روند طبيعي پا به سن گذاشتن در مردان با يك سري تغييرات فيزيكي، هيجاني و شناختي همراه است. بسياري از اين تغييرات و علائم مربوطه در موارد كمبود آندروژن(هورمون هاي جنسي مردانه ) نيز ملاحظه مي شود. بنابراين ممكن است بسياري از تغييراتی كه به مرور زمان در يك مرد پا به سن گذاشته ايجاد مي شود، ناشي از كمبود آندروژن باشد .

دكتر علي حميدي مدني دانشيار و عضو هيئت علمي گروه ارولوژي دانشگاه علوم پزشكي گيلان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) - منطقه گیلان، با بیان اینکه تستوسترون (هورمون جنسي مردانه) رل مهمي در حفظ سلامت و كيفيت زندگي مردان ايفا مي كند، اظهار کرد: آندروپوز يا یائسگی مردانه كه Late- onset  hypogonadism نيز ناميده مي شود يك سندرم باليني و بيو شيميايي در مردان پا به سن گذاشته است كه با كاهش تستوسترون، بيماري ها و ناتواني هاي مرتبط با سن و تضعيف سلامت عمومي همراه است.

وی افزود: اين رخداد ممكن است به کاهش قابل ملاحظه كيفيت زندگي انجاميده و روي عملكرد ارگان هاي متعدد بدن عوارض و اثراتي را ايجاد کند. شيوع اين بيماري در مردان بالاي 40 سال براساس سمپتوم های كلاسيك بيماري و سطح سرمي تستوسترون قابل ملاحظه بوده و حدود 5 درصد بيان مي گردد. اگرچه بنظر مي رسد كه ميزان شيوع آن در جمعيت عام بيش از اين باشد ولي تعداد زيادي از مبتلايان تشخيص داده نشده و درمان نشده باقي مي مانند.

دکتر حمیدی مدنی با اشاره به اینکه پاتوفيزيولوژي اين بيماري مختلط است، گفت: كاهش مرتبط با سن در سطوح سرمي تستوسترون ناشي از نقص در عملكرد هم بيضه ها و هم محور هيپوتالاموس - هيپوفيز است. البته گوناگوني قابل ملاحظه اي بين افراد، در سن آغاز و سرعت و شدت اين كاهش وجود دارد .در حال حاضر تشخیص آندروپوز نيازمند وجود علائم و نشانه هاي باليني موید كمبود تستوسترون است.

وی تصریح کرد: معاينه فيزيكي بيماران مشكوك به آندروپوز بايد شامل ارزيابي ميزان و توزيع موهاي بدن شامل موهاي سينه، زير بغل و پوبيس، وجود و ميزان بزرگي پستان ها، سايز و قوام بيضه ها و سايز آلت تناسلي باشد. پروستات بايد مورد معاينه قرار گيرد. قد، وزن، BMI، دور كمر بايد اندازه گيري شود زيرا علائم و نشانه هاي بالقوه موید كمبود تستوسترون در مردان شامل كوتاه شدن قد، كاهش توده عضلاني بدن، افزايش چربي بويژه تجمع چربي شكمي و افزايش  BMIاست.

نايب رئيس و دبير انجمن ارولوژي شاخه گيلان با بیان اینکه نشانه هاي باليني كه بيشترين همراهي را با آندروپوز دارند شامل كاهش ليبيدو (تمايلات جنسي) و كيفيت نامطلوب نغوط هاي صبحگاهي است، گفت: ساير نشانه هاي باليني شامل اختلال عملكرد نغوطي (ناتواني جنسي)، كاهش قدرت عضلاني، افزايش چربي هاي بدن، كاهش دانسیته استخواني و استئو پوروز، بيحالي، كاهش خلق و خستگي و ضعف است. هيچ يك از اين نشانه ها براي وضعيت كمبود تستوسترون اختصاصي نيستند. وجود يك يا چند نشانه از اين نشانه هاي باليني مي تواند شک به آندروپوز را بر انگيزاند. وجود اين نشانه ها بايد با كاهش در سطوح سرمی تستوسترون همراه باشد تا تشخيص آندروپوز علامت دار مورد تاييد قرار گيرد.

وی علائم و نشانه های با اختصاصيت كمتر را شامل كاهش انرژي، بي انگيزگي و عدم اعتماد به نفس، احساس غم و اندوه، كاهش تمركز و اختلال حافظه، اختلالات خواب، آنمي (كم خوني) خفيف و كاهش توانایي انجام كارها بیان کرد و گفت: فاكتورهاي خطر براي رويداد آندروپوز در مردان مسن شامل بيماري هاي مزمن، ديابت قندي تيپ 2 ، اختلال عملكرد تيروئيد، هیپرپرولاکتینمی، COPD ، آرتریت روماتوئید، چاقي، سندرم متابوليك، استرس و هموکروماتوزیس هستند، كمبود ویتامين  Dنيز ممكن است يك رل اساسي در پاتوژنز اين بيماري ايجاد نمايد.

دکتر حمیدی مدنی ادامه داد: اگرچه غربالگری براي اين بيماري در جمعيت عمومي توصيه نمي شود اما بيماریابی در مردان با اختلالات باليني کاهش لیبیدو، كاهش نعوظ هاي صبحگاهي، اختلال عملكرد جنسي، كاهش خلق و خستگي و ضعف، اختلال شناختي، مقاومت به انسولين، چاقي، سندرم متابوليك، ديابت تيپ 2، كاهش توده و قدرت عضلاني بدن، كاهش دانسيته استخواني و اوستئوپوروز، كاهش سر زندگي، كمبود ويتامين Dو موارد مصرف گلوكوكورتيكوئيدها و اوپيوئيدها توصیه می شود.

وی تصریح کرد: پذيرفته شده ترين پارامتر براي اثبات وجود آندروپوز اندازه گيري سطح تستوسترون تام سرم است. متاسفانه در خصوص آستانه پايين سطح تستوسترون تام سرم برای تعريف آندروپوز اتفاق نظر وجود ندارد اما مقادير سرمي بالاي L/nmol 15 معمولا تشخيص آندروپوز يا هیپوگنادیزم را رد مي كند و معمولا مردان با سطوح تستوترون سرمي زير nmol/L 8 نيازمند جايگزيني تستوسترون مي باشند .

نايب رئيس و دبير انجمن ارولوژي شاخه گيلان با بیان اینکه هدف از درمان عبارت است از بهبود نشانه هاي بيماري و حصول سطوح فيزيولوژيك تستوسترون، گفت: تستوسترون تراپی براي مردان داراي نشانه هاي بيماري كه مستعد درمانند و علائم و نشانه هاي كلاسيك كمبود تستوسترون را دارند توصيه مي شود.

وی افزود: تركيبات مختلف تستوسترون بايد براي درمان جايگزيني تستوسترون بكار روند. در حال حاضر اشكال داخل عضلانی، زير جلدي، روی جلدي، خوراكي و بوكال وجود دارند كه بي خطر و موثرند. به دليل احتمال ايجاد عوارض ناخواسته در حين درمان بويژه افزايش هماتوكريت كه نيازمند قطع سريع درمان جايگزيني تستوسترون است، تركيبات تستوستروني كوتاه اثر بر انواع طولاني اثر در شروع درمان بيماران مبتلا ارجحند.

دکتر حمیدی مدنی با بیان اینکه هدف درمان جايگزيني با تستوسترون، حفظ سطوح سرمي تستوسترون در محدوده طبيعي است، گفت: در مردان با اریتروسیتوزیس قابل ملاحظه (هماتوكريت بالای 50 درصد) آپنه خواب درمان نشده يا نارساني قلب درمان نشده نبايد درمان جايگزیني تستوسترون را پيش از درمان اين وضعيت های همراه شروع نمود. درمان با تستوسترون در مردان مبتلا به سرطان پروستات يا سرطان پستان ممنوع است. همچنين استفاده از تستوسترون در مردان در معرض خطر ایجاد سرطان پروستات ممنوعيت نسبي دارند .

دانشيار و عضو هيئت علمي گروه ارولوژي دانشگاه علوم پزشكي گيلان خاطرنشان کرد: بهبود در تظاهرات بيماري را به دنبال درمان بايد رصد نمود. عدم رويداد بهبودي در يك دوره زمانی معقول منجر به قطع درمان و جستجو براي ساير علل نشانه هاي بيمار می شود. ارزيابي بيمار 3 ، 6 و 12 ماه بعد از آغاز درمان و سپس ساليانه توصیه مي شود تا معلوم شود كه آيا نشانه هاي بيماري به درمان پاسخ داده اند و آيا بيمار دچار عارضه درمان نشده و مایل به ادامه درمان مي باشد يا خير. مونيتورينگ هماتوكريت، دانسيته استخوان، اندازه گيري  PSAو معاينه پروستات (DRE) و IPSS/AUA توصيه شده است.

وی گفت: بهبودي در علائم و نشانه هاي آندروپوز يا هيپوگنادیزم براي ارگانهاي مختلف در زمان های مختلفي روي مي دهد مثلا بهبودي در لیبیدو ظرف سه هفته از شروع درمان جايگزيني با تستوسترون آغاز مي گردد اما تا 6 هفته از شروع درمان براي بروز بهبودي قابل ملاحظه در عملكرد جنسي، زمان لازم است. بهبودي در وضعيت استخواني نيز بعد از 6 ماه از شروع درمان آغاز مي گردد و در 14 تا 36 ماه به حداكثر مي رسد .

وی با بیان اینکه در حال حاضر هيچ شاهد قطعي مبني بر اينكه درمان جايگزيني تستوسترون باعث افزايش ريسك ايجاد بزرگی خوش خیم پروستات( (BPH يا بدتر شدن علائم ادراري گردد، وجود ندارد، گفت: از طرفي شواهدي وجود دارد كه درمان جايگزيني با تستوسترون باعث بهبودي علائم ادراري در مردان هيپوگنادال مبتلا به  BPHخفيف مي شود .

دکتر حمیدی مدنی اضافه کرد: در عين حال شواهدي وجود ندارد كه درمان جایگزینی با تستوسترون سبب تبدیل ضایعات ساب کلینیکال پروستات به سرطان پروستات آشکار بالینی شود لذا شواهدی وجود دارد که تستوسترون می تواند سبب تحریک رشد و تشديد سمپتوم ها در مردان مبتلا به سرطان پروستات پيشرفته و متاستاتیک شود پس قبل از شروع درمان جايگزيني با تستوسترون، بايد ريسك سرطان پروستات در بيمار را با استفاده از معاينه پروستات ِDRE) ) و اندازه گيري PSA سرم ارزيابي كرد. پس از شروع درمان جايگزيني تستوسترون، بايد بيمار را در ماه هاي 3 ، 6 ،12 و پس از آن حداقل ساليانه مونيتور كرد و اگر به هر دليل ريسك سرطان پروستات در بيمار بالا باشد بیوپسی پروستات تحت هدايت سونوگرافي توصيه می شود.

وی خاطرنشان کرد: پيشگيري از چاقي و سندرم متابوليك و حفظ يك اسلوب زندگي (Life Style) سالم، شامل فعاليت فيزيكي و مغزي (mental)كافي و مصرف غذاي سالم ممکن است رويداد بيماري را به تاخير انداخته يا از بروز آن پيشگيري کند.