دکتر زهرا روانخواه در گفت و گو با ایسنا به مناسبت هفته ملی مبارزه با سرطان، اظهار کرد: وقتی رشد طبیعی و تکثیری که به طور خدادادی برای سلول ها در نظر گرفته شده، به صورت لجام گسیخته و مهار نشدنی باشد، تبدیل به غده سرطانی می شود که از حالت طبیعی خارج و به حالت غیرعادی تبدیل می شود. این توده غیرطبیعی با رشد غیرقابل کنترل را سرطان می نامیم.

وی گفت: بیشتر مردم بیماری سرطان را در میان اطرافیان، اقوام و دوستان خود دیده و شاهد درد و رنج این بیماری در کنار هزینه هایی که به خانواده ها تحمیل می کند بوده اند، به همین خاطر نگرانی آنها از سرطان منطقی است.

۵ سرطان شایع در اصفهان

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، سرطان پستان، پروستات، روده بزرگ، پوست و خون را ۵ سرطان شایع در استان اصفهان برشمرد و گفت: میانگین سنی مبتلایان به سرطان در استان حدود ۵۸ سال است.

وی با اشاره به اینکه یکی از منابع بزرگی که دولت ها صرف می کنند برای تامین داروهای سرطان است، افزود: اگر بتوان از سرطان پیشگیری کرد قطعا هزینه های کمتری صرف درمان این بیماری می شود، این درحالی است که همین هزینه های سنگین اقتصادی، در مقایسه با رنج و دردی که سرطان به بیمار تحمیل کرده و آسیب های روحی که به خانواده او وارد می کند ناچیز است.

روانخواه با تاکید براینکه در حال حاضر بسیاری از سرطان ها قابلیت درمان دارند، یادآور شد: در گذشته هر کسی سرطان می گرفت محکوم به مرگ بود، درحالی که هم اکنون بسیاری از سرطان ها در مراحله اولیه تشخیص داده و درمان می شوند، مثل سرطان پستان به عنوان شایع ترین سرطان در کشور ما که اگر در مراحل اول تشخیص داده شود بیمار بهبود پیدا می کند، اما اگر دیر تشخیص داده شود بیمار رنج زیادی را تحمل کرده و نهایتا از طول عمر او کاسته خواهد شد.

وی این موضوع که بسیاری از سرطان ها امروز قابل درمان هستند را برای بیمار، خانواده، پزشک و درمان گر امیدوارکننده دانست و گفت: بنابراین حفظ روحیه بیمار و خانواده او کمک بسیار زیادی به بهبود روند درمان می کند.

۴۰ درصد سرطان ها قابل پیشگیری هستند

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به اینکه بنا به اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) ۴۰ درصد سرطان ها قابل پیشگیری هستند، توضیح داد: سبک زندگی سالم می تواند از سرطان پیشگیری کند و مسیر زندگی را به سمتی هدایت کند که به جلوگیری از بیماری ها کمک کند.

وی با بیان اینکه برخی از عوامل ابتلا به سرطان قابل پیشگیری و برخی قابل پیشگیری نیست، گفت: به عنوان نمونه، براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی افرادی که دخانیات مصرف نمی کنند ۲۰ درصد کمتر در معرض سرطان قرار می گیرند. همچنین رژیم غذایی سالم نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری های غیر واگیر از جمله سرطان دارد.

روانخواه داشتن فعالیت فیزیکی مناسب را موضوع بسیار مهم دیگری در پیشگیری از سرطان ها دانست و افزود: تحقیقات نشان داده، چاقی از عوامل ایجاد کننده سرطان سینه و روده بزرگ است، در عین حال که بیماران سرطانی که ورزش می کند نسبت به بیمارانی که ورزش نمی کنند پاسخ بهتری به درمان می دهند.

وی مصرف الکل را نیز در ابتلا به برخی سرطان ها موثر دانست و افزود: الکل می تواند عامل ایجاد کننده سرطان پستان باشد. از سوی دیگر برخی بیماری های عفونی نیز می توانند منشأ سرطان ها باشد، مثلا سرطان دهانه رحم بر اثر ابتلا به یک ویروس به وجود می آید. سرطان کبد می تواند بر اثر هپاتیت که یک بیماری ویروسی است به وجود بیاید و یا مواد غذایی که آفلاتوکسین دارد و کپک زده است می تواند منجر به سرطان کبد شود.

تاثیر آلودگی‌های زیست محیطی در ایجاد سرطان‌ها

این پزشک تاثیر عوامل محیطی مثل آلودگی های زیست محیطی یا استفاده بی رویه از سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی در ابتلا به سرطان را یادآور شد و گفت: آلودگی هوا، آلودگی خاک، محصولات کشاورزی غیراستاندارد و ناسالم و استفاده از رنگ ها و افزودنی های غیرمجاز به مواد غذایی تاثیر زیادی در ایجاد سرطان ها دارند.

وی با تاکید براینکه هر کسی در هر جایگاهی باید به سهم خود به کاهش آلاینده ها کمک کند، اظهار کرد: باید به عنوان یک شهروند در قبال سلامت محیط زیست خود و فرزندانمان احساس مسئولیت کنیم، به عنوان نمونه از وسایل نقلیه شخصی کمتر استفاده کرده و نسبت به رهاسازی پسماند در محیط، آلوده کردن خاک و هوا و مصرف بی رویه انرژی حساس باشیم.

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان کرد: بعضی از عوامل ابتلا به بیماری سرطان دست ما نیست، مثل ژنتیک یا بالا رفتن سن که از عوامل ابتلا به بیماری های غیر واگیر است.

غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان

وی در ادامه بر اهمیت غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان تاکید و تصریح کرد: برای بعضی از سرطان ها راه های تشخیص زودهنگام داریم. از جمله در کشور هایی که غربالگری سرطان روده بزرگ انجام می شود تا حد زیادی این بیماری کاهش پیدا کرده است، چراکه زمانی که سرطان می خواهد ایجاد شود یک توده گوشتی خوش خیم در روده این افراد شکل می گیرد که ظرف سال ها تغییرات بدخیمی پیدا کرده و تبدیل به سرطان می شود. بنابراین اگر امروز این توده زودتر در روده بیمار تشخیص داده شده و خارج شود از ابتلای او به سرطان در سال های آینده جلوگیری می شود.

وی ادامه داد: در مورد سرطان پستان هم غربالگری و تشخیص زود هنگام اهمیت زیادی دارد، به طوری که در معاینات سالیانه ای که تجویز می کنیم اگر کوچکترین علامتی مشاهده شود و یا توده ای دیده شود می توانیم قبل از اینکه تغییرات بدخیمی ایجاد کند، آن را خارج کنیم و یا حتی در مراحل اول سرطان که قابلیت درمان صد در صد وجود دارد، بیماری را متوقف کنیم.

توجه به علائم هشدار دهنده سرطان

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اعلام اینکه درحال حاضر برنامه غربالگری برای روده بزرگ، پستان و دهانه رحم به صورت رایگان در مراکز بهداشت استان انجام می شود، تصریح کرد: مردم باید به علایم هشدار دهنده سرطان توجه داشته باشند، چراکه هر سرطانی با علائمی خودش را نشان می دهد، اما بی تفاوت بودن نسبت به این علامت ها می تواند منجر به پیشرفت بیماری و سخت تر شدن مراحل درمان آن شود.

وی با تصریح براینکه علائم هشدار دهنده برای هر سرطانی متفاوت است، توضیح داد: مثلا در هر جای بدن قرار نیست توده غیر عادی ببینیم، اما اگر غدد لنفاوی به طور غیر عادی برجسته شده، نباید بی تفاوت باشیم و باید مطمئن شویم که مشکل خاصی وجود ندارد، یا اینکه به طور عادی انتظار نداریم کسی خون در مدفوع یا ادرارش ببیند یا ترشحات سینه خونی شود یا خون دماغ بدون دلیل داشته باشد، بنابراین حتی اگر یکبار خون ریزی بدون دلیل ببیند باید بررسی کند.

روانخواه با بیان اینکه یک فرد سالم نباید به طور طبیعی برخی علائم مثل خونریزی یا کبودی های غیرعادی در بدنش ببیند، افزود: سرطان مری یا معده می تواند با اشکال در بلع غذا اتفاق بیفتد، یا سرفه های خشک و خشونت صدای مداوم ممکن است نشانه سرطانه ریه یا حنجره باشد اما همه این موارد باید بررسی شود تا مشخص شود که مشکل جدی وجود دارد یا خیر.

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بی اشتهایی بدون دیلی یا کاهش وزن را از دیگر علائم هشدار دهنده سرطان برشمرد و افزود: تب بدون علت و طولانی نیز یکی از علائمی است که پزشک باید به آن توجه کند، همچنین دردهای غیر عادی که ممکن است در استخوان ها و شکم اتفاق بیفتد و پزشک باید مطمئن شود که مشکل جدی وجود ندارد.

نقش وراثت در ابتلا به سرطان

روانخواه در مورد نقش وراثت در ابتلا به سرطان ها، گفت: در سرطان هایی مثل سرطان سینه، روده و پروستات وراثت عامل مهمی است. بنابراین افرادی که سابقه سرطان در خانواده دارند باید حتما غربالگری را به طور منظم انجام دهند و از سنی که پزشک تعیین می کند زیر نظر باشند، چون در این افراد ابتلا به سرطان کمی بیش از افراد عادی جامعه است.

وی با تاکید براینکه برنامه های غربالگری منظم می توانند از به وجود آمدن سرطان پیشگیری کنند و یا با تشخیص به موقع، از پیشروی سرطان جلوگیری کرده و درمان در مراحل اولیه انجام شود، گفت: در مراکز بهداشتی درمانی غربالگری سرطان به صورت رایگان توسط همکاران ماما انجام می شود و بعد بر اساس معاینات، در صورت نیاز بیمار برای سونوگرافی یا ماموگرافی معرفی می شود. در حال حاضر در ۳ بیمارستان دولتی دستگاه ماموگرافی داریم که مردم با هزینه دولتی می توانند مراجعه و از خدمات آن استفاده کنند، اما متاسفانه سونوگرافی در بخش دولتی نداریم.

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه داد: برای غربالگری سرطان روده بزرگ تستی داریم که اگر خونی در مدفوع با چشم دیده نشده باشد و خون ریزی خفیف باشد، به آن خون ریزی میکروسکوپی می گوییم و قابل تشخیص است. این تست در مراکز بهداشتی درمانی دظرف مدت ۵ دقیقه انجام می شود و در صورت نیاز بیمار برای کلونوسکوپی ارجاع داده می شود که با تعرفه دولتی انجام شود. همچنین اگر توده ای در روده باشد با دستگاه تشخیص داده شده و در همان مراحل برداشته می شود تا از تبدیل شدن آن به سرطان در آینده جلوگیری شود.

روانخواه در مورد غربالگری سرطان دهانه رحم نیز گفت: با استفاده از تست های پاپ اسمیر این غربالگری نیز در مراکز بهداشتی انجام می شود و راهی برای تشخیص زودرس سرطان دهانه رحم است. اگر در پاپ اسمیر تغییرات سلولی مشاهده شود بلافاصله نمونه برداری شده و به بیمارستان دولتی ارسال می شود تا اگر سرطان دهانه رحم است زودتر برای درمان آن اقدام شود و اگر ضایعه پیش سرطانی دهانه رحم یعنی ضایعه ای است که که قرار است ۵ سال دیگر تبدیل به سرطان دهانه رحم شود آن ضایعه برداشته و از به وجود آمدن سرطان دهانه رحم جلوگیری شود.

۴ مرحله پیشرفت سرطان در بدن انسان

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اعلام اینکه برای پیشرفت سرطان ۴ مرحله ذکر می کنیم، توضیح داد: مرحله یک مرحله ای است که توده سرطانی محدود به همان نقطه است، رشد چندانی نکرده، غدد لنفاوی را درگیر نکرده و در بدن پخش نشده است، اینم مراحل به ترتیب پیشرفت کرده تا به مرحله ۴ می رسد؛ مرحله ای که با توده نه تنها در اندامی که رشد کرده، بلکه در تمام بدن پخش شده است. مثلا این توده سرطانی پستان، زیر بغل را فراگرفته، به ریه، استخوان دنده و حتی کبد رسیده است.

وی در مورد تفاوت مرحله اول با چهارم بیماری سرطان گفت: در در مرحله اول، سلول های سرطانی به دارو هایی که برای درمان تجویز می شود پاسخ می دهند، توده سرطانی را جراحی کرده، شیمی درمانی و پرتو درمانی می کنند، بنابراین بیمار بیش از ۹۸ شانس بهبودی دارد. اما همین مراحل برای بیماری که در مرحله ۴ است و توده سرطانی در بدن پخش شده، حتی شدید تر و با دفعات بیشتر هم انجام می شود اما بیمار کمتر از ۲۰ درصد شانس زنده بودن خواهد داشت.

روانخواه خاطرنشان کرد: تفاوت درمان سرطان در مرحله اول در مقایسه با مراحل پیشرفته تر، نشان دهنده اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام است. اگر در قدم اول توده کوچک سرطانی را از بدن خارج کنیم بیمار بیش از ۹۸ درصد درمان می شود اما اگر تشخیص داده نشود توده بزرگتر شده و درمان آن بسیار مشکل تر خواهد شد.

نقش استرس در ابتلا به سرطان

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه در مورد هیچ سرطانی نمی توان گفت که استرس به صورت مستقیم باعث این بیماری شده، توضیح داد: نقش استرس این است که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند. سیستم ایمنی بدن در تقسیم طبیعی سلول نقش دارد و اگر این نظم به هم بخورد، تکثیر سلول از کنترل خارج می شود. بنابراین استرس با به هم زدن تعادل و ضعیف کردن سیستم ایمنی، نه فقط به سلول سرطانی که به هر بیماری اجازه رشد و شعله ور شدن می دهد.

وی با اشاره به اینکه ممکن است ژن های سرطانی در بدن ما وجود داشته باشد اما مکانیسم طبیعی بدن ما آن را مهار کند، افزود: اگر استرس سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند، این سلول قدرت خودنمایی پیدا می کند. پس به طور مستقیم نمی توانیم بگوییم استرس باعث ایجاد سرطان می شود، ولی به طور غیر مستقیم با ضعیف کردن سیستم ایمنی مجال رشد به سلول های سرطانی می دهد.

مسئول ثبت و غربالگری سرطان های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به مواردی که باعث کاهش استرس در افراد می شود اشاره و اظهار کرد: اعتقادات معنوی، ورزش، تغذیه سالم و سبک زندگی سالم می تواند از روش های کنترل استرس باشد تا کمک کنیم بدن ما که در مواجهه با مکانیسم های مختلف، بیش از پیش آسیب نبیند.

انتهای پیام