به گزارش ایسنا، دکتر محمد پویا در گپ‌وگفت دانش‌رسانی و ترویج علم که به صورت مجازی در صفحه اینستاگرامی کرسی ترویج علم یونسکو برگزار شد، گفت: آن چه که به عنوان science communication (رسانش دانش) مطرح می‌شود و چیزی که پیشنهاد کردیم برای این که خلط مبحث پیش نیاید همرسانش دانش یا رسانش دانش بود. موضوع همرسانش دانش یک موضوع جدید در دنیا است. از اواخر قرن قبل و اوایل قرن جدید بود که مبحث science communication شکل گرفت.

وی با بیان این که «ما در ارتباط با جامعه دچار مشکل هستیم» گفت: ظاهرا ما خیلی خوب نتوانستیم نیازهای مردم برای افزایش آگاهی خود را بشناسیم. چند ویژگی هست که درباره همرسانی دانش اهمیت دارد. در بحث همرسانی دانش باید ارتباط بین دانشمند و جامعه وجود داشته باشد. 

عضو هیئت علمی انستیتو پاستور افزود: گسترش دانش در جامعه روند یک طرفه  و از سمت دانشمند به سمت مردم نیست بلکه یک رویه دو طرفه است. این جریان دو طرفه هم به دانشمند کمک می‌کند که بفهمد جامعه به چه چیزهایی نیاز دارد و هم باعث تکامل روند دانش‌رسانی می‌شود.

پویا ادامه داد: مسئله‌ی دیگری که ما بر آن تاکید داشتیم استفاده بیشتر از هنر برای دانش‌رسانی است. برای ارتباط با جامعه اغلب ارتباط با رسانه‌ها را در نظر می‌گیریم و هنر نادیده گرفته می‌شود اما به هنرهایی که پتانسیل رسانه شدن را دارند نیز باید توجه شود.

وی خاطرنشان کرد: نکته‌ی مهم دیگری که در انواع انتقال علم وجود دارد این است که زمانی که یک هنرمند یا کسی که تخصص رسانه‌ای دارد به این دلیل که تبحر مورد نیاز را برای آن رشته ندارد مطالعاتی انجام می‌دهد اما تسلطی که دانشمند در علوم مختلف ممکن است داشته باشد را ندارد؛ بنابراین با معضلی روبه‌رو می‌شویم که فرد رسانه‌ای معمولا در انتقال یک موضوع علمی اشتباه می‌کند. در دانش‌رسانی ما به دانشمند راه‌های ارتباط را آموزش می‌دهیم تا خود دانشمند به عنوان یک تولیدکننده موضوع علمی وارد مبحث شود. البته نیازی هم نیست که او در این زمینه‌ها کاملا متبحر باشد، بلکه می‌تواند هدایت‌کننده جریان علمی باشد. با این رویه، شانس دادن اطلاعات غلط به مخاطب بسیار کم می‌شود.

پویا با اشاره به معضلی که در دوران شیوع کرونا در زمینه رونق شبه علم به وجود آمد، گفت: یکی از مشکلاتی که در دوران کرونا گریبان کل دنیا را گرفته بود پراکنده شدن اطلاعات غلط و شبه علم بود. یکی از اقداماتی که ما در گروه دانش‌رسانان انجام دادیم این بود که بر اساس اطلاعات منابع موثق مانند سازمان جهانی بهداشت، مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا و مجلات علمی معتبر  به سوالات مردم پاسخ درست دهیم.

عضو هیئت علمی انستیتو پاستور ادامه داد: حدود سه چهار ماه پیش هم مرکز کنترل بیماری‌ها و هم سازمان جهانی بهداشت تاکید داشتند که نیازی نیست همه‌ی افراد ماسک بزنند.  بعدتر مرکز کنترل بیماری‌ها اعلام کرد ماسک موثر است و باید استفاده شود اما همچنان سازمان جهانی بهداشت می‌گفت به ماسک نیازی نیست. در این جا وظیفه‌ی دانشمندی که می‌خواهد سطح آگاهی را افزایش دهد، چیست؟  یکی از چیزهایی که در کنار آموزش دانش، باید بیان شود؛ این است که استنتاج علمی، استقرایی است و می‌دانیم که استقرا مشکلات خاص خود را دارد. اما انتظاری که مردم از دانش دارند، این است که علم باید پاسخ قطعی به همه‌ی سوالات ما بدهد. این دقیقا همان کاری است که شبه علم انجام می‌دهد و به همین دلیل هم با اقبال روبه‌رو می‌شود. مردم باید بدانند علوم طبیعی قطعیت ندارند. این موضوعات مشابه همان بحث‌هایی است که درباره گیاهان تراریخته و تغییرات آب‌وهوایی هم مطرح می‌شود.

وی در بخش پایانی سخنان خود درباره گروه دانش‌رسانان گفت: گروه دانش‌رسانان در حال طی مراحل ثبت است. فکر اولیه راه‌اندازی این گروه به سالهای ۹۱-۹۲ برمی‌گردد. هسته‌ی اولیه این گروه علاوه بر من، دکتر احسانی، دانشیار انستیتو پاستور، دکتر بهراد شقاقی، دکترای شیمی، شبنم موتابی، مدرک کارشناس ارشد میکروبیولوژی و کارشناس ارشد پژوهش هنر هستند. مشتاقیم با افرادی که علاقمندند در این حوزه‌ها مشغول باشند همکاری کنیم.

تفکر علمی هنوز به فرهنگ در جامعه بدل نشده است

 در ادامه این نشست، دکتر اکرم قدیمی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی گفت:  science communication  موضوعی ریشه‌دار در جوامع غربی است. ما می‌توانیم از تجارب جهانی درس بگیریم. قبلا دانشمند فردی جدا از جامعه بوده و بر روی برج عاج نشسته بود. بعدتر مراحل دیگری طی شد مثلا در قرن بیستم، مدل دیگری  ایجاد شد که در آن مشارکت وجود دارد و ارتباط دو سویه‌ای شکل می‌گیرد.

وی افزود: در انتقال علم، موضوع روزنامه نگاران علم مهم است. میان دانشمند و جامعه باید یک واسطه‌ای باشد تا زبان دانشمند را برای مردم ساده کند. این که زبان تخصصی دانشمند برای مردم ساده شود مشکل است. نقش هنر در انتقال علم به جامعه غیرقابل انکار است اما در جامعه ما خیلی به آن توجه نشده است. در قالب هنر می‌توان مطالب دشوار علمی را منتقل کرد. علاوه بر آن، به کمک هنر ماندگاری مطالب نیز افزایش می‌یابد.

رئیس انجمن ترویج علم بیان کرد: یکی از بررسی‌هایی که در خصوص ترویج علم در ایران در دستور کار داشتیم، نشان داد که کارهای زیاد ولی پراکنده‌ای در زمینه ترویج علم در ایران انجام می‌شود. تا زمانی که این فعالیت‌ها به هم‌افزایی نرسند، موثر نخواهد بود. در نهایت پس از بررسی‌های مختلف، ما به الگوی زیست بوم ترویج علم رسیدیم. امیدوارم با همکاری افرادی که در این زمینه در حال فعالیت هستند به هم‌افزایی برسیم تا در راه اشاعه‌ی تفکر و بینش علمی گام برداریم.

به گفته‌ی قدیمی، هنوز ضرورت مسئله ترویج علم برای سیاست گذاران مشخص نشده است.

وی با اشاره به راه‌اندازی "پویش علمی شو" در زمان شیوع کرونا برای مقابله با شبه‌علم و اطلاعات نادرست گفت: خاصیت علم این است که قطعیت ندارد. تفکر علمی هنوز به فرهنگ در جامعه بدل نشده است. با وجود این که میزان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ما بالا است اما تفکر علمی هنوز رواج چندانی ندارد. روزنامه‌نگاری علمی در این زمینه بسیار می‌تواند کمک‌کننده باشد. پیشنهاد دوستان روزنامه‌نگار علمی این است که به افراد متخصص حوزه‌های مختلف روزنامه‌نگاری آموزش داده شود تا بتوانند با مردم ارتباط برقرار کنند.

انتهای پیام