نشست تخصصی "گردشگری دریایی در خلیج‌فارس" روز یکشنبه (۱۸ آبان ماه) توسط مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران با همکاری جهاد دانشگاهی واحد هرمزگان و با حضور مدیر کارخانه صبا فولاد خلیج‌فارس، مدیر بندر شهید حقانی بندرعباس و رئیس هنرستان علوم و فنون دریایی ارتش و میزبانی محمد دلپسند، سرپرست معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی هرمزگان به‌صورت وبینار برگزار شد.

مدیر کارخانه صبا فولاد خلیج‌فارس و مدیر اجرایی و مشاور کسب‌وکار در حوزه‌های بنادر، مناطق آزاد، گردشگری و تجارت آزاد در این نشست اظهار کرد: هرکدام از ما باید از خود سؤال کنیم که آیا وظیفه خود را در قبال عرصه گیتی انجام داده‌ایم و از دریا، این موهبت الهی خوب استفاده کرده‌ایم؟ در بررسی صورت گرفته از سوی مراکز تحقیقاتی و علمی، استان هرمزگان با بیش از هزار و ۵۰۰ کیلومتر نوار ساحلی و ۱۴ جزیره، نزدیکی با کشورهای خلیج‌فارس و آب‌های آزاد، ازلحاظ ظرفیت گردشگری به‌خصوص گردشگری دریایی مقام اول را در بین استان‌های کشور دارد.

محمد محسنی افزود: متأسفانه علی‌رغم ظرفیت‌های گسترده‌ای که استان هرمزگان دارد اما اتفاق مفیدی ازلحاظ توسعه گردشگری در آن رخ نداده است و ظرفیت موجود حاصل جبر تاریخ، جغرافیا و اقلیم آن است. اگر افرادی در این حوزه فعالیت کرده‌اند نیز به دلیل دستورالعمل‌های موجود نبوده بلکه بر اساس علاقه و عرق شخصی پا به این عرصه گذاشته است. زیبایی‌های طبیعی در این استان وجود دارد اما باید زیبایی‌هایی را نیز ما ایجاد کنیم.

وی تصریح کرد: تا زمانی که حوزه کسب‌وکار و مراکز اشتغال‌زا دولتی باشند، کلیه فعالیت‌های گردشگری دچار رکود خواهند بود، این حوزه‌ها باید به مردم و بخش خصوصی واگذار شوند و دولت تنها نقش تسهیل‌گر و حامی را ایفا کند.

مدیر اجرایی و مشاور کسب‌وکار در حوزه‌های بنادر، مناطق آزاد، گردشگری و تجارت آزاد با اشاره به اینکه متأسفانه به مقوله گردشگری دریایی همچون سایر حوزه‌های گردشگری در کشور و به‌خصوص در استان هرمزگان کم پرداخته شده است، افزود: هرمزگان با شرایط منحصربه‌فردی که دارد نه‌تنها می‌تواند پاسخگوی اشتغال و کسب‌وکار جوانان استان و کشور باشد بلکه می‌تواند پذیرای سایر کشورها نیز باشد.

محسنی تصریح کرد: می‌بینیم که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ظرفیت بخشی از استان هرمزگان را نیز ندارند اما پذیرای کشتی‌های کروز با چندین هزار گردشگر در بنادر خود هستند.

وی ادامه داد: دولت باید با کاهش بروکراسی‌های اداری و هفت‌خانی که برای کسب مجوزها و تسهیلات لازم ایجاد کرده، علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری و فعالیت در حوزه گردشگری را تشویق کند تا مخاطب اصلی ما که جوامع محلی و ساکنین ساحلی و غیرساحلی  استان هستند نیز از رونق گردشگری دریایی و ساحلی منتفع شوند.

مدیر اجرایی و مشاور کسب‌وکار در حوزه‌های بنادر، مناطق آزاد، گردشگری و تجارت آزاد عنوان کرد: باید وارد جزئیات شویم و کلیه ظرفیت‌های طبیعی ازجمله سواحل، تالاب‌ها و جزایر و همچنین ظرفیت‌های فرهنگی مانند صنایع‌دستی، موسیقی و آداب‌ورسوم بومی استان را جزءبه‌جزء شناسایی کرده و برایشان برنامه‌ریزی کنیم. هم‌افزایی بیشتر، معیشت مردم ساحل را کن‌فیکون خواهد کرد.

محسنی خاطرنشان کرد: صرف حضور شناورهای گردشگری در بندر شهید حقانی به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر گردشگری کشور، نمی‌توان در خصوص وضعیت گردشگری استان اظهارنظر کرد. قبل از کرونا مسئولین با آمار گردشگران در فصول خاص به‌به و چهچه می‌کردند اما باید دید بعد از شیوع کرونا و رکود کسب‌وکار فعالان گردشگری چه کردند؟

وی ادامه داد: بعد از شیوع ویروس کرونا چندین هزار خانوار از فعالین گردشگری در هرمزگان تحت تأثیر قرار گرفتند و معیشتشان با مشکلات بسیاری روبه‌رو شد. دولت نباید تنها مخصوص روزهای خوشی مردم باشد بلکه باید در سختی‌ها نیز در کنار مردم قرار بگیرد.

مدیر اجرایی و مشاور کسب‌وکار در حوزه‌های بنادر، مناطق آزاد، گردشگری و تجارت آزاد بیان کرد: امیدوارم روزی برسد که سهم هرمزگان از محل گردشگری دریایی، سهم در درآمد ناخالص ملی باشد.

محسنی افزود: در بندهای مختلف برنامه ششم توسعه و سیاست‌های کل نظام بارها به توسعه دریامحور و افزایش کیفیت فعالیت‌های دریامحور اشاره شده و سیستم تقنینی وظایفی را در این زمینه بر عهده سیستم اجرایی کشور گذاشته است. ضمن اینکه مقام معظمی رهبری نیز در این زمینه توصیه‌ها و فرمایشات بسیاری داشته‌اند.

وی خاطرنشان کرد: ما در استان هرمزگان مزیت‌ها و ظرفیت‌های دریایی بسیاری داریم، اسناد بالادستی و توصیه‌های مقامات نظام را هم داریم اما درزمینهٔ اجرا هنوز گام مؤثری برداشته نشده است، دولت باید با حمایت و تسهیل‌گری همچون دیوار محکمی باشد که فعالان گردشگری به آن تکیه کرده تا گام‌های مؤثرتری درزمینهٔ توسعه گردشگری ساحلی و دریایی استان بردارند.

مدیر اجرایی و مشاور کسب‌وکار در حوزه‌های بنادر، مناطق آزاد، گردشگری و تجارت آزاد با تأکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی در حوزه گردشگری، اضافه کرد: فرهنگ خودبه‌خود ایجاد نمی‌شود و نیاز به آموزش دارد و آموزش نیز وظیفه قانونی و شرعی دولت است.

محسنی اظهار کرد: قفسه‌ها و آرشیوهای ما پر از مقاله است اما ما در حوزه گردشگری دریایی عقب هستیم و برای جبران این عقب‌ماندگی، دولت باید پایش را از دخالت در این زمینه بیرون کشیده و تنها به نقش تسهیل‌گری و پشتیبانی خود بپردازد. اگر دولت  در سطح کلان برای فعالان تسهیل‌گری کند، گردشگری همچون جریان آب راه خود را پیدا خواهد کرد. رونق گردشگری دریایی در هرمزگان، یک مدیر توانمند و دلسوز و همچنین اتاق فکری واقعی نیاز دارد.

مدیر بندر شهید حقانی بندرعباس نیز در این نشست با اشاره به اینکه ۴۰ درصد از نوار ساحلی کل کشور در استان هرمزگان قرار دارد، اظهار کرد: گردشگری دریایی تعاریف متفاوتی دارد، آمار مسافران حمل‌ونقل دریایی در پیک خود به ۵ میلیون نفر می‌رسد اما نباید این نکته را نادیده گرفت که گردشگری صرفاً در سفرهای دریایی خلاصه نمی‌شود.

محمد احمدی زاده با تأکید بر اینکه مسئله اصلی، پایدار بودن گردشگری است، عنوان کرد: هرمزگان استانی گردشگرپذیر است اما ما نتوانسته‌ایم این مسئله را مدیریت کنیم، در برخی از فصول با توجه به جاذبه‌های استان، حضور احساسی گردشگران را داریم که نه‌تنها پایدار نبوده بلکه تخریب محیط‌زیست که خلاف اصول گردشگری است را به دنبال خواهد داشت.

وی افزود: یکی از مشکلات ما در این زمینه، عدم وجود یک ارتباط مؤثر بین اداره‌کل بنادر و دریانوردی، اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، شیلات و استانداری است. این بخش‌ها چقدر توانسته‌اند در امرارمعاش جوامع محلی تأثیرگذار باشند؟ عدم آموزش جوامع محلی باعث شده تا برای تأمین معیشت خود تنها به صیادی روی‌آورند، در گذشته صیادی سنتی آسیب زیادی را متوجه دریا نمی‌کرد اما امروزه صید بی‌رویه صنعتی، تنوع زیستی خلیج‌فارس را به خطر انداخته است.

این مدرس دوره‌های دریایی سازمان بنادر و دریانوردی تصریح کرد: یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در خلیج‌فارس مرجان‌ها هستند، ۸۰ هزار گونه آب‎‌زی در دل مرجان‌ها زندگی می‌کنند و گونه‌های در حال انقراضی همچون لاک‌پشت پوزه عقابی، زندگی‌شان به همین مرجان‌ها وابسته است اما سفرهای احساسی در فصول خاص و صید صنعتی این مرجان‌ها را در معرض خطر قرار داده است.

احمدی زاده اضافه کرد: با آموزش به جوامع محلی می‌توان علاوه بر احیای سنت‌های قدیمی و حفاظت بیشتر از محیط‌زیست، زمینه ایجاد گردشگری پایدار و تأمین معیشت جوامع محلی در استان را فراهم کرد. برای مثال می‌توان روش‌های صید سنتی را به‌عنوان جاذبه‌ای گردشگری در سایتی ساحلی احیا کرد و به ظرفیت‌های مختلفی چون جنگل‌های حرا و تالاب‌ها در نقاط مختلف استان بیشتر پرداخت.

وی تصریح کرد: گردشگران برای دیدن جنگل‌های حرا، استفاده از شناورهای گردشگری و غواصی مجبورند به جزایر قشم، کیش و هرمز بروند درحالی‌که ظرفیت کلیه فعالیت‌های ساحلی و دریایی در بندرعباس و سایر شهرهای ساحلی استان هرمزگان نیز وجود دارد. شهرداری بندرخمیر فعالیت‌های خوبی درزمینهٔ ایجاد اسکله گردشگری و آموزش جوامع محلی و برگزاری سمینارهای گردشگری کشوری انجام داده که جای قدردانی دارد.

مدیر بندر شهید حقانی بندرعباس خاطرنشان کرد: در حال حاضر بدون اینکه زیرساخت‌های لازم برای گردشگری را داشته باشیم، افراد را جذب می‌کنیم و نتیجه آن حجم بسیار زیاد پسماند و آلودگی برای خلیج‌فارس است. کشورهای پیشرو توانسته‌اند با برنامه‌ریزی و ایجاد زیرساخت‌های لازم، آلودگی‌های ناشی از صنعت گردشگری را به حداقل برسانند.

احمدی زاده بیان کرد: شهرهای ساحلی استان باید المان و برند مخصوص به خود را داشته باشند، گاهی حرکت‌هایی در این زمینه انجام می‌شود اما ادامه‌دار نیست. درزمینهٔ گردشگری ساحلی می‌توان با هزینه‌های بسیار کم با ایجاد تفریحات کنار ساحل و احیای اسکله‌های صیادی سنتی رونق خوبی را در شهرهای ساحلی به وجود آورد.

وی ادامه داد: درزمینهٔ گردشگری فراساحلی یا دریایی اکثر کشورها به کشتی‌های تفریحی و کروز روی آورده‌اند، در این زمینه نیز ابتدا احتیاج به ایجاد زیرساخت‌هایی همچون اسکله‌هایی مخصوص پهلوگیری این کشتی‌ها داریم. از دهه ۱۹۸۰ به بعد که کشتی‌های کروز توسعه پیدا کردند ما هیچ توسعه‌ای در این زمینه نداشتیم و بیشتر بار گردشگری دریایی را جوامع محلی بدون هیچ آموزشی به عهده گرفتند.

این مدرس دوره‌های دریایی سازمان بنادر و دریانوردی اظهار کرد: ما در استان هرمزگان در حوزه‌های مختلفی ظرفیت ایجاد گردشگری ساحلی و دریایی را داریم و باید هر حوزه را به مسئولی واگذار کنیم. گردشگری دریایی و ساحلی ما نباید به کیش که جزیره‌ای کوچک و محدود است و همه مردم توان سفر به آن و استفاده از ظرفیت‌های دریایی و ساحلی‌اش را ندارند، محدود کنیم. همچنین باید بجای آمارهای فصلی به دنبال ایجاد و رونق گردشگری پایدار در سرتاسر استان باشیم.

رئیس هنرستان علوم و فنون دریایی ارتش و مدرس دوره‌های دریانوردی و راهنمای گردشگری دریایی نیز در این نشست بیان کرد: فرهنگ‌سازی نیاز به زمینه‌سازی و آموزش دارد، در بخش دولتی آموزش‌وپرورش می‌تواند با اضافه کردن مطالبی در کتب درسی و وزارت علوم نیز با افزایش رشته‌ها و واحدهای درسی در حوزه گردشگری دریایی گام مؤثری در این زمینه بردارند.

محمد برتینا افزود: مؤسسات آموزشی غیردولتی نیز می‌توانند نقش به سزایی را در فرهنگ‌سازی و آموزش جوامع محلی و علاقه‌مندان به گردشگری داشته باشند، در استان هرمزگان موسسه مشق آفرینش در این زمینه گام‌های مؤثری برداشته است.

وی تصریح کرد: دولت باید بروکراسی‌های اداره را کاهش و نظارت بر جلوگیری از فرسایش و آسیب‌های زیست‌محیطی را افزایش دهد.

انتهای پیام