یک شاعر آیینی در خراسان‌ جنوبی گفت: شعر آیینی به موضوعاتی چون منقبت، مدح و مرثیه ائمه اطهار(ع) و پیشوایان دین می ‌پردازد و از دیگر سو این نوع شعر، آیینه دار حقیقت و بصیرت است.

غلامرضا ابراهیمی در گفت‌وگو با  خبرنگار ایسنا منطقه خراسان‌ جنوبی، اظهار کرد: هر مقوله شعری که سبقه دینی داشته، متأثر از آموزه‌های اسلامی بوده و موضوع و موضع دینی داشته باشد در قلمرو شعر آیینی قرار می‌گیرد.

وی افزود: اما در باور بسیاری از مردم شعری که در مدح و مرثیه امامان سروده شده است، شعر آیینی است که این ابتدایی ترین تعریف شعر آیینی است.

این شاعر بیان کرد: شعر آیینی الزاما نباید موضوع دینی داشته باشد بلکه می‌تواند درون مایه توحیدی و بیان معارف دین و حقایق دینی را در خود داشته باشد.

ابراهیمی با بیان اینکه به طور کلی شعر آیینی را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد، افزود: شعر مذهبی و شعر معنوی از اقسام شعر آیینی هستند.

وی ادامه داد: شعر مذهبی موضوعاً اختصاص به خاندان عترت و طهارت(ع) دارد و شامل؛ زندگی نامه، سخنان، روش اخلاقی در شعر مذهبی و موضوعات گسترده‌ای مانند بعثت، معراج، نزول قرآن کریم، کلمات قصار، خطبه‌ها، نامه‌ها، فرامین، غزوات، حکومت علوی، مبانی ارزشی فرهنگ عاشورا است که می‌تواند فاقد جنبه‌های مناقبی بوده و مبتنی برمؤلفه‌های ارزشی باشد بازتاب درخوری پیدا می‌کند.

این شاعر بیان کرد: زیرمجموعه‌های شعر مذهبی عبارت از شعر نبوی، شعر علوی، شعر فاطمی، شعر عاشورا، شعر بقیع، شعر رضوی، و شعر مهدوی است.

ابراهیمی اظهار کرد: مقوله "ماتمی" در تمامی این زیرمجموعه‌های شعر مذهبی به جز شعر مهدوی حضور دارد و مقوله‌های "مناقبی" در تمام آن‌ها دیده می‌شود.

وی با بیان اینکه پرداختن به منقبت و مدح و مرثیه ائمه اطهار(ع) و پیشوایان دین، بسته به دریافت‌های شخصی شاعر است، تصریح کرد: در این آثار، زمانی که از منظر مدح و منقبت به سیره پیشوایان دین پرداخته می‌شود، با اندیشه‌ای نه چندان بارور و درخور مقام و مرتبه این بزرگان سخن به میان می‌آید، مگر در مواردی که آثار تعداد محدودی از شاعران با فرازهایی همراه است.

این شاعر ادامه داد: آن گاه که شاعر با نگاه مرثیه و سوگ به شهادت و رحلت ائمه اطهار(ع) پرداخته است، می‌بینیم که تنها سوگ است و حزن و اندوه، که از سیری یکنواخت و گاه ملال آور برخوردار است و شاعر در این بین نتوانسته آن گونه که در خور و شایسته است حرکت، قیام و شهادت بزرگان دین را به نمایش بگذارد.

ابراهیمی بیان کرد: کاربرد کلمات و گاه صفاتی که در چگونگی توصیف رزم و شهادت آنان مشهود است، بیش از هرچه بیانگر مظلومیت صِرف و پایمال شدن حقی است که غالباً توسط حاکمان عصر اعمال می‌شده است.

وی اظهار کرد: دومین گروه از شعر آیینی، شعر معنوی است که شامل؛ مقوله‌هایی از قبیل توحیدی، نیایشی، عرفانی و سلوکی، پندی و اخلاقی است.

این شاعر با اشاره به اینکه شعر معنوی به سیرت می‌پردازد و آیینه دار حقیقت و بصیرت بوده و هدف آن تزکیه و تربیت است، افزود: آثار اخلاقی و عرفانی مانند خمسه نظامی و نیز آثار غزل سرایان بزرگی مانند حافظ و یا سروده‌های مولانا در مثنوی کبیر سرشار از رهنمودهای قرآنی و مفاهیم دینی و مقوله‌های ارزشی روایی بوده و بیانگر تأثیرپذیری فراوان آنان از متون دینی است.

ابراهیمی با بیان اینکه اغلب آثار فاخر و ماندگار شعر فارسی، سبقه آیینی دارد و در قلمرو شعر آیینی قرار می‌گیرد، تصریح کرد: ساختار موضوعات آیینی در سروده‌های کهن، اغلب در چارچوب مثنوی، قطعه، ترکیب بند، ترجیع بند هستند و به کمتر سروده‌ای برمی‌خوریم که در قالب غزل باشد.

وی ادامه داد: این در حالی است که در شعر معاصر، علاوه بر بهره مندی شاعران از قالب‌های نو، قالب غزل نیز مفاهیم شعر آیینی فارسی را به دست آورده است.

این شاعر بیان کرد: رباعی، مثنوی و غزل- مثنوی نیز از دیگر قالب‌هایی است که شاعران معاصر در سروده‌های آیینی خود از آن استفاده می‌کنند .

ابراهیمی بیان کرد: فضای موجود در مضامین و محتوای شعر آیینی نیز از آغاز تا دوره معاصر، سیر بالنده‌ای را طی کرده و این رشد در روزگار ما در حال تکوین است.

وی تصریح کرد: شاعر در شعر آیینی دوره معاصر، علاوه بر بهره مندی از متعلقات گسترده و متنوعی مانند شهادت، دفاع مقدس و فرهنگ عاشورا در سروده‌هایی که به نوعی در منقبت و مرثیه ائمه اطهار(ع) و دیگر بزرگان مذهب بر جای مانده است، به شکوه و حماسه آفرینی آنان و هدفمند بودن شهادت طلبی و آرمان‌های آنان اشارات خاصی داشته و بیش تر به این ابعاد پرداخته است تا سوگ صِرف و مرثیه اندوه بار.

این شاعر یادآور شد: با استناد به آموزه‌های قرآنی و روایی، می‌توان گفت شعر آیینی شعری است که موضوع دینی داشته باشد و شاعر آیینی شاعری است که دانش و بینش دینی داشته یا در راه کسب دانش و بینش دینی بکوشد، در غیر این صورت حرکت در این مسیر کاری بسیار دشوار و غیرممکن است.