دکتر حمید سوری - متخصص اپیدمیولوژی در گفت وگوی تفصیلی با ایسنا با تاکید بر ضرورت بررسی همه جانبه مداخلات در اپیدمی‌های تهدید کننده و پیش رونده همچون کووید، اظهار کرد: مداخلات کنترل کننده در اپیدمی‌های با ماهیت کووید ۱۹ به عنوان یک اپیدمی حاد و پیش‌رونده باید از جنبه‌های مختلف به خصوص از لحاظ میزان تاثیرگذاری، هزینه اثربخشی و میزان انجام پذیری مورد ارزیابی دقیق قرار گرفته و در طول اجرای مداخله نیز پایش و ارزشیابی مستمر انجام شود.
آزمون و خطا کنترل اپیدمی را به تاخیرمی‌اندازد
وی با بیان اینکه عدم برنامه‌ریزی صحیح قبل از اعمال هر مداخله باعث آزمون و خطاهای مکرر می‌شود، گفت: این آزمون و خطاها نه تنها کنترل اپیدمی را به تاخیر و تعویق می‌اندازد، بلکه از اعتماد عمومی کاسته و باعث می‌شود به جای صرف انرژی و ظرفیت‌ها در کارهای اثرگذارتر، انرژی و منابع موجود هدر رفته و حیف شود.
سوری با اشاره به تجارب موفق کشورهای مختلف در اعمال مداخلات کنترلی، اظهار کرد: الزاما نمی‌توان هر مداخله موفق در دنیا را کپی کرده و در داخل کشور اجرایی کرد، چراکه شرایط زمانی و مکانی کشورها متفاوت بوده و در نتیجه مداخله تاثیرگذار است، مثلا نمی‌توان حتی مداخله موفق 6 ماه گذشته کره جنوبی را مجددا در همان کشور تکرار کرد، چراکه شرایط زمانی و اپیدمیولوژیک بیماری تغییر کرده و نتیجه قبلی محقق نمی‌شود.
اصلی ترین الزامات و سوالات پیش از اجرای لاک دان
این اپیدمیولوژیست با تاکید بر اینکه هر مداخله‌ای باید در واحد زمان، مکان و ویژگی‌های بومی خود آن منطقه به کار گرفته شود، درمورد طرح "لاک دان"، توضیح داد: زمانیکه از طرح لاک دان یا قفل کردن دوهفته‌ای یک شهر و منطقه صحبت می‌شود، پیش از هر چیز باید مقدمات آن را فراهم کرده، دقیقا بدانیم هدف اصلی از اجرای طرح چه بوده و آیا لاک دان می‌تواند به تحقق آن کمک کند.
وی ادامه داد: اگر هدف اصلی از تعطیلی شهرها برای حداقل دو هفته یعنی طول دوره اپیدمی، صرفا استراحت دادن به کادر پزشکی و بیمارستانها باشد، اگرچه ممکن است موثر باشد ولی راه‌های ارزانتر و به صرفه‌تر دیگری برای این منظور وجود دارد، به عنوان مثال می‌توان از روش روتیشن یا گردش کاری و یا سایر مداخلات اثرگذارتر در سیستم درمان استفاده کرد. بنابراین باید پیش از اقدام به این سوال پاسخ دهیم که با توجه به اهداف تدوین شده، آیا لاک دان تنها راهکار دستیابی به آن است یا خیر؟ آیا می‌توان جایگزین‌های بهتری داشت؟
این عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونای تهران با تاکید بر اینکه پیش و حین اجرای مداخله باید آمادگی لازم برای پذیرش و باور آن در سطح جامعه ایجاد شود، گفت: این آماده سازی تنها خاص مردم نبوده و سیاستگذاران و مجریان سیاست‌ها نیز باید آمادگی لازم را داشته باشند، همچنین سیاست‌ها و برنامه‌های بعد از اتمام لاک دان هم باید تدوین و مشخص شود، آیا قرار است هر کاری قبلا می‌کردیم بعد از این دو هفته نیز ادامه داشته باشد؟ چرا فکر می‌کنیم این وقفه دو هفته‌ای می‌تواند کارها را تسهیل و تسریع کند؟
تعطیلی شهرها تحت چه شرایطی موثر خواهد بود؟
این استاد دانشگاه با بیان اینکه لاک دان عمدتا به ما زمان و فرصت می‌دهد، عنوان کرد: پیش از اجرا باید دقیقا برنامه‌های این دو هفته را تدوین و تبیین کنیم، در غیر اینصورت هم هزینه زیادی به جامعه تحمیل شده و هم مقاومت‌های مزمن در سطح جامعه تشدید می‌شود، به عبارت دیگر لاک دان تنها به شرطی می‌تواند به عنوان یک اقدام موثر مورد توجه قرار بگیرد که ملزومات و مقدمات آن رعایت شود.
اهمیت توجه به تاب آوری جوامع در زمان بحران
دکتر سوری با تاکید بر اهمیت توجه به تاب آوری جوامع در زمان بحران، توضیح داد: کووید 19 یک اپیدمی پیش رونده است که هیچ کس بر روی کره زمین تاریخ خاتمه آن را نمی‌داند، بنابراین باید تاب‌آوری جامعه را در مقابل این اپیدمی پیش رونده سنجیده و مدنظر قرار دهیم؛ تاب آوری هم به لحاظ اقتصادی و هم فردی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مردم به لحاظ روانی و اجتماعی تا حدی در مقابل مشکلات و بحران‌ها تحمل و تاب آوری دارند، عنوان کرد: ممکن است مردم بتوانند در یک تعطیلی دوهفته‌ای هزینه و دخل و خرج خود را تنظیم کنند و یا طی این مدت از گروه‌های آسیب‌پذیر حمایت شود، ولی آیا می‌توان این طرح (لاک دان) را مجددا تکرار کرد؟
شکست مداوم برنامه‌های کنترل اپیدمی عامل ایجاد التهاب روانی در جامعه
وی آزمون و خطاهای مکرر و شکست مداوم برنامه‌های کنترل اپیدمی را عامل ایجاد التهاب روانی و اجتماعی در جامعه دانست و گفت: این التهاب به هیچ عنوان به نفع جامعه نبوده و حتی می‌تواند به افسارگسیختگی اپیدمی منجر شود؛ کما اینکه این روزها شاهد انتقادهای مردمی بر علیه محدودیت‌های کرونایی در برخی کشورها علی‌رغم حمایتهای دولتی هستیم.
این اپیدمیولوژیست با اشاره به دگرگونی سبک زندگی افراد جامعه به دنبال وقوع این اپیدمی و اپیدمی‌های مشابه، اظهار کرد: این دگرگونی تا یک زمان محدود قابل تحمل است، اگر این زمان درست مدیریت نشود، قطعا با تشنج‌های فرهنگی و اجتماعی متعددی روبرو خواهیم شد. به عنوان نمونه تا کی می‌توانیم مردم را نسبت به میهمانی و مسافرت و ترددها محدود کنیم؟ یا به عنوان نمونه در طرح دورکاری، تقریبا کارایی ادارات و سازمان‌ها بیش از دو سوم کاهش پیدا می‌کند، سازمان‌ها تا چه مدت زمانی می‌توانند این بار را تحمل کنند؟ تا کی می‌توانند حقوق کارمندان را کامل پرداخت کنند ولی یک سوم بهره‌وری داشته باشند؟ بنابراین بحث تاب آوری در اپیدمی‌های پیش‌رونده موضوع بسیار مهمی است که باید به آن پرداخته شود.
آیا تعطیلی دو هفته‌ای بهترین گزینه رفع دغدغه‌های موجود است؟
این استاد اپیدمیولوژی با بیان اینکه اعمال مداخلاتی همچون لاک دان نیازمند مباحثات علمی در مدیریت اپیدمی و ارایه پاسخ درست به آنهاست، اظهار کرد: همه ما خواهان کاهش بار اپیدمی و تعداد مبتلایان و مرگ و میرها بوده و نگران این وضعیت و آینده آن هستیم ولی باید بهترین گزینه را برای مشکلات و دغدغه‌های موجود انتخاب کنیم.
الزامات لاک دان در کلانشهر تهران
وی با تاکید بر اینکه اثرات لاک دان در تهران به علت مولفه‌های خاص پایتخت بودن و ترددهای بالای آن بسیار بیشتر از سایر شهرهاست، گفت: به همین نسبت اثرات سوء آن نیز بیشتر خواهد بود، اگرمولفه‌های تهران نسبت به سایر شهرها متمایز دیده نشود، اثرات سوء احتمالی آن نیز بیشتر خواهد شد. به عنوان نمونه در تهران افراد زیادی داریم که نیازمند نان شب خود هستند، آیا برای این افراد فکری شده؟ وقتی قرار است شهر را قفل کنیم آیا معیشت این افراد تامین می‌شود؟ برای موارد خاص و اورژانسی چه برنامه‌ای داریم و از همه مهمتر نظارت بر حسن اجرای لاک دان چگونه خواهد بود؟
تجمع آزمون و خطاها و نتیجه نگرفتن‌ها اعتماد عمومی را خدشه دار می‌کند
دکتر سوری تاکید کرد: اگر این مداخله هم به درستی اجرا نشود، تجمع این آزمون و خطاها و نتیجه نگرفتن‌ها به خدشه دار شدن اعتماد مردم به سیاست گذاران کنترل اپیدمی به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌ها در مدیریت اپیدمی منجر شده و به مرور زمان هر کار دیگری که می‌خواهیم انجام دهیم سخت‌تر و سخت‌تر خواهد شد؛ کما اینکه شرایط امروز با ۸ ماه پیش بسیار متفاوت است، پیش از این مداخلات بسیار راحت‌تر انجام می‌شد و پذیرش و تاب آوری جامعه نسبت به آن بیشتر بود. مردم نسبت به این مساله حساستر بودند و می‌توانستند از بضاعت‌های گذشته خود استفاده کنند؛ حتی بضاعت‌های روانی و اجتماعی، ولی الان این شرایط وجود ندارد و باید مقدمات جدیدی فراهم شود.
جایگزین‌های "لاک دان"
عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونای تهران با بیان اینکه در شرایط حال حاضر باید جایگزین‌های متناسبتری برای کنترل اپیدمی در نظر بگیریم، گفت: به عنوان نمونه لاک دان را می‌توان تنها برای گروه‌های خاصی اجرا کرد، تعبیر و تفسیر بنده این است که که اصلا نیاز نیست همه مردم را در قالب طرح لاک دان تحت کنترل شدید قرار دهیم، به عبارت دیگر باید به جای معلول به دنبال علت باشیم.
یک درصد جمعیت کشور؛ کانون اصلی انتشار آلودگی
این استاد دانشگاه علت اصلی بحران را ویروس در حال چرخش و کانون‌های انتشاراین آلودگی دانست و در این رابطه توضیح داد: با بررسی میزان ابتلا و تماس‌های نزدیک مبتلایان و همچنین در نظر گرفتن این مساله که هر فرد مبتلا به طور معمول 6.4 نفر را آلوده می‌کند، تعداد افراد این گروه یعنی کانون‌های اصلی انتشار آلودگی در کل کشور، حدود یک میلیون و 40 هزار نفر احتساب شده که لذا می‌توان به جای تمرکز بر همه 85 میلیون جمعیت کشور بر این یک میلیون نفر (کانون انتشار آلودگی) یعنی یک درصد جمعیت کشور متمرکز شد؛ مراقبت از این جمعیت و نظارت فعال بر رفتارها و جابجایی‌های آن‌ها در کنترل اپیدمی بسیار موثر خواهد بود.
جزییات طرح شهید سلیمانی برای مقابله با کرونا
وی با بیان اینکه طرح شهید سلیمانی برای مقابله با کرونا نیز در همین راستا اجرا می‌شود، گفت: این یک میلیون نفر افراد ثابتی نبوده و سیال هستند؛ به گونه‌ای که هر دو هفته تغییر پیدا می‌کنند، بر اساس طرح شهید سلیمانی این یک میلیون نفر شناسایی شده و با بکارگیری مداخلات از پیش تعیین شده امیدواریم که پس از اجرای فاز اول طرح، این رقم یک میلیون نفری به مرور کاهش پیدا کند.
وی طرح شهید سلیمانی را یک پکیج جامع دانست که با تولیت وزارت بهداشت و همکاری بسیج انجام می‌شود و گفت: بیش از هزار ساعت کار علمی و تحقیقاتی با توجه به مطالعات بومی و بالینی و تجربیات موفق جهانی بر روی این طرح صورت گرفته که قرار است در کل کشور اجرایی شود.
وی اجرایی شدن این طرح را در کنترل اپیدمی بسیار موثر دانست و گفت: با توجه به مطالب مذکور در رابطه با هزینه اثربخشی مداخلات کنترل اپیدمی، در طرح شهید سلیمانی به جایی اینکه تمام ظرفیت و انرژی و منابع موجود را در سطح کل ۸۵ میلیون جمعیت کشور پخش کنیم، تنها بر روی یک درصد جمعیت متمرکز می‌کنیم.
سوری در رابطه با چگونگی اثربخشی این طرح در کنترل اپیدمی، اظهار کرد: حمایت اقتصادی دولت و همچنین مدیریت این گروه یک میلیون نفری در مقایسه با کل جمعیت کشور بسیار عملی‌تر و اجرایی‌تر بوده و لذا اثربخشی مداخلات آن نیز در کاهش ابتلا و به تبع آن تعداد بستری‌ها و مرگ و میرهای ناشی از بیماری، بالاتر خواهد بود.
اولویت پیشگیری در طرح شهید سلیمانی
وی با بیان اینکه در طرح شهید سلیمانی رویکرد پیشگیری در مقایسه با درمان ارجحیت و اولویت بیشتری پیدا می‌کند، گفت: طی این طرح علاوه بر شناسایی و ردیابی مبتلایان و تماس‌های نزدیک آنان، مراقبت‌ها فعال‌تر شده و به داخل خانه‌ها سوق داده می‌شود، لذا عملاً از شدت و انتشار بیماری جلوگیری شده و بنابراین افراد کمتری نیاز به بستری در بیمارستانها خواهند داشت و به دنبال آن خستگی و فرسودگی کادر درمان نیز به مرور زمان ترمیم می‌شود.
موفقیت طرح شهید سلیمانی در گرو ۴ مولفه اصلی
این اپیدمیولوژیست، موفقیت طرح شهید سلیمانی را در گرو ۴ مولفه اصلی دانست و ادامه داد: در وهله اول محتوای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌ها باید محتوای علمی و قابل قبولی باشد که بر این اساس، طرح شهید سلیمانی در مجامع مختلف مطرح و بررسی شده و مورد تایید علمی وزارت بهداشت و سایر سازمان‌های همکار طرح همچون وزارت کشور قرار گرفته است.
به گفته وی، دومین مولفه این است که خواست و تعهد انجام طرح در جامعه یعنی در بین سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و مجریان ایجاد شود، به عبارت دیگر باید اجرای این طرح را پذیرفته و نسبت به اثربخشی آن باور داشته باشند. سوم اینکه ابزار و تجهیزات لازم برای اجرای طرح تامین و مهیا شده باشد و چهارم حمایت، مشارکت و همکاری مردم جلب شده باشد، چراکه قوی‌ترین سناریوها بدون مشارکت و نقش آفرینی درست بازیگران اصلی آن که در اپیدمی‌ها مردم هستند، موفق نخواهد شد.
دکتر سوری با بیان اینکه هرکدام از این مولفه‌ها سیاستگذاری خاص خود را می‌طلبد که سازمان‌های متولی یعنی وزارت بهداشت، وزارت کشور، مجلس و بسیج در حال تدارک آن هستند، ادامه داد: محتوای علمی این طرح نیز با صرف بیش از 1000 ساعت توسط محققان و اپیدمیولوژیست‌ها طراحی و تهیه شده و در ادامه ایجاد آمادگی در بین مردم نیز باید توسط ارگان‌های زیربط از جمله رسانه‌های عمومی مهیا شود.
تدارک بیش از 2000 گروه برای اجرای طرح
عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونا با اشاره به فراهم آوردن ملزومات اجرای طرح نیز بیان کرد: بیش از 2 هزار گروه شامل یک پزشک، ۴ پرستار یا کارشناس امور درمانی و بهداشتی و 10 بهورز برای اجرای این طرح در کل کشور تدارک دیده شده است. همچنین ارایه خدمات نیز در این طرح سطح بندی شده و بخشی از خدمات و درمان‌های اولیه مانند اکسیژن تراپی در داخل منازل انجام می‌شود؛ از طرفی برای تامین معیشت این گروه نیز برنامه‌ریزی شده تا بتوانند دوره قرنطینه را به سهولت طی کنند.
دکتر سوری تردد بیماران در سطح جامعه را عاملی بسیار اثرگذار در انتشار بیماری دانست و گفت: بنابراین اگر با اعمال مداخلات جدی بتوان این یک درصد از جامعه یعنی "کانون آلودگی و انتشار بیماری" را کنترل کرد، نیازی به اعمال محدودیت‌ها و مراقبت‌های شدید برای بقیه افراد جامعه وجود ندارد و در کنار آن اقتصاد جامعه و سلامت مردم نیز تامین می‌شود.
این استاد دانشگاه در پایان موفقیت این طرح را مستلزم حصول کلیه مولفه‌های مطرح شده و همدلی و همراهی همه افراد و ارگان‌های ذیربط دانست و تصریح کرد: باید توجه شود که اگر مداخلات کنترل اپیدمی سنجیده نباشد، اثرات مخرب آن بیشتر خواهد بود، حداقل اینکه اعتماد عمومی را نسبت به سیاستگذاران و تیم‌های مدیریت بحران کم می‌کند که بسیار خطرناک است.
وی با بیان اینکه ناکارآمد جلوه دادن نظام سلامت برای کنترل اپیدمی به نفع هیچ کس نیست، تاکید کرد: در شرایط فعلی اپیدمی جان مردم روز به روز قربانی می‌شود و تک تک ما به عنوان اعضای جامعه باید واکنش مناسبی متناسب با مقدورات، امکانات و دانش موجود و با هدف حصول بهترین نتیجه به کار بگیریم .
انتهای پیام
ایسنا- گلاره کاویان
نظرات