده هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است و حفظ عنوان شهر جهانی سفال لالجین و توسعه آن در تحقق اقتصاد مقاومتی بسیار مؤثر بوده و باید سرمایه‌گذاری کلانی در این شهر انجام شود.

تولید سفال لالجین 100 درصد سود است

وی با بیان اینکه تولید سفال لالجین 100 درصد سود است چرا که خاک به عنوان مواد اولیه سفال در لالجین وجود دارد، گفت: این امر  مهمترین مزیت است و مسئولان استان همدان باید قدرت تخصیص اعتبار از یونسکو را داشته باشند چرا که یونسکو موظف است برای شهر جهانی لالجین بودجه اختصاص دهد و مسئولان استان باید این موضوع را با جدیت پیگیری کنند و همین‌طور مشکلات لالجین را به گوش دولت برسانند و از دولت سرمایه‌گذاری عظیم در لالجین را مطالبه داشته باشند.

افزایش صادرات سفال لالجین

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان نیز در پاسخ به این مسائل به خبرنگار ایسنا گفت: امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته سفال لالجین افزایش صادرات داشته و اتفاق جدید در حوزه سفال تدوین استاندارد سفال است و به تازگی نیز شورای نهایی در سازمان استاندارد تهران تشکیل و طرح تصویب شد.

علیرضا قاسمی با بیان اینکه با تقویت انجمن‌های صنفی و سمن‌های غیردولتی که می‌توانند در بازاریابی و تبلیغات به صنعتگران کمک کنند، سعی می‌کنیم دست واسطه‌ها را حذف کنیم تا تولیدکننده بتواند مستقیم محصول خود را به بازار عرضه کند، عنوان کرد: یکی دیگر از راهکارها برای حذف واسطه‌ها برگزاری و حضور در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی است.

وی افزود: در صنایع‌دستی رشته اصلی برای صادرات، سفال است و حتی در لالجین مهاجرت معکوس انجام می‌شود که این ظرفیت اشتغال صنعتی مانند سفال را نشان می‌دهد.

وی از فعالیت بیش از هزار کارگاه سفال‌گری، اشتغال 4 هزار نفر هنرمند و وجود 200 فروشگاه عرصه محصولات صنایع‌دستی در سطح شهر لالجین خبر داد و بیان کرد: در جهت توسعه لالجین برنامه کوتاه‌مدت و میان‌مدت درنظر گرفته شده است که آموزش شاغلان، برندسازی و استاندارد‌سازی مرحله به مرحله را پیگیری می‌کنیم.

قاسمی اضافه کرد: توسعه صادرات و تجاری‌سازی بازاریابی داخلی و خارجی از دیگر برنامه‌هایی است که پیش‌بینی شده است.

وی با بیان اینکه سال گذشته 13 میلیون دلار صادرات صنایع‌دستی از گمرک همدان انجام شد که هشت درصد صادرات غیررسمی کشور را تشکیل می‌دهد، اظهار کرد: سفال لالجین قدمت 700 ساله دارد به طوریکه هزار نوع محصولات مختلف سفالی شامل ظروف تزئینی و مصرفی در رنگ‌ها و اشکال مختلف همراه با نوآوری و خلاقیت در این شهر وجود دارد.

به گزارش ایسنا؛ حال که توسعه استان همدان بر گردشگری رقم خورده و شهر جهانی سفال لالجین بخش اعظم گردشگری استان همدان را به خود اختصاص داده و جهانی شدن این شهر به اهمیت آن افزوده است، مسئولان گردشگری استان همدان باید بیش از پیش در جهت حفظ این عنوان بکوشند و در این جهت هنرمندان این شهر را به‌کار گیرند و درصدد رفع مشکلات آنها باشند.

تولید سفال لالجین هم‌اکنون در آستانه رکود قرار گرفته و با وجود اظهاراتی مبنی بر صادرات این محصول هنوز تولید سفال منجر به رونق اقتصادی در لالجین نشده است و این هنر دارای مشکلات عدیده‌ای است که از زبان هنرمندان بیان شد.

لالجین می‌تواند شهر توریستی باشد که دارای ابعاد مختلف گردشگری است بنابراین علاوه بر توسعه لالجین باید وجود زمینه‌های مختلف گردشگری در شهر سفال که منجر به ماندگاری گردشگر در این شهر شود، مورد توجه قرار گیرد و مسئولان در این راستا گام بردارند. 

گزارش از: مریم بیگدلو، خبرنگار ایسنا، منطقه همدان