بهرام پروین گنابادی در گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی که شب گذشته، به مناسبت سی‌امین سالروز درگذشت مهدی اخوان ثالث، به همت موسسه خردسرای فردوسی برگزار شده بود در رابطه با اخوان ثالث، اظهار کرد: یکی از کارهای بزرگی که اخوان برای زبان فارسی به انجام رسانده، خواندن شعرهایش با صدای خودش بوده. دکتر شفیعی می‌گوید درجه اعجابم از شعر این است که از شاعر بپرسم این شعرها را از کجا می‌آوری؟ اخوان می‌گفت انگار ۱۰ سال چیزی از آسمان بر دامان من می‌آمد و انگار که از جهان دیگری این اشعار می‌آمده، البته تمام شاعران در پرتو شروع نبوت هستند، اما همه اخوان نمی‌شوند چون آن نبوغ زبانی را ندارند.

وی افزود: باید بگویم اخوان در زندگی‌اش همان‌طور زندگی کرد که باید زندگی می‌کرد، شاعرانه زندگی کرد و برای مردم و شعرش زندگی کرد، اگر مقاله «پیرمرد چشم ما بود» آل احمد را بخوانید می‌بینید او درباره نیما می‌گوید که نیما شاعرانه زندگی کرد و همه‌چیزش شعر بود.

پروین‌گنابادی تصریح کرد: فرمالیست‌ها می‌گویند شعر چیزی نیست جز حادثه‌ای در زبان، یعنی ایماژ و عاطفه باید در خدمت زبان باشد تا زبان باشد که شما را تکان دهد، فروغ می‌گوید اخوان می‌تواند واژه های کهن را در کنار واژه های امروزی بگذارد و کسی متوجه نشود؛ این نشان از نبوغ اخوان در زبان است، نبوغ زبانی، خود را در واژه، ترکیب سازی و نحو جملات نشان می‌دهد و تمام این‌ها باید در خدمت ریتم باشد که اخوان به خوبی دارای این نبوغ است.

این پژوهشگر ادبی بیان کرد: دوستانی که اهل مطالعه هستند چند مقاله را که اخوان با عنوان نقد بر شاعرانی مانند شاملو نوشته را بخوانند تا ببیند چقدر فنی است و از آن به بعد است که شاملو راهش عوض می‌شود. متاسفانه این نقد دیده نشده، اما بسیار تعیین کننده است و باید آن را کنار «عینیت و ذهنیت در شعر نیمایی» و «عطا و لقاء» بگذارند، چون از مهمترین مقالات در زمان خودش است.

وی در رابطه با نامه‌هایی که اخوان ثالث به محمد قهرمان نوشته است، گفت: دفتر «ده‌نامه» را که انتشارات زمستان منتشر کرده مجموعه‌ای از نامه‌هایی است که مرحوم اخوان به زنده‌یاد محمد قهرمان نوشته است، در بین آن‌ها نامه آخر به دست مخاطبش نرسیده است و مخاطب این نامه حسین رازی است، در بخشی از این نامه اخوان می‌گوید من در کافه فردوسی پرویز داریوش که از روشنفکران و مترجمان بوده است را دیده‌ام‌ و او به من گفته که شما چه زبان‌هایی می‌دانید، من هم در جواب او گفته‌ام که کمی فارسی می‌دانم، چطور مگر؟، او گفته شما از معدود کسانی هستید که به فارسی خیلی خوب شعر می‌گویید و باورش نمی‌شده است که زبان‌هایی غیر از فارسی بلد نباشم و او به اخوان می‌گوید که شعر گفتن اخوان خیلی شبیه هرمان هسه است و انگار آن‌ها را خوانده و از آن‌ها الهام گرفته، اخوان در آن نامه می‌گوید که من از حرف‌های او خوشم نیامد و به او گفتم‌که رمان غربی را بیشتر می‌پسندم اما شعر فرنگی چیزی ندارد که به من دهد، چون‌ گذشته ما آنقدر پرشکوه است و عظمت دارد که حرف‌های شعر دیگر به دلم نمی‌شیند.

پروین‌گنابادی ادامه داد: تکنیک‌هایی در نقد ادبی و شعر وجود دارد که به مدد تجربه، دریافت و زیست شاعرانه در تمام شاعرانی که نبوغ دارند به وجود می‌آید و این درک به مدد تجربه است، نه اینکه یک شاعر چون در غرب است آثار بهتری دارد.

این پژوهشگر ادبی با بیان اینکه باید به زمان سرایش شعر توجه کنیم و سپس درباره شعر اظهار نظر کنیم، گفت: در کتاب «حالات و مقامات»، شفیعی کدکنی می‌گوید که بعضی وقت‌ها اخوان نادانسته حرف‌هایی می‌زد که آن حرف‌ها آن‌قدر عمیق و بلند بود که می‌شد این‌ها را با آب طلا نوشت و اگر آن حرف‌ها از زبان یک فیلسوف فرهنگی بیرون می‌آمد در دنیا فراگیر می‌شد، اما به گمان من آن حرف‌ها نادانسته نیست و خیلی هم دانسته بوده، چون نگاه که می‌کنیم متوجه می‌شویم با نابغه‌ای رو به رو هستیم که در زبان و فهم شعر دارای نبوغ است و آنچه را می‌فهمد که دیگران از آن عاجز هستند.

این پژوهشگر ادبی خاطرنشان کرد: وقتی تاریخ ادبیات را می‌خوانیم تا قبل از حافظ می‌گفتند فردوسی و انوری و سعدی پیامبران شعر هستند، علت گفتن این حرف برای فردوسی مشخص است، اما شاید سوال پیش بیاید انوری چرا؟، باید بگویم انوری قطعه گفت و قطعه تفاوتی با تمام قالب‌های شعر فارسی داشت و آن تفاوت، این بود که قافیه کناری و تعداد کم و زیاد بودنش باید در خدمت یک موضوع باشد، انسجام داشته باشد و در محور عمودی حرکت کند و چون حکایت می‌گوید غالبا نگاهش به جامعه است؛ انوری کسی است که هم واژه و هم ساختارهای نحوی و ریتم را از زبان عامه گرفته و داخل زبان خود آورده، پس از آن سعدی است که متوجه می‌شود این کار را چگونه باید انجام دهد و این کار را دقیق‌تر و گسترده‌تر انجام می‌دهد و برای همین است که می‌گوییم سعدی معلم اول زبان فارسی است، اما اوج این اتفاق در اشعار ایرج میرزا اتفاق می‌افتد، اخوان نیز همین کار را انجام می‌دهد و واژگانی را انتخاب می‌کند که نشان از نبوغ زبانی او است.

وی افزود: اخوان زبانی دوگانه دارد، هر زمان که سمت مسائل انفسی و درونی می‌رود زبانش نرم و لطیف است و هر زمان که به سمت مسائل آفاقی و برونی می‌رود زبانش، زبان پرشکوه قصیده و شاهنامه است.

انتهای پیام