امروزه، تجاری سازی تحقیقات، به دلیل قابلیت آن در ارتقاء رشد اقتصادی و نقش آن به عنوان سرمایه گذاری در آینده بسیار مورد توجه است و یکی از روش هایی است که می توان به وسیله آن علم را به تولید ثروت گره زد.

یکی از دلایل اصلی سرعت پیشرفت توسعه دانش و فناوری در کشورهای پیشرفته توجه به فرآیند تجاری سازی نتایج تحقیقات داخلی این کشورها است. عدم توانایی لازم برای تجاری سازی و پیاده سازی دستاوردهای پژوهشی و عرضه آن ها به بازار یکی از نقاط ضعف عمده کشورهای درحال توسعه از جمله کشور ما محسوب می شود. برای توسعه پایدار در جامعه باید علم به فرهنگ تبدیل شود و فرهنگی کردن علم در جامعه از مسیر تجاری سازی آن می گذرد.

در پژوهشی که توسط مرتضی راعی دهقی - استادیار مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه انجام شده، آمده است: «تجاری سازی تحقیقات بر پایه انتقال فناوری برخاسته از پژوهش های دانشگاهی و مراکز علمی تحقیقاتی با مشارکت صنعت و میانجیگری نهادهای مداخله گر(همانند دولت) می تواند تبلور فرآیند "از ایده تا کاربرد"، "از فناوری تا بازار"، "از کشف علمی یا نوآوری فناورانه تا توسعه کسب و کار"، "از پژوهش تا صنعت" و "از اختراع تا ارزش" باشد.»

محقق این پژوهش معتقد است که بین تولید علم و پیشرفت فناورانه یک کشور فاصله وجود دارد. به محض تولید علم، آن کشور به خودکفایی در فناوری نمی رسد، بلکه تولیدات علمی باید مراحلی را طی کند تا به فناوری تبدیل شوند.

راعی دهقی در این پژوهش عنوان می کند: «از آنجا که فعالیت های تجاری سازی می تواند بر فعالیت های آموزشی و پژوهشی دانشگاه تأثیرگذار باشد، امکان بروز تعارض و مقاومت در برابر آنها وجود دارد، بنابراین در بسیاری از موارد این فرآیند از اثربخشی و کارایی الزم برخوردار نبوده است.»

در این تحقیق تجاری سازی دانش فرآیند تبدیل دانش نظری موجود در نهادهای دانشگاهی به برخی انواع فعالیت های اقتصادی عنوان شده است و آمده: «طی دهه گذشته، انتقال فناوری از دانشگاه ها و سایر مؤسسات تحقیقات دولتی هدف خاص سیاست گذاران و عموم افراد جامعه بوده است. انگیزه های به وجود آمده بر اساس دو عامل نیاز به تقویت دسترسی بخش خصوصی به نتایج تحقیقات دولتی و محدودیت های بودجه ای موجب شد تا سیاست مداران برای تشویق تجاری سازی دانش دانشگاهی دلایل زیادی ابراز کنند.»

محقق این پژوهش انواع موانع انتقال دانش و فناوری را به گونه های مختلف تقسیم بندی می کند و می افزاید: «موانع ساختاری، رفتاری محتوایی و موانع زمینه ای را شامل می شود.»

مهمترین هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی موانع تجاری سازی تحقیقات در دانشگاه اصفهان است. در این پژوهش سعی شد مهمترین موانع با استفاده از مرور ادبیات پژوهش شناسایی شوند و در مدل سه شاخگی جایگذاری شوند. این پژوهش در دانشگاه اصفهان به عنوان یک مطالعه موردی صورت گرفت و بر اساس آمار دفتر تجاری سازی دانشگاه اصفهان، جامعه آماری این پژوهش اعضای هیئت علمی درگیر در پروژه های تجاری سازی، به تعداد ۱۴۱ نفر هستند. نمونه آماری در این پژوهش طبق جدول کرجسی- مورگان ۱۳۰ است که به روش تصادفی انتخاب شده اند.

در این پژوهش موانع بر اساس ادبیات موضوع به سه دسته ساختاری، محتوایی، زمینه ای تقسیم شدند. در ابتدا با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی، روایی سازه ی مدل تحقیق در نرم افزار لیزرل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که نشانگرها و موانع تشکیل دهنده عدم تجاری سازی دانش در الگوی مناسبی طراحی شده اند، زیرا شاخصهای برازش الگو در تحلیل عاملی تأییدی همگی نشان از برازش مناسب الگو تحقیق، بوده است. در نهایت به رتبه بندی موانع پرداخته شد که موانع ساختاری در مرتبه اول و موانع رفتاری و موانع محیطی در رده های بعدی قرار گرفتند. طبق نتایج به دست آمده از این پژوهش در میان این عوامل، موانع سازمانی دارای بیشترین اهمیت نسبت به موانع رفتاری و زمینه ای هستند.

یافته های این پژوهش حاکی از آن است که دانشگاه اصفهان باید هرچه بیشتر به مسائل داخلی و اصلاح امور درونی در جهت تجاری سازی اقدام کند. منعطف ساختن سیستم خود (برای جذب ایده ها) و کاهش بروکراسی اداری، تنوع بخشی در درآمدها به معنای کاهش سهم وابستگی به منابع تامین مالی دولتی و استفاده بیشتر از منابع درآمدی خارجی، در نظر گرفتن اهرم های تشویقی غیر مالی برای اعضای هیئت علمی نسبت به افزایش بازده فعالیت ها، تجهیز بیشتر احتیاجات نرم افزاری و سخت افزاری در جهت تجاری سازی دانش و فناوری و به روز رسانی، بازنگری در خط مشی ها و تدوین استراتژی ها، حمایت از تمام سطوح مدیریتی از تجاری سازی و برگزاری نشست های مشترک با صنعت برای افزایش ارتباط و آگاهی از نیازها و قابلیت های طرفین از جمله پیشنهاداتی است که در این تحقیق ارائه می شود.

همچنین دانشگاه باید مدیران دفتر انتقال فناوری و متصدی اعطای امتیاز را از افراد دارای تجربه کسب و کار انتخاب کند.

نتایج این پژوهش در مجله علمی پژوهشی آینده پژوهی مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران منتشر شد. 

انتهای پیام