دکتر پرویز رضوانی‌مقدم در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سابقه رشته‌های کشاورزی دانشگاهی در ایران به ۹۸ سال پیش بازمی‌گردد. در سال ۱۳۰۱ برای اولین بار مدرسه فلاحت در تهران شروع به کار کرد و بعدها در سال ۱۳۱۹ مدرسه فلاحت به دانشکده فلاحت تغییر نام داد و در سال ۱۳۲۸ به دانشگاه تهران ملحق شد، این دانشکده در آن زمان دارای رشته‌های متعددی بود که از آن جمله می‌توان به زراعت و علوم زراعی اشاره کرد. در سال ۱۳۵۲ دانشکده کشاورزی در مشهد ایجاد شد که بزرگانی همچون آقایان دکتر امین علیزاده و دکتر علیرضا کوچکی در این زمینه پیشرو بوده‌اند. فعالیت‌های آموزشی دانشکده کشاورزی مشهد از مهرماه ۱۳۵۳ در دو رشته کارشناسی علوم زراعی و علوم و صنایع غذایی آغاز شد و در سال ۱۳۵۴ رشته کارشناسی دامپروری به آن اضافه شد. در سال ۱۳۶۴ رشته‌های کارشناسی ناپیوسته علوم زراعی، علوم دامی و صنایع غذایی به آن اضافه شدند، سپس در سال ۱۳۶۶ رشته کارشناسی ارشد زراعت در دانشگاه فردوسی تاسیس شد.
وی افزود: در سال ۱۳۶۵ رشته علوم زراعی به زراعت و اصلاح نباتات تغییر نام داد و در سال ۱۳۷۲ رشته دکترای اکولوژی گیاهان زراعی آغاز به کار کرد که بعدها رشته‌های دکترای علوم علف‌های هرز و فیزیولوژی گیاهان زراعی به این رشته‌ها اضافه می‌شود، درسال ۱۳۸۶ رشته کارشناسی ارشد اگرواکولوژی و در سال ۱۳۸۹ دکترای اگرواکولوژی در دانشگاه فردوسی شروع به کار کرده است.
استاد گروه اگروتکنولوژی دانشگاه فردوسی در رابطه با بازنگری‌ها و تغییرات در این رشته عنوان کرد: در سال ۱۳۹۴ بازنگری‌هایی در سطح وزرات خانه در سرفصل‌های دروس دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا در رشته‌های زراعت و اصلاح نباتات و اگرواکولوژی اتفاق افتاد و نام رشته کارشناسی زراعت و اصلاح نباتات به رشته کارشناسی مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی تغییر کرد و نام رشته زراعت در مقاطع ارشد و دکتری به اگروتکنولوژی به چهار گرایش اکولوژی گیاهان زراعی، فیزیولوژی گیاهان زراعی، علوم علف‌های هرز و تکنولوژی بذر تغییر نام داد. رشته‌های بازنگری شده عملا از سال تحصیلی ۱۳۹۶ در دانشگاه‌های کشور اجرایی شدند.
رضوانی مقدم با بیان اینکه «رشته اگرواکولوژی به معنی بوم شناسی کشاورزی است»، گفت: ایده ایجاد این رشته در ایران برای اولین بار توسط آقای دکتر کوچکی در سال ۱۳۷۸ مطرح شد و پس از تلاش‌های بسیار زیاد در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی و پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی اولین گروه دانشجویان در سال ۱۳۸۶ در این رشته پذیرفته شدند و بعدها دانشگاه‌های متعددی این رشته را در مقطع کارشناسی ارشد دایر کردند ولی در حال حاضر فقط ۳ دانشگاه در کشور از جمله دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه زابل دکترای رشته اگرواکولوژی را پذیرش می‌کنند.
وی افزود: رشته اگرواکولوژی یک رشته بین گروهی و دانشکده‌ای (Multidisciplinary) است، بر این اساس پذیرش دانشجو در این رشته از کلیه گروه‌های آموزشی دانشکده‌های کشاورزی و منابع طبیعی صورت می‌پذیرد. اگرواکولوژی به رشته‌ای از علوم مرتبط با تولیدات کشاورزی و غذا اطلاق می‌شود که بر آموزش تئوریک و عملی اجزای سازنده بوم نظام‌های کشاورزی و اثر متقابل بین آن‌ها با تاکید بر کاربرد این مفاهیم در طراحی و مدیریت بوم نظام‌های کشاورزی و استفاده از فن‌آوری‌های بوم سازگار استوار است. لذا این رشته یک چشم انداز وسیع در حوزه‌های مختلف کشاورزی اعم از تولیدات زراعی، دامی، محیط زیست، منابع طبیعی را در بر می‌گیرد، اما بسیاری تصور می‌کنند اگرواکولوژی همان رشته زراعت است ولی همانگونه که ذکر شد این رشته فراتر از رشته زراعت بوده و ماهیت بین رشته‌ای دارد و در دنیا در سال‌های اخیر توسعه بسیار زیادی پیدا کرده است. در کشور ما نیز با یک تاخیر زمانی نیاز این رشته احساس شد و علی‌رغم مقاومت و سنگ‌اندازی‌های زیاد این رشته در مقاطع ارشد و دکتری تاسیس شد.
استاد گروه اگروتکنولوژی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۰ اولین گروه از دانشجویان کارشناسی مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی فارغ‌التحصیل خواهند شد، لذا هنوز هیچگونه پایشی در خصوص نتیجه بازنگری سر فصل‌های رشته‌ها انجام نگرفته است، در این سال مشخص خواهد شد که فارغ‌التحصیلان ما چه موقعیتی خواهند داشت. اما به طور کلی با توجه به شرایط کشور بسیاری از افراد فارغ التحصیل در رشته‌های دانشگاهی از جمله رشته زراعت نتوانسته‌اند شغل مناسبی را پیدا کنند، لذا یا در شغل‌هایی غیر از رشته خود یا شغل‌های کاذب دیگر مشغول شده‌اند یا بعضا به خارج از ایران مهاجرت کرده‌اند.
رضوانی مقدم در خصوص کیفیت علمی دروس در رشته‌های کشاورزی عنوان کرد: بازنگری در سرفصل‌های دروسی که برای مقاطع مختلف صورت گرفته الگو گرفته از بهترین دانشگاه‌های دنیا است که با شرایط خودمان بومی‌سازی شده است. ما از لحاظ تئوری در دروس دانشگاهی در کشور هیچ مشکلی نداریم اما مشکل اصلی دروس عملی، آزمایشگاهی و مزرعه‌ای است که به دلیل محدودیت‌ها اعم از مواد شیمیایی، تجهیزات و امکانات، ارایه این دروس مطلوب نیست. این محدودیت‌ها شاید در دانشگاه‌های تراز اول و جامع کشور کمتر باشد اما در دانشگاه‌های کوچک‌تر و درجه دوم و سوم بیشتر است، متاسفانه در طول سه دهه گذشته دانشگاه‌هایی که بی‌رویه رشد کرده‌اند، اعم از دانشگاه‌های دولتی، پیام نور و دانشگاه آزاد که بعضا امکانات آزمایشگاهی، عملی و نیروی متخصص این دانشگاه‌ها متناسب با رشته‌های ایجاد شده نبوده و نیست مشکلات زیادی را برای فارغ‌التحصیلان از بعد مهارت آموزی ایجاد کرده که خود یکی از دلایل بیکاری این گروه از تحصیلکردگان در جامعه است.
وی افزود: به همین دلیل بسیاری از دانشجویان فارغ‌التحصل از لحاظ عملی و اجرایی بسیار ضعیف هستند، زیرا اعتماد به نفس لازم را در عمل پیدا نکرده‌اند تا تئوری را در عمل اجرا کنند. از سال ۱۳۹۸ زمزمه‌هایی در وزارت علوم ایجاد شد که رشته‌های کارشناسی کشاورزی کارایی لازم را ندارند در نتیجه با هدف ارایه راهکارهای لازم برای افزایش بهره‌وری، مهارت افزایی و بازار کار برای فارغ التحصیلان، کارگروه‌هایی در سطح وزارتخانه در رشته‌های مختلف تشکیل شده است. وزارت خانه بسیار بر بحث مهارت‌آموزی و کارآموزی تاکید دارد تا فارغ‌التحصیلان ما کاملا با شرایط نظام‌های کشاورزی آشنا شوند. به همین دلیل بازنگری‌ها برنامه دقیقی را در نظر دارد و بحث کارآفرینی افزایش توانایی‌های فارغ‌التحصیلان بعد از فارغ‌التحصیلی در آن دیده شده است.
این استاد گروه اگروتکنولوژی دانشگاه فردوسی در مورد پژوهش‌های کشاورزی و کاربرد آن در کشور گفت: متاسفانه دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کشاورزی مجموعه موازی دیگری به نام مراکز تحقیقات وزارت کشاورزی در کنار خود دارند. افراد شاغل در این مراکز ماموریت حل مشکلات حوزه کشاورزی در کشور را دارند. بخش‌نامه‌های زیادی وجود دارد که پایان‌نامه‌های دانشجویی و دکترا در جهت حل مشکلات کشور باشد اما به دلیل محدودیت‌های موجود مانند بودجه و مشکلاتی دیگر عملا بسیاری از این تحقیقات در راستای حل مشکلات کشاورزان و بخش تولید نیست. از نگاه بنده دانشگاه‌ها خصوصا دانشکده‌های کشاورزی علی‌رغم شعاری که در کشور داده می‌شود در حل مشکلات سیستم‌های کشاورزی به بازی گرفته نشده یا گرفته نمی‌شوند که شاید یکی از این دلایل ساختار پژوهشی کشور در رشته‌های کشاورزی است.
رضوانی مقدم در مورد نقش دانشگاه‌ها در حوزه تصمیم‌گیری‌ها در بخش کشاورزی اظهار کرد: متاسفانه گفته می‌شود که هر کاری باید مبنای پژوهشی داشته باشد و دانشگاه‌ها باید در تصمیم گیری‌ها دخالت داده شوند اما از پتانسیل‌های دانشگاه‌ها خصوصا در رشته‌های کشاورزی در حوزه حل مشکلات کشاورزی و مدیریت اجرایی استفاده نمی‌شود.
وی افزود: توصیه من به کسانی که وارد این رشته می‌شوند این است که باید عاشق طبیعت و کشاورزی باشند. اگر به دنبال پشت میزنشینی باشند اکیدا تاکید می‌کنم که وارد نشوند. ذهنیت این افراد باید به عنوان یک تولید کننده باشد. کسانی که وارد این رشته می‌شوند باید عاشق این رشته باشند. در ایران بیش از ۱۴۰ دانشگاه داریم (اعم از دانشگاه‌های دولتی، آزاد و پیام نور) که دانشکده کشاورزی دارند و دانشجوی کشاورزی تربیت می‌کنند واقعا کشور ما نیاز به این همه فارغ التحصیل در رشته‌های کشاورزی ندارد. وزارت علوم پس از ۳۰ سال به این نتیجه رسیده که باید بخش قابل توجهی از این دانشکده خصوصا پیام نور و غیره تعطیل شوند خوشبختانه در سه چهار سال گذشته تعداد زیادی از این مراکز تعطیل شده‌اند.
انتهای پیام
نظرات