روزه از جمله اعمال عبادی است که خداوند به آن امر فرموده که در آن، انسان در طول مدت معین و ساعات خاصی از شبانه‌روز، باید از خوردن و آشامیدن و در برخی موارد حتی از صحبت کردن امساک و خودداری نماید. همچنین از نظر علوم پزشکی و تغذیه، با توجه به اینکه الگو و رژیم غذایی در طول این ماه نسبت به سایر ماه‌های سال بسیار متفاوت است، به طوری که میزان دریافت پروتئین، چربی و کربوهیدرات تغییر می‌کند، بنابراین این ماه می‌تواند به عنوان یک مدل منحصر به فرد در تاثیر تغییر الگوی غذایی در سلامتی انسان مورد مطالعه قرار گیرد، به همین دلیل ایسنا قصد دارد تا به بررسی اثرات روزه‌داری بپردازد.

در این پژوهش عنوان شده است: «ماه رمضان، یکی از ماه‌های قمری است و از آنجا که سال قمری 11 روز کمتر از سال شمسی دارد، این ماه در طول سال شمسی در گردش است، بنابراین در فصل‌های مختلف، ساعات متفاوتی از روزه‌داری (11 تا 17 ساعت) را تجربه می‌کنیم. این ماه با ویژگی‌های خاص خود، تغییراتی در شیوه زندگی افراد نظیر حجم مصرف آب و غذا، کاهش وعده‌های غذایی، فعالیت بدنی روزانه و چرخه خواب ایجاد می‌کند. پیروان بسیاری از ادیان بزرگ دنیا روزهایی از سال را به روزه‌داری می‌پردازند، اما روزه‌داری اسلامی دارای خصوصیات ویژه‌ای است که یک ماه رمضان به آن اختصاص می‌یابد و توسط صدها میلیون مسلمان هر ساله در سراسر جهان اجرا می‌شود».

در زمان روزه‌داری، حدود 36 درصد از انرژی مورد نیاز، از مصرف اسیدهای چرب اشباع نشده تأمین می‌شود

در ماه مبارک رمضان، بیشتر مسلمانان دو نوبت غذای اصلی را تناول می‌کنند: یکی هنگام افطار پس از غروب آفتاب و دیگری هنگام سحر قبل از فجر. افراد روزه‌دار بین سحر و افطار نه تنها غذا، بلکه آب نیز مصرف نمی‌کنند، اما مصرف آب و غذا بین افطار و سحر بلامانع است. روزه‌داری باعث تغییر ترکیبات غذایی و افزایش مصرف چربی‌ها شده و در زمان روزه‌داری حدود 36 درصد از انرژی مورد نیاز از مصرف اسیدهای چرب اشباع نشده تأمین می‌شود، این امر ممکن است باعث جلوگیری از افزایش کلسترول، اسید اوریک خون و نگهداری پروتئین‌ها در بدن شود».

بسیاری از تحقیقات علمی نشان می‌دهد: «روزه‌داری بر درمان یا جلوگیری از بسیاری بیماری‌ها همچون دیابت، فشارخون، اختلالات گوارشی، سندروم متابولیک و تصلب شرائین موثر بوده که در تمامی این موارد به تأثیر کاهش میزان دریافت موادغذایی از جمله کربوهیدرات‌ها، چربی و پروتئین‌ها در درمان بیماری‌ها اشاره شده است. از طرف دیگر بسیاری از تحقیقات نشان‌دهنده اثر روزه‌داری بر کاهش میزان اضطراب، استرس و افسردگی همچنین افزایش عزت نفس در افراد مختلف است. با توجه به ارتباط مستقیم بین اضطراب و میزان کورتیکو استروئیدها و تاثیر آن بر کاهش سطح ایمنی، تحقیقات فوق تاکیدی بر تاثیر روزه‌داری بر سیستم ایمنی و تاثیر آن بر سلامت جسم است . همچنین کاهش میزان دریافت مواد غذایی در هنگام روزه‌داری و گرسنگی حاصل از آن خود نیز تاثیر زیادی بر سیستم ایمنی بدن دارد».

کاهش میزان دریافت مواد غذایی و گرسنگی حاصل از آن تاثیر زیادی بر سیستم ایمنی بدن دارد

روزه‌داری و  سیستم ایمنی بدن

در این پژوهش آمده است: « یکی از مهمترین عوامل سلامت جسمی هر انسان، سیستم ایمنی آن فرد است و افزایش یا کاهش فعالیت این سیستم باعث تغییر در میزان مقابله فرد با عوامل بیماری‌زا و حفظ تعادل بدن می‌شود. در سوره الطارق آیه 4 خداوند می‌فرماید: «هر کسی در درون خود نیروی پشتیبانی دارد». در تفسیر این آیه گفته شده حمایت و نگهبانی از نفس به صور مختلفی بوده که یکی از آن‌ها سیستم حفاظتی دفاعی است، این سیستم در بدن انسان وجود دارد و به مقابله با عوامل بیماری‌زای خارجی مانند باکتری‌ها، میکروب‌ها، ویروس‌ها  و... می‌پردازد، همچنین در درون بدن با مقابله با عوامل بیماری‌زای درونی مانند سلول‌های سرطانی، باعث حفظ سلامت بدن شده، به نگهبانی از جسم می‌پردازد و تا زمانی که جسم انسان در برابر عوامل بیماری‌زا نگهبانی شود، نفس نیز به حیات خود در دنیا ادامه می‌دهد. این سیستم حفاظتی، سیستم ایمنی نام نهاده شده است.

روزه‌داری با کاهش میزان دریافت مواد غذایی و گرسنگی حاصل از آن تاثیر زیادی بر سیستم ایمنی بدن دارد و گرسنگی یا کاهش میزان دریافت مواد غذایی در بازه‌های زمانی مشخص بر ایمنی سلولی و هومورال تاثیر می‌گذارد. در یک پژوهش بین افراد جوان و پیر بعد از 36 ساعت گرسنگی و 6 ساعت غذادهی مجدد، جمعیت کل لکوسیت‌ها که شامل لنفوسیت‌ها، مونوسیت‌ها و نوتروفیل است در هر دو گروه و در همه سنین افزایش یافته بود».

در یکی از تازه‌ترین موارد پژوهشی، پژوهشگران آمریکایی در تحقیقات خود به این نتیجه دست یافتند: « با حداقل سه روز روزه‌داری می‌توان سیستم ایمنی را تقویت کرد. این محققان چنین ادعا دارند که در طول مدت روزه‌داری سلول‌های بنیادی خونساز (cells stem hematopoietic) در اثر شوک گرسنگی تحریک شده و میزان تکثیرشان افزایش می‌یابد، در نتیجه سلول‌های جدید بیشتری تولید می‌شوند».

روزه‌داری و ترمیم زخم

در این مقاله عنوان شده است: «یکی از عملکردهای سیستم ایمنی، کمک به ترمیم زخم است. سلول‌های سیستم ایمنی به محل ایجاد زخم رفته و با ترشح سایتوکین‌ها و یک سری مواد شیمیایی دیگر به ترمیم زخم کمک می‌کنند. تحقیقاتی که بر روی فیبروبلاست‌های پوست انسان در محیط آزمایشگاهی صورت گرفته، نشان داد این سلول‌ها تحت شرایط گرسنگی به مدت 16 ساعت، پروتئین‌هایی ترشح می‌کنند که باعث تسریع ترمیم زخم در مدل آزمایشگاهی و حیوانی شده است. همچنین این سلول‌ها بعد از سرم‌دهی مجدد، سرعت تکثیر بالاتری در مقایسه با گروه کنترل از خود نشان می‌دهند».

روزه‌داری باعث کاهش مواد مغذی در دسترس برای سلول‌های سرطانی می‌شود

روزه‌داری و مبارزه با سلول‌های سرطانی

در پژوهشی عنوان شده است :«یکی دیگر از مهم‌ترین وظایف سیستم ایمنی، مقابله با سلول‌های بدخیم در بدن است. امروزه با افزایش آمار مبتلایان به انواع سرطان و اهمیت این موضوع، پژوهش‌های بسیاری در سراسر جهان در زمینه افزایش مقاومت بدن و سیستم ایمنی در درمان این بیماری صورت گرفته است. یکی از مهم‌ترین یافته‌ها در مورد روزه‌داری کمک به درمان انواع سرطان بوده که با توجه به آمار روزافزون مبتلایان به این بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. روزه به تنهایی می‌تواند برای بسیاری از انواع مختلف تومور اثر سمیت سلولی داشته باشد که این اثر با استفاده توام از روزه‌داری و شیمی‌درمانی افزایش می‌یابد. روزه‌داری با کاهش مواد مغذی در دسترس به ویژه گلوکز که منبع ترجیحی کربن برای سلول‌های سرطانی بوده، باعث کاهش رشد سلول‌های سرطانی شده است. همچنین، آزمایشات انجام شده بر روی موش در انواع سرطان نشان داده که در حالت روزه‌داری حتی بدون استفاده از شیمی‌درمانی، پیشرفت تومور به تعویق افتاده است».

به طور کلی در پژوهش‌ها بر انسان‌ها و حیوانات این نتیجه به دست آمده است که همراه کردن روزه با سبک زندگی روزانه باعث افزایش سلامت و کاهش خطر بسیاری از بیماری‌ها برای افراد می‌شود، همچنین  پژوهش‌های روانشناختی، اجتماعی و پزشکی بیانگر اثر مستقیم معنویت بر ارتقاء سطح سلامت است. در این میان بسیاری از نتایج، تاثیر معنوی و مادی روزه‌داری بر ارتقاء سطح سیستم ایمنی را نشان می‌دهد.

منابع:

*گلپور،م و دیگران. (1393). «روزه‌داری و سیستم ایمنی از منظر قرآن مجید و احادیث ». نشریه اسلام و سلامت. شماره 3. صص: 68-63.

نجاتی کشکی،ک و دیگران. (1394). « تاثیر روزه بر سلامت بر اساس یافته‌های مولکولی». نشریه اسلام و سلامت. شماره 2. صص: 43-38.

حجازی،ک و دیگران. (1391). «مقایسة تأثیر یک ماه روزه‌داری و فعالیت ورزشی منظم بر ترکیبات بدن،

الکترولیت‌های سرمی و اسمولاریته مردان فعال و غیرفعال». شماره 20. صص: 382-371.

انتهای پیام