ناصر حافظی مقدس در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: بر مبنای مباحث زمین‌شناسی، گسل فعال به گسلی اطلاق می‌شود که در جدیدترین یا آخرین دوره زمین‌شناسی فعالیت داشته باشد و زمین شناسان بر مبنای شواهد زمین‌شناسی و توزیع کانونی زمین‌لرزه‌ها، گسل‌های فعال را مشخص می‌کنند.

خصوصیت بارز زمین‌لرزه‌های خراسان رضوی این است که دوره بازگشت و شدت زمین‌لرزه‌ها بالاست

حافظی مقدس اظهار کرد: با توجه به شواهد زمین‌شناسی و داده‌های لرزه خیزی موجود، کل مناطق استان تحت تأثیر گسل‌های فعال قرار دارند و همه شهرهای استان در فاصله اندک از یک یا چند گسل فعال قرار گرفته است و دو خصوصیت بارز زمین‌لرزه‌های شرق و شمال‌شرق ایران و خراسان رضوی این است که دوره بازگشت و شدت زمین‌لرزه‌ها بالا است به عبارت دیگر انرژی ذخیره شده در پوسته زمین، بیشتر با وقوع زلزله‌های بزرگ با دوره بازگشت طولانی آزاد می‌شود، در صورتی که در جنوب‌غرب کشور انرژی گسل‌ها بیشر با وقوع زلزله‌های کوچک آزاد می‌شوند و این معنایش این است که خطر زلزله در شمال‌شرق کشور و استان‌های خراسان بیشتر است.

 وی ادامه داد: بر مبنای تحلیل‌های آماری به طور تقریبی دوره بازگشت زلزله‌های با شدت ۵.۵ ریشتر و کمتر در سطح کشور کمتر از ۵ سال است در صورتی که این دوره برای شرق کشور و استان خراسان رضوی حدود ۱۵ سال است و دوره بازگشت زلزله‌های ۶ الی ۶.۵ ریشتر حدود ۱۵۰ سال و این دوره برای زلزله‌های با بزرگی بیشتر از ۷ ریشتر بیش از ۳۰۰ سال است.

وی ادامه داد: البته دوره بازگشت زمین‌لرزه‌ها برای مناطق مختلف استان و در بازه‌های زمانی گذشته متفاوت است برای مثال در بازه زمانی ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلادی چهار زلزله بزرگ شهر نیشابور را تخریب کرد همچنین در بازه زمانی ۱۸۰۰ تا ۱۹۰۰ میلادی نیز چند زلزله بزرگ شهر قوچان را تخریب کرد.

برای زلزله‌های بزرگ به دلیل کمبود داده‌ها، نتایج آماری خیلی قابل اعتماد نیست

این استاد دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: دوره‌های آماری داده‌های لرزه‌ای، مربوط به قرن ۲۰ و آغاز قرن ۲۱ است و این دوره، خیلی کوتاهتر از دوره بازگشت زلزله‌های بزرگ است بنا بر این مطالعات آماری برای زلزله‌های کوچک و متوسط ممکن است قابل استفاده باشد ولی برای زلزله‌های بزرگ به دلیل کمبود داده‌ها، نتایج آماری خیلی قابل اعتماد نیست.

مدیر گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه گفت: شواهد علمی و تاریخی نشان می‌دهد که استان خراسان رضوی منطقه زلزله‌خیزی است و در زمینه مباحث زلزله از نظر علمی و تئوری کارهایی انجام شده و آئین‌نامه‌هایی تدوین شده و این آیین‌نامه‌ها به‌روز هم می‌شوند اما متاسفانه از نظر اجرای آیین‌نامه‌ها و نظارت بر اجرای صحیح، ضعف‌ها و کاستی‌های زیادی داریم.

وی تصریح کرد: در مشهد و دیگر شهرهای پرجمعیت استان حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده غیرمقاوم آسیب‌پذیری در برابر زلزله‌ها را به شدت افزایش داده است.

حافظی مقدس بیان کرد: در قسمت‌های حاشیه‌نشین علاوه بر اینکه بافت‌های فرسوده بیشتری داریم، تراکم جمعیت نیز در این مناطق بالاست و از طرفی وضعیت کوچه‌ها و معابر هم در این مناطق حاشیه‌نشین طوری است که اگر زلزله‌ای رخ دهد علاوه بر تخریب بیشتر، کار امداد رسانی به این مناطق نیز سخت‌تر است.

سرعت فرسوده ‌شدن ساختمان‌ها خیلی بیشتر از سرعت نوسازی است

وی ادامه داد: شرایطی که در حال حاضر در استان داریم به گونه‌ای است که سرعت فرسوده ‌شدن ساختمان‌ها خیلی بیشتر از سرعت نوسازی است به همین دلیل با گذشت زمان، آسیب پذیری بیشتر می‌شود و باید برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای باشد که سرعت نوسازی بالا رود و طبیعی است که وقتی ساختمان‌ها نوسازی شوند و نظارت کامل و دقیقی هم بر این نوسازی‌ها انجام گیرد خطرات تخریب ناشی از زلزله در منازل و ساختمان‌ها نیز به طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.

این عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد یادآور شد: در کل دنیا زلزله‌های کمتر از ۶ ریشتر اصلا خرابی ندارند اما در ایران با توجه به این که زیرساخت‌ها و ساختمان‌ها وضعیت چندان خوبی ندارند حتی گاهی اوقات در زلزله‌های ۵ ریشتری نیز خسارات قابل توجهی به ساختمان‌ها وارد می‌شود و تلفات انسانی هم داریم.

حافظی مقدس افزود: با توجه به اینکه شدت و تعداد زمین‌لرزه‌های اخیر در منطقه کم بوده است به طور دقیق نمی‌توان مشخص کرد که این زلزله‌ها ناشی از فعالیت کدام گسل است چون اطلاعات مکان‌یابی زلزله‌های کوچک، خیلی دقیق نیست به همین خاطر نمی‌توانیم دقیق بگوییم مربوط به کدام یک از گسل‌های فعال منطقه است.

وی همچنین افزود: مرز بندی مناطق به لحاظ زمین‌شناسی و زلزله‌خیز بودن، با مرزبندی‌های جغرافیایی که برای هر استان داریم متفاوت است و برای زلزله‌خیزی ایالات متفاوت لرزه‌ای داریم که بر اساس آن خصوصیات لرزه‌خیزی یک منطقه مشخص می‌شود و به طور کلی از نظر زمین‌شناسی، زلزله‌های استان خراسان رضوی متاثر از ایالت‌های لرزه زمین ساختی کپه داغ و ایران مرکزی یا شرق ایران است.

تمام شهرهای استان در فاصله ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری، یک یا تعدادی گسل فعال قرار دارند

وی در پاسخ به این سوال که کدام منطقه در استان بیشتر در معرض خطر زلزله است، گفت: به طور کلی تمام نقاط استان در معرض خطر هستند و نمی‌توان به طور مشخص تفکیک کرد که کدام نقطه بحرانی‌تر است؛ چراکه تمام شهرهای استان در فاصله ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری، یک یا تعدادی گسل فعال قرار دارند و با توجه به اینکه شهرهای استان نوعا بر روی آبرفت ضخیم قرار دارند حتی زمین لرزه‌های در فاصله ۱۰۰ کیلومتری هم ممکن است ساختمان‌های بلند را تخریب کند.

مدیر گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی گفت: زلزله‌های کوچک اخیر که در منطقه رخ داد مورد بحرانی خاصی نبوده و نباید خیلی جامعه را درگیر کرده و باعث نگرانی در سطح جامعه شود ولی این زلزله‌ها و تداوم آن‌ها را باید یک نوع هشدار و فرصت مطالعاتی تلقی کرده و در مراکز تخصصی بحث‌های مربوط به این زلزله‌ها دنبال شده، تیم‌های تخصصی فعال شده و بررسی شود که چه اتفاقی در حال رخ دادن است تا در صورت لزوم به مردم اطلاع رسانی‌ شود.

گفتنی است در روزهای گذشته چندین زلزله شهرهای مختلف استان خراسان رضوی از جمله مشهد، سفید سنگ فریمان، خواف، سرخس و همت‌آباد فیروزه را لرزاند که شدیدترین زلزله با ۴.۲ ریشتر در مقیاس امواج درونی، مربوط به سفید سنگ فریمان بود.

انتهای پیام