شاید کمتر کسی باشد که به شمال بیاید و از دیدن مزارع کشاورزی و باغات آن لذت نبرد، نایستد، گوشی خود را به حالت سلفی قرار ندهد و از خود و مزرعه مورد نظر عکس نگیرد، شاید بخشی از لذت سفر به شمال، همین عکس گرفتن و به اشتراک گذاشتن آن در صفحه مجازی باشد.

امروز وقتی گردشگر، به مازندران وارد می‌شود، در کنار استفاده از دریا و سواحل آن، کوه و جنگل، از مزراع برنج و حتی باغات مرکبات نیز دیدن می‌کند چرا که دسترسی به آنها در بسیاری از شهرستان‌های این استان، به آسانی است و این امر موجب شده تا محققان و اندیشمندان و یا حتی مسئولان اجرایی این استان را به فکر توسعه و تنوع نوع جدیدی از گردشگری که همان گردشگری از مزرعه است، بیاندازند.

صنعت گردشگری مزرعه یک بازار صادراتی مهم برای مجموعه‌ای از محصولات کشاورزی است و هتل‌ها و رستوران‌هایی که متقاضی انواع متنوع محصولات کشاورزی هستند، باعث می‌شوند که گردشگران این موارد را به عنوان سوغاتی انتخاب کنند و در این بخش، رشد اقتصادی ایجاد شود.

گردشگری در مزرعه در نوع خود، جذابیت‌های بی‌شماری برای افراد گردشگر دارد. در گردشگری مزرعه، اقامت یک فرد بیش از یک شبانه روز تا کمتر از یکسال دور از محل زندگی در مقصد مورد نظر مبنای معرفی گردشگری است.

برنامه‌های کشاورزی و گردشگری، دسترسی به بازارهای صادرات، تنوع محصول، افزایش امنیت غذایی و ارتقاء محصولات کشاورزی، بخش کشاورزی مقصد گردشگری را بهبود می‌بخشد.

گردشگری در مزرعه در مازندران و کشورهای موفق

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که مناطق روستایی در حال تبدیل شدن به مقاصد محبوب برای سفر هستند، به ویژه اینکه، چشم‌اندازهای فرهنگی اجازه می‌دهد که نگاهی اجمالی به زندگی و کار روستاییان داشت.

کشورهایی چون بلاروس، روسیه، رومانی، انگلیس و آمریکا در مقوله گردشگری مزرعه تجربه های بی نطیری دارند و اگر مازندران بخواهد وارد این ورطه شود باید این تجربیات را  مورد بررسی و مطالعه قرار دهد چرا که این کشورها ابتدا مرز بین واژه ها را آموختند و سپس سیاست گذاری و پایه گذاری کردند با این وجود الگوهای گردشگری مزرعه یکی از الگوهای موفق در دنیا است.

گردشگری در دنیا بر مبنای سه معیار اصلی طبقه بندی می شود، نخست قلمرو جغرافیایی که می تواند شهری، روستایی، کوهستانی و غیره باشد، دوم بر مبنای اثرات که خود شامل دو بخش گردشگری انبوه و جایگزین بوده و سوم بر مبنای ماهیت است که می تواند بر اساس فرهنگ، رویداد، جنگ، معماری و غیره دستخوش تغییرات شود.   

قابلیت مازندران در ایجاد گردشگری مزرعه

گردشگری در مزرعه، مدل جدیدی از گردشگری است که امروز در دنیای مدرن، احیا شده و فرد گردشگر، تمایل دارد با حضور در مناطق روستایی و محلی، با امکانات روز و مدرن، تجربه خاص و لذت بخشی داشته باشد و در این زمینه مازندران با در اختیار داشتن ۸۰۰ آب‌بندان بکر، می تواند گزینه مناسبی باشد اما تا به امروز نه تنها از این مزیت بهره‌ای برده نشد، بلکه در مقابل دستگاه‌های پیشنهاددهنده و مجری نیز، موانع فراوانی ایجاد کردند. 

اساتید دانشگاه معتقد هستند که، عدم تعریف درست و تداخل با طبیعت گردی و کشاورزی باعث شده گردشگری مزرعه در انزوا بماند؛ بسیاری از افراد از آب بندان ها که ظرفیت مناسبی است به عنوان گردشگری مزرعه تعریف کردند اما مالکیت عرصه با امور اراضی یا منابع طبیعی و مدیریت نیز با آب منطقه‌ای بوده و حق آبه نیز با مردم است،تعداد ۸۰۰ آب بندان در مازندران وجود دارد و اگر از ۲۰ درصد ظرفیت این آب بندانها در راستای گردشگری مزرعه استفاده شود عدد قابل توجهی خواهد شد.

باید گفت اجرای طرح گردشگری مزرعه کار پیچیده ای بوده و نیاز به همکاری با نهاد های مختلف با محوریت استانداری و اداره کل میراث، منابع طبیعی، محیط زیست و بنیاد مسکن دارد تا فعالیت های قانونی و اجرایی داخل یک روستا را که بر عهده دارند، با همکاری همدیگر قانونی، مصوب و اجرا کنند.

توسعه تورهای گردشگری مزرعه و یک اقتصاد پایدار

محققان معتقدند گردشگری مزرعه اغلب یک استراتژی عملی برای توسعه اقتصاد محلی و ترویج شیوه‌های سنتی کشاورزی پایدار است.

توسعه تورهای گردشگری مزرعه و نمایش جاذبه‌های مناطق روستایی منجر به پیشرفت در بخش غذای سنتی، محصولات و صنایع دستی این مناطق خواهد شد.
برنامه‌های خاص کشاورزی و گردشگری می‌تواند کمک کند تا همکاری بین بخش این دو بخش ایجاد شود و در حالی‌که گردشگری توسعه می‌یابد، محصولات هم به فروش می‌رسد.

کارشناسان بر این باورند که صنعت گردشگری با مزرعه در مازندران تقابل داشته و زمان و انرژی زیادی برای پذیرش و مطالعه در این زمینه وجود باید صرف شود؛ کارشناسان میراث  فرهنگی و صنایع دستی استان باید در زمینه بررسی الگوهای گردشگری مزرعه در دنیا آموزش دیده  شوند تا راندمان تولید بالا و  گردشگری مرزعه را رواج دهیم.

گردشگری مزرعه با ارائه غذاهای محلی معنا پیدا می‌کند

مهدی رمضان زاده عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران در این زمینه، با انتقاد از نوع گردشگری حاکم در این استان که همان بوم‌گردی است، به این نکته اشاره کرده بود که، این شیوه از گردشگری صرفا به ارائه خدماتی مثل غذا و اقامت محدود شده که متاسفانه تنوع غذایی آن هم ارتباط کاملی با جامعه محلی ندارد مضاف بر اینکه صاحبان این اقامتگاه ها تا حدود زیادی با کشاورزی بیگانه اند. 

وی به این موضوع نیز اشاره کرده بود که، گردشگر دنبال فضایی است که بیشترین تفاوت را با محل زندگی او داشته باشد، با توجه به اینکه 70 درصد جمعیت کنونی شهرنشین هستند طبیعتا گردشگر به دنبال اقامت در فضای جدید و تجربه محیطی متفاوت بوده که روستا و مزرعه بهترین ظرفیت را در این زمینه دارا است. 

رمضان زاده درآمد عاید از گردشگری مزرعه را منوط به پویایی کشاورزی عنوان و خاطرنشان کرد که، با ترویج گردشگری مزارع، پویایی در کشاورزی حاصل شده چرا که میزبان یا همان بخش خصوصی می داند که این درآمد در گرو کشاورزی پایدار است و کشاورز نیز دلگرم به تداوم فعالیت خواهد شد. 

استاد گردشگری دانشگاه مازندران فروش تولیدات کشاورزی توسط این مکانیسم را یکی دیگر از مزایای این شیوه گردشگری اعلام و تاکید کرده بود که، کاهش هزینه های دلالی و دیگر هزینه های سربار نظیر حمل و نقل، رونق کشاورزی را به همراه داشته و ضمن فرآهم کردن فضایی جذاب برای گردشگر سبب وفاداری وی نسبت به منطقه می شود. 

عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران حذف واسطه و کسب حداکثری درآمد برای تولید کننده را سبب ترغیب و تقویت وی برای تولید محصول بهتر دانست و خاطرنشان کرده بود که، هزینه ای که گردشگر بابت خرید محصول و نیز تجربه به دست آمده از این شیوه معیشتی، پرداخت می کند در حالت عادی به جیب دلال رفته، حال اینکه در اینجا تمام هزینه به حساب تولید کننده وارد شده است. 

رمضان زاده اجرای چنین شیوه گردشگری در مازندران به دلیل مشکلات قانونی و عدم همکاری و تعامل دستگاه ها را در حال حاضر دستخوش چالش های متعدد و غیر قابل اجرا توصیف کرد و ادامه داد که، باید در این زمینه موانع برداشته شده و با تشکیل کارگروه های تخصصی و با حل و فصل قوانین وارد بدنه فعال عرصه گردشگری شده و آنان را به حرکت در این مسیر تشویق کرد. 

انتهای پیام