دکتر محمدرضا پورعابدی، معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی در گفتگو با ایسنا با اشاره به بحث خام‌فروشی و اقتصاد مبتنی بر نفت گفت: کشور سال‌ها به دلیل دارا بودن منابع زیرزمینی بخصوص نفت، ساده‌ترین و راحت‌ترین مسیر یعنی استخراج و فروش این منابع را در پیش گرفته و شاهد به اصطلاح، "خام‌فروشی" منابع بوده‌ایم. آورده‌های حاصل از فروش این منابع نیز در جهت تأمین نیازهای کشور مورد استفاده قرار گرفته و کمتر به این فکر بوده‌ایم که از اندیشه، ایده‌ها و دانش تولید شده بومی در جهت تأمین نیازمندی‌های کشور استفاده و بعد این دانش را به فناوری و محصول تبدیل کرده و ارزش‌آفرینی کنیم.

پورعابدی افزود: این دیدگاه چه در قبل از انقلاب و چه در بعد از پیروزی انقلاب وجود داشته است. در مقاطعی، شرایطی در کشور بودجود آمد و تلنگری به مسئولین، دانشگاهیان، پژوهشگران و فعالان این حوزه زده شد که این اقتصاد مبتنی بر نفت و خام‌فروشی و تکیه بر ذخایر خدا دادی چندان جایگاه مطمئنی نیست و می‌تواند چالش‌هایی برای کشور ایجاد کند.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی تأکید کرد: در زمان جنگ تحمیلی، تحریم‌ها و کمبود امکانات باعث شکل‌گیری روحیه خودباوری در کشور شد و با توجه به نیازهای کشور، شاهد خلاقیت‌ها و نوآوری‌های خوبی در عرصه‌های مختلف بودیم. بحث دفاع و پشتیبانی دانش‌بنیان از رزمندگان، یکی از برنامه‌های جهاد دانشگاهی در طول هشت سال دفاع مقدس بود.

پورعابدی گفت: بعد از پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوران سازندگی در کشور، به دلیل حجم خرابی‌ها و لزوم بازسازی سریع کشور، همچنین برقراری مجدد ارتباطات بین‌المللی و رفع محدودیت‌ها، بار دیگر به همان مسیر قبلی یعنی خام‌فروشی منابع روی آوردیم. البته در این سال‌ها همواره بر استفاده از دانش و فناوری بومی تأکید شده است اما در عمل کمتر استفاده شده است.

وی تأکید کرد: طی سال‌های اخیر و با تشدید تحریم‌های ظالمانه که حتی حوزه غذا و داروی کشور را دچار مشکل کرده، مشخص شد که خام‌فروشی و اقتصاد مبتنی بر نفت قابل اعتماد نبوده و باید مسیری که دنیا و کشورهای توسعه‌یافته از طریق آن به موفقیت رسیده‌اند را دنبال کنیم؛ براین اساس، ما نباید تنها از تولیدات دیگران استفاده کنیم، بلکه خود نیز باید تولیدکننده بوده و بتوانیم از دانش بومی، تولید ثروت کنیم.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی افزود: باید بتوانیم پژوهش‌های خود را به فناوری تبدیل کنیم و این فناوری‌ها منجر به تولید محصول و خدمت شوند و از طریق فروش آنها، علاوه بر تأمین نیازهای کشور، بتوانیم ثروت‌آفرینی کنیم.

با رفع تحریم‌ها دوباره متمایل به تولیدات خارجی نشویم

پورعابدی با اشاره به دشواری‌های حاصل از وجود تحریم‌ها گفت: قطعاً تحریم‌ها مشکلات زیادی برای مردم و کشور ایجاد کرده است. در حوزه پژوهش و فناوری، وجود تحریم‌ها مشکلات زیادی در زمینه دستیابی به تجهیزات و مواد ایجاد کرده و هزینه‌های پژوهشی را بسیار افزایش داده است؛ اما نگرانی و دغدغه اصلی درخصوص برداشته شدن تحریم‌ها، بازگشت به مسیر قبلی یعنی انتخاب کار راحت (خام‌فروشی) و تکیه بر اقتصاد مبتنی بر نفت است. در این شرایط، خیل عظیمی از جوانان دانش‌آموخته و پژوهشگران کشور باید نظاره‌گر تأمین نیازهای کشور از خارج باشند که نتیجه آن، افزایش بیکاری و خروج نخبگان از کشور خواهیم بود.

وی تأکید کرد: باید در کشور مسیری را انتخاب کنیم که بحث موضوعی‌ و مسئله‌محور بودن پژوهش، همیشه در آن ساری و جاری باشد و حتی در بهترین شرایط تعامل با دنیا؛ بازار کشور به‌راحتی در اختیار شرکت‌های خارجی قرار داده نشود. در موضوعات مختلف مانند صنعت نفت، ریلی، برق، مخابرات و ... باید استراتژی ما مشخص باشد و اینطور نباشد که در شرایط تحریم به سمت تولیدکننده داخلی بیاییم و با رفع تحریم‌ها دوباره بازار کشور واگذار شود. مسئولین باید در این گشایش (رفع احتمالی تحریم‌ها) که ایجاد خواهد شد، این موضوع را مدنظر داشته باشند تا بتوانیم مسائل داخل کشور را براساس توانمندی داخلی مدیریت کرده و رفاهی در حد و شأن مردم ایران ایجاد کنیم.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی افزود: زمانی که از محصولات تولید داخل در کشور استفاده نشود، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم که زمینه صادرات این محصولات فراهم شود؟ زمانی که فضای تعامل بین‌المللی فراهم شود، می‌توانیم با بهترین‌ها (شرکای خارجی) به صورت کنسرسیوم کار کنیم.

وی گفت: وقتی از خودکفایی صحبت می‌کنیم، بدان معنی نیست که همه کارها را باید خودمان انجام دهیم. هیچ کشوری بازار خود را به‌راحتی در اختیار دیگران قرار نمی‌دهد. شرط در اختیار گذاشتن بازار، انتقال فناوری به داخل کشور است و بعد از آن می‌توانیم فناوری را توسعه داده و آن را ارتقاء دهیم؛ حتی با توسعه فناوری می‌توانیم کشور را به پایگاهی برای صادرات تبدیل کرده و منجر به رونق اشتغال در کشور شویم.

توان داخل، تکیه‌گاهی ایمن برای تأمین نیازهای کشور

پورعابدی با اشاره به شرایط تحریمی کشور گفت: اینکه کشور با وجود حجم تحریم‌های سنگین، درحال حرکت است و در بسیاری از موارد، از کشورهایی که هیچ کدام از مشکلات ما را ندارند، وضعیت بهتری دارد، نشان می‌دهد که پژوهشگران و محققان و شرکت‌های دانش‌بنیان کشور وارد میدان عمل شده و توانسته‌اند برخی از مشکلات کشور را حل کنند.

وی افزود: در شرایط فعلی بسیاری از مدیران اجرایی و صنایع مجبور به استفاده از محصولات و خدمات تولید داخل هستند. تولیدکنندگان داخل باید از فرصت ایجاد شده برای اثبات توانمندی‌های خود استفاده کرده و نشان دهند، اگر بخش‌های مختلف کشور به دانش، فناوری و متخصص بومی تکیه کنند، زمین نخواهند خورد. در این زمینه معتقدم مراکز پژوهشی مخصوصاً جهاد دانشگاهی موفق به جلب اعتماد و اثبات توانمندی‌های خود شده است. 

بودجه‌های محدود پژوهش، در مسیر رفع چالش‌های کشور هزینه شود

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی افزود: این موضوع همواره مطرح می‌شود که نه تنها در حوزه پژوهش، بلکه در همه حوزه‌ها، باید براساس عملکرد و خروجی‌هایی که بخش‌های مختلف دارند، بودجه اختصاص داده شود. عملاً بدلیل نوسانات موجود در کشور، کمتر توانسته‌ایم این موضوع را عملیاتی کنیم.

پورعابدی تأکید کرد: علی‌رغم مطرح شدن شعارها و مباحث مهمی مانند جنبش نرم‌افزاری، اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان، رونق و جهش تولید که افق دید وسیعی را برای کشور مشخص می‌کنند، در حوزه پژوهش و فناوری کشور به خوبی عمل نکرده‌ایم. درصد سهم بودجه پژوهشی از تولید ناخالص داخلی (GDP) در بهترین شرایط به نیم درصد هم نرسیده است و در شرایط کنونی، در کنار کاهش تولید ناخالص داخلی، سهم بودجه پژوهشی هم کمتر شده است.

وی افزود: دو موضوع در این حوزه مطرح می‌شود. یک بحث این است که کلاً بودجه پژوهشی کشور بسیار ناچیز است، اما در عین حال شاهد خروجی‌های خوبی در کشور هستیم و در زمینه تولید علم در دنیا، در جایگاه سیزده تا شانزده (طی سال‌های مختلف) قرار داریم و بسیاری ازفناوری های مورد نیازبومی شده است . بحث دیگر این است که اندک پولی که صرف پژوهش کشور می‌شود، می‌تواند بهره‌وری مناسب‌تری داشته باشد. مراکز علمی و پژوهشی کشور، خصوصاً مراکزی که از بودجه دولتی تغذیه می‌شوند، باید بر چالش‌ها و مسائل کشور متمرکز شده و برای آنها راه‌حل ارائه کنند. کار روی یک سری موضوعات که فقط ممکن است حاصل آن یک مقاله، کتاب یا مثلاً ارتقا مرتبه علمی باشد، آنهم با بودجه محدود دولتی، واقعاً پسندیده نیست و ظلمی در حق مردم است.

نظارت بر عملکرد مراکز پژوهشی توسط یک سازمان فرابخشی

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی به موضوع نظارت بر فعالیت مراکز پژوهشی اشاره کرد و گفت: معتقدم این نظارت باید توسط سازمانی فرابخشی انجام شود که خودش درگیر اجرا و ذینفع موضوع نباشد. در این شرایط علاوه بر داشتن یک نگاشت نهادی خوب در حوزه پژوهش، فناوری و نوآوری، تقسیم مسئولیت به خوبی انجام شده و عملکردها به دقت ارزیابی می‌شوند و از طریق این عملکردها می‌توان در خصوص سازمان‌ها و نهادها تصمیم‌گیری کرد.

عینی کردن مسائل پژوهشی؛ زمینه‌ساز حضور بیشتر خیّرین پژوهش

پورعابدی در خصوص بهره‌مندی از ظرفیت خیّرین کشور در حوزه پژوهش گفت: در حوزه پژوهش و فناوری نتوانسته‌ایم موضوعات را به صورت عینی برای مردم تشریح کنیم؛ حتی مدیران پژوهشی که در برنامه‌های صدا و سیما حضور پیدا می‌کنند، از ادبیات و اصطلاحاتی استفاده می‌کنند که برای مردم ملموس نیست. زمانی که یک خیّر به موضوع ساخت مدرسه، بیمارستان یا مسجد ورود می‌کند، به صورت عینی و ملموس، مشکل مردم را مشاهده می‌کند؛ اما در حوزه پژوهش و فناوری نتوانسته‌ایم این مسئله را عینی کنیم تا زمینه برای حضور خیّرین در پژوهش های مورد نیاز کشور فراهم شود.

وی تأکید کرد: البته این بحث در حوزه پزشکی ملموس‌تر است، زیرا به نیازهای مردم نزدیک‌تر است و خیّرین در این بخش حضور چشمگیری دارند. نمونه حضور خیّرین را می‌توانیم در بحث افتتاح ساختمان و آزمایشگاهی در پژوهشگاه رویان ببینیم که برای تولید سلول‌های بنیادی برای درمان بیماری‌ها کاربرد دارد. در مازندران هم ساختمانی توسط خیّرین برای تحقیقات سرطان تجهیز شده است.

پورعابدی گفت: شاید در ذهن بیشتر افراد، پژوهش یک موضوع لوکس وغیر ضروری باشد؛ اما اگر به ‌صورت ملموس، کارکرد پژوهش و فناوری در کشور تشریح شود، خیّرین زیادی با آگاهی کامل و انگیزه بالا به این حوزه ورود پیدا می‌کنند. ورود خیّرین به حوزه پژوهش کشور زمینه‌ساز تامین منابع و تجهیزات، اشتغال‌زایی و به‌تبع آن، کاهش یک سری از ناهنجاری‌ها خواهد بود. در عین حال، دیدارهایی با مراجع معظم تقلید در قم داشته‌ایم و اهمیت حضور خیّرین در امر پژوهش مطرح گردید. حتی مباحثی در زمینه اجازه استفاده از برخی وجوهات در حوزه پژوهش و فناوری مطرح شده است.

پژوهش در ایام همه‌گیری کرونا

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی در خصوص فعالیت‌های پژوهش این نهاد از زمان شروع همه‌گیری کرونا در کشور گفت: فعالیت‌ها در این حوزه به چند دسته تقسیم می‌شوند. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی و پژوهشکده مطالعات توسعه، تأثیر کرونا بر فضای کسب و کار، بحث‌های اقتصادی، تهدیدها و فرصت‌های ایجاد شده در این ایام را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است؛ نشست‌ها و کارگروه‌های مختلف تشکیل شده و کارهای خوبی در این پژوهشگاه درحال پیگیری است.

پورعابدی افزود: در حوزه پزشکی، ابتدا روی این موضوع متمرکز شدیم که چگونه می‌توانیم از شبکه بهداشت و درمان کشور حمایت کنیم. در بحث غربالگری و تشخیصی، نخستین کیت تشخیصی ایرانی که وارد عرصه شد، کیت تولید شده توسط پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی با همکاری یکی از شرکت‌های ستاد اجرایی فرمان امام(ره) بود که استانداردها و مجوزهای لازم را دریافت کرد و تاکنون بیش از یک میلیون از این کیت را در اختیار شبکه آزمایشگاهی کشور قرار گرفته است.

وی تأکید کرد: در پژوهشگاه رویان، استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ مورد استفاده قرار گرفت. فاز اول آزمایش بالینی این درمان با موفقیت انجام شد و اکنون فاز دوم و سوم نیز با جدیت درحال پیگیری است. در حوزه تشخیص، ساخت کیت‌های الیزای تشخیصی IgG و IgM براساس پروتئین‌های نوترکیب توسط پژوهشگاه ابن‌سینا انجام شد.

پورعابدی افزود: استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی و آلوژن و سلول‌های کشنده طبیعی برای درمان کرونا نیز توسط پژوهشکده معتمد در فاز بالینی درحال انجام است. فاز بالینی اولیه با حمایت بیمارستان‌های مسیح دانشوری و شریعتی انجام شده و نتایج خوبی حاصل شده است، اما کارآزمایی بالینی در فاز دو و سه هم باید انجام شود تا بتوانیم از این روش به صورت گسترده استفاده کنیم.

وی گفت: در حوزه خدمات آزمایشگاهی، از ظرفیت شبکه آزمایشگاهی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور از جمله پژوهشگاه‌های رویان و ابن‌سینا و پژوهشکده معتمد سازمان خراسان رضوی استفاده کردیم که باعث شد ظرفیت انجام تست در کشور افزایش پیدا کند. همچنین در تولید لباس گان برای کادر درمان هم از ظرفیت گروه نساجی در واحد جهاد دانشگاهی امیرکبیر استفاده شد.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی تأکید کرد: با استفاده از سیستم درمان در منزل (دَم) جهاد دانشگاهی توانستیم شرایطی را برای ارائه خدمات درمانی (مشاوره و تماس با پزشک) به بیماران بستری و قرنطینه در منزل ایجاد کنیم. در بحث فنی و مهندسی هم کارهای خوبی انجام شد؛ به عنوان مثال، در جهاد دانشگاهی واحد خواجه نصیر، گیت‌های مترو برای سنجش حرارت بدن طراحی شد. نرم‌افزار تشخیص چهره برای شناسایی افراد بدون ماسک نیز در این واحد درحال پیگیری است .

وی افزود: جهاد دانشگاهی ۳ پارک و ۲۶ مرکز رشد و فناوری دارد که شرکت‌های زیادی در این مراکز مستقر هستند و خدماتی مثل تولید ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده، محفظه‌های ضدعفونی‌کننده ارائه کرده و حتی صادرات به خارج از کشور نیز داشته‌اند.

تغییر مدل کسب و کار در حوزه پژوهش با طرح‌های فناورانه

پورعابدی با اشاره به ۳۱ طرح فناورانه جهاد دانشگاهی گفت: در سال‌های ۹۸ و ۹۹ توانستیم حمایت مقام معظم رهبری، دولت و مجلس را داشته باشیم و در قانون بودجه، ردیفی برای ایجاد برخی از فناوری‌های مورد نیاز کشور داشته باشیم و این مسئله باعث شد مدل کسب و کار جهاد دانشگاهی در حوزه پژوهش و فناوری تغییر کند.

وی افزود: برخلاف طرح‌های پژوهشی قبلی، با اعتباری که در این طرح‌های فناورانه دریافت کردیم، زمانی که به یک سازمان مراجعه می‌کنیم، هزینه‌ای برای انجام پژوهش و توسعه فناوری از آنها دریافت نمی‌کنیم؛ اما زمانی که موفق به ساخت یک تجهیز یا توسعه فناوری با استانداردهای مورد نظر شدیم، از آنها تضمین خرید و تضمین بازار گرفته می‌شود.

اینکه بدانیم پژوهشی که درحال انجام آن هستیم، بازار تضمین‌شده‌ای دارد، فضای گسترده‌ای برای ما ایجاد می‌کند. این ۳۱ طرح فناورانه باعث تغییر در مدل کسب و کار در حوزه پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی شد و مشکل مرحله تجاری‌سازی طرح‌ها را برطرف کرد. در بودجه ۱۴۰۰ هم با مساعدت مقام معظم رهبری، دولت و مجلس این بودجه را خواهیم داشت و می‌توانیم طرح‌های درحال اجرا را به پایان رسانده و طرح‌های جدیدی را آغاز کنیم.

نبود آزمایشگاه مرجع، چالش مهم در حوزه پژوهش کشور

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی، نبود آزمایشگاه‌های مرجع را یکی از مشکلات اساسی حوزه پژوهش عنوان کرد و افزود: دلیل اینکه  برخی از فناوری‌هایی که توسعه داده‌ایم، به مرحله تجاری‌سازی نمی‌رسند و نمی‌توانیم به‌صورت واقعی در صنعت از آنها استفاده کنیم، نداشتن آزمایشگاه مرجع است؛ به عنوان مثال، به دلیل نبود آزمایشگاه مرجع گاهی چند ماه زمان طول میکشد تا مته حفاری مورد آزمایش قرار گرفته و تأییدیه لازم را اخذ کند و به مرحله تولید انبوه برسد. در آزمایش تجهیزات مترو نیز با همین مشکل روبرو هستیم.

پورعابدی افزود: اگر آزمایشگاه‌های مرجع در کشور وجود داشته باشد، می‌توانیم سریع‌تر فرایند نمونه‌سازی را به تجاری‌سازی و تولیدطی کنیم و کارفرما با اطمینان خاطر بیشتری از این محصولات استفاده خواهد کرد. قصد داریم بسترهای لازم برای آزمایش تجهیزات تولیدشده توسط جهاد دانشگاهی را ایجاد کنیم تا بتوانیم تجهیزات را با اطمینان و کیفیت بهتری آماده و در اختیار کارفرما قرار دهیم. تلاش می‌کنیم در طرح‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ در برخی از زمینه‌ها که تولید فناوری داریم از جمله مته حفاری و سیستم رانش، آزمایشگاه‌های مرجع را ایجاد کرده و تجهیزات ساخته شده توسط خود و دیگران را مورد آزمایش قرار دهیم. 

دمیده شدن ایده‌ها و اندیشه‌های نو، رمز موفقیت جهاد دانشگاهی

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی گفت: اگر شرایطی را فراهم نکنیم که افراد دارای ایده‌ها و خلاقیت‌های برتر به موقعیت‌های بهتر دسترسی پیدا کنند، با مشکل خروج نخبگان مواجه خواهیم بود. تا زمانی که تصمیم نگرفته‌ایم که کشور را دانش‌بنیان اداره کنیم و از دانش، ایجاد ارزش کنیم، باید شاهد خروج نیروهای جوان و نخبه کشور باشیم که به دنبال یافتن فرصت‌های شغلی بهتر، از کشور خارج می‌شوند. بنابراین باید کشور را دانش‌بنیان اداره کنیم، دانش‌بنیان تصمیم بگیریم و دانش‌بنیان عمل کنیم. اگر این کار را پیگیری کنیم، نخبگان در کشور باقی مانده و می‌توانیم و از توان و ظرفیت آنها استفاده کنیم.

پورعابدی افزود: جهاد دانشگاهی یک نهاد جوان است و سن آن تقریبا معادل سن انقلاب است. انتظاری که از جهاد دانشگاهی وجود دارد این است که باید بتوانیم به صورت سریع در برابر چالش‌ها در سطح جامعه حساسیت نشان داده و برای آنها راه‌حل پیدا کنیم. این خصوصیت یک جهادگر جهاد دانشگاهی است که کارهای سخت با حساسیت‌های بیشتر و خطرپذیری بالاتر را انجام دهد.

وی تأکید کرد: برای این مدل کار، به نیروهای جوان با توان بالا و انگیزه قوی نیاز داریم. اکوسیستم جهاد و بستری که در این سازمان ایجاد شده است، فضایی ایجاد کرده که از نیروهای جوان کشور استقبال می‌کند. یکی از رموز موفقیت جهاد همین است که همواره ایده‌ها و اندیشه‌های نو در کنار استفاده از تجربیات قبلی در این مجموعه دمیده شود. از همین رو، در بسیاری از مراکز پژوهشی و واحدهای جهاد دانشگاهی، سه یا چهار نسل در کنار هم مشغول فعالیت و تلاش هستند و این تجربیات در نسل‌های اول جهاد به این نسل جوان با انگیزه منتقل می‌شود.

پورعابدی همچنین با اشاره به نقش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در انعکاس اخبار و دستاوردهای پژوهشگران گفت: از ایسنا این انتظار می‌رود که چون وابسته به یک نهاد دانشگاهی است، رنگ اخبارش در تمامی حوزه‌ها متفاوت‌تر از سایر خبرگزاری‌ها باشد و عمق اخبار این رسانه، این متمایز بودن و مبتنی بر دانش بودن را نشان دهد.

دو عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی در میان پژوهشگران و فناوران برگزیده کشور

دکتر محمدرضا پورعابدی، در پایان ضمن تبریک هفته پژوهش به تمامی دانش‌پژوهان و پژوهشگران کشور بخصوص همکاران جهاد دانشگاهی؛ در خصوص مهمترین موفقیت های این نهاد در هفته پژوهش و فناوری سال ۱۳۹۹ گفت: قرارگرفتن نام دو نفر از اعضاء هیأت علمی جهاددانشگاهی، یعنی دکتر علی منتظری رییس پژهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی و دکتر حسین بهاروند رییس پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول های بنیادی پژوهشگاه رویان در بین پژوهشگران پُراستناد یک درصد برتر جهان در سال ۲۰۲۰، انتخاب دکتر سمیه کاظم نژاد عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن سینا و دکتر رامین صرامی معاون پژوهشی پژوهشکده معتمد جهاددانشگاهی به عنوان پژوهشگران برگزیده کشور در بیست و یکمین جشنواره تجلیل از پژوهشگران و فناوران برگزیده کشور و قرار گرفتن نام جهاددانشگاهی در میان مؤثرترین مؤسسات تحقیقاتی یک درصد برتر دنیا که بیشترین تعداد استنادها را در ۱۰ سال گذشته دریافت کرده اند از مهمترین توفیقات جهاددانشگاهی در عرصه ملی و بین المللی است.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی، همچنین ابراز امیدواری کرد بیش از پیش، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌ها در کشور، مبتنی بر اطلاعات و داده‌های حاصل از پژوهش‌ها باشد.

انتهای پیام