حاج احمد تقوی مالک بنائی در محله سرچشمه بافت قدیم گرگان و کوچه تقوی بوده که با نام مدرسه تقوی از گذشتگان به ارث رسیده است. این بنای تاریخی که در محدوده شهر تاریخی استرآباد (گرگان فعلی) قرار دارد، متعلق به اواخر قاجاریه بوده و در سال ۱۳۸۰ با شماره ۵۴۲۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

طبق تحقیقات میدانی و تطبیق آن با اسناد تاریخی دوره‌های کارکرد بنای مدرسه تقوی کنونی که در شهر تاریخی استرآباد واقع ‌شده است، مشخص شد که این بنا سال‌های قبل از ۱۳۰۷ با کاربری منزل مسکونی، سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۲۲ با کاربری مدرسه، سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ با کاربری مسکونی، سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵ متروکه، سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۶ با کاربری زایشگاه از ۱۳۴۶ تا سال ۱۳۸۱ متروکه بوده و از ۱۳۸۲ نیز به تملک سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درآمده و مرمت ‌شده است.

این مدرسه دارای سایتی به مساحت ۱۳۹۸ مترمربع و متشکل از دو حیاط شمالی و جنوبی است. حیاط شمالی دارای دو باغچه تخم‌مرغی شکل و یک حوض بزرگ بیضی ‌شکل است که در گوشه شرقی آن، آشپزخانه بنا، مشتمل بر سه اتاق تودرتو و در قسمت غربی آن بقایای یک ساخت‌وساز دیده می‌شود که محل قرارگیری سرویس بهداشتی بنا بوده است. حیاط جنوبی نیز دارای پنج باغچه مستطیلی و یک حوض کوچک است.

در سایت مدرسه تقوی مسیر کانال‌های آب از حیاط جنوبی به حیاط شمالی و مسیر آن U مانند است که از زیر ساختمان می‌گذرد و از حیاط شمالی خارج می‌شود. کف و دیواره‌های کانال‌ها نیز با آجرفرش شده و به‌صورت روباز است.

با توجه به سونداژهای انجام‌شده بنا اصلاً پی نداشته و مستقیم بر روی خاک‌های آبرفتی و واریزی قرارگرفته است. وجود گربه‌رو در زیر کف اتاق‌های طبقه همکف برای جلوگیری از نفوذ رطوبت از تمهیداتی بوده که به‌طور دقیق در این بنا اجرا شده است.

پلان این بنا مستطیلی شامل ۱۵ اتاق بوده که ۸ اتاق آن در طبقه همکف و ۷ اتاق در طبقه اول قرارگرفته است. اتاق‌ها که مهم‌ترین عنصر سازنده این پلان هستند به‌صورت قرینه در دو محور شمالی-جنوبی و شرقی-غربی در دو طرف تقسیم‌ شده‌اند. پلان بنا با تمام سادگی از ریتم و آهنگی یکنواخت در همه فضاهای معماری برخوردار است و بر اساس مدل خاصی ساخته ‌شده است.

پوشش سفالین سقف آخرین عنصری است که در نما ظهور پیدا می‌کند. سقفی که بر روی خرپاهای چوبی استوار گشته و با حجم‌های سفالین تودرتو پوشیده شده است تا از نفوذ باران به درون بنا جلوگیری کند.

این بنای تاریخی به علت متروکه ماندن در طی سال‌های متمادی، آسیب‌های زیادی دیده که مهم‌ترین آن مشکل سازه‌ای بنا بود که منجر به نشست، خروج از محور جرزها و... شده و نیازمند استحکام‌بخشی سازه‌ای بود که پس از مطالعات لازم و تصویب طرح آن در کمیته فنی سازمان مرکزی در سه مرحله استحکام‌ بخشی پی، جرزها و ملات کشی برای اولین ‌بار در شمال کشور انجام شد.

از مهم‌ترین عملیات انجام ‌شده پس از استحکام‌بخشی سازه‌ای، اجرای پوشش ایزوگام بر روی تخته‌کوبی به‌منظور بالا بردن عمر سقف‌های سفالی بود که برای اولین بار در این بنا انجام شد و پس از تأیید در بناهای دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفت.

یکی دیگر از عملیاتی که در این پروژه برای اولین بار در بناهای تاریخی استان گلستان و در بخش اجرای عملیات تأسیسات الکتریکال و مکانیکال مرمت رقم خورد، استفاده از سیستم گرمایش و سرمایش مرکزی vrf به‌منظور حفظ زیبایی‌های بصری بنا بوده است.

عملیات مرمت و بازسازی بدنه‌های داخلی و خارجی، درب و پنجره‌ها، محوطه‌سازی، سرویس بهداشتی و... فضاهای خدماتی مجموعه از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۲ در چندین فاز باهدف حفظ اصالت و تمامیت بنا اجرا شد.

در نهایت این بنا در سال ۱۳۹۲ با کاربری مکان اداری اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان گلستان به بهره‌برداری رسید.

جمیله پورقاسم، کارشناس مرمت معاونت میراث فرهنگی گلستان

انتهای پیام