سحر کوثری در گفت‌وگو با ایسنا به مهم‌ترین چالش‌های حوزه ترویج علم پرداخت و توضیح داد: بحث ترویج علم چند مشکل عمده دارد و مهم‌ترین آن‌ها اینکه زیست‌بوم ترویج علم  هنوز به طور کامل در کشور ما شکل نگرفته است که اگر این زیست‌بوم را مدنظر قرار دهیم، باید اجزای آن را کنار هم بچینیم.

وی گفت: زمانی که قرار باشد زیست‌بوم‌ها شکل بگیرند، پیش از هر چیز نیاز به یک هسته مرکزی دارند و در مرحله بعدی هم به بازیگران و نهادهایی نیاز است که تکمیل‌کننده فعالیت هسته اصلی باشند.

عضو هیئت علمی گروه سیاست علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: در لایه بعدی نیاز به فعالیت‌های توانمندساز داریم که معمولاً این نقش را دولت‌ها از طریق ایجاد زیرساخت‌ها، هماهنگی‌ها، قانون‌گذاری‌ها و سایر ابزارها ایفا می‌کنند.

کوثری با اشاره به اینکه در هر سه لایه زیست‌بوم ترویج علم با چالش روبه‌رو هستیم، اظهار کرد: هسته مرکزی شکل نگرفته و ما مرجع واحد متخصص ترویج علم نداریم. این در حالی است که ممکن است نهادها و بازیگرانی در این حوزه وجود داشته باشند؛ اما به دلیل نبود مرجع واحد نمی‌توانند در این راستا نقش مشخصی ایفا کنند. لایه دولت هم به همین شکل به دلیل نبود مرجع واحد از ایفای نقش خود باز می‌ماند.

وی گفت: از باب سیاست‌گذاری، یکی از مشکلات این است که در اسناد راهبردی بالادست به طور مشخص و دقیق به موضوع ترویج علم پرداخته نشده و نقش‌ها تبیین نشده است.

چگونگی پرداخت به ترویج علم در لایه‌های سیاست‌گذاری، راهبردی و توسعه‌ای

عضو هیئت علمی گروه سیاست علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور یادآور شد: یکی از کارهایی که می‌توانیم در ابتدای شکل‌گیری زیست‌بوم ترویج علم به آن بپردازیم، پرداختن به ترویج علم در اسناد توسعه است، زیرا ترویج علم بخشی از زنجیره تولید علم و فناوری در ایران است و وقتی این بخش را نبینیم، همانند این است که زنجیر را از یک بخش آن رها کرده باشیم.

کوثری افزود: در بخش لایه‌های راهبردی و بعد از تعیین مرجعی به عنوان متولی پرداختن به امر ترویج علم در اسناد بالادستی، باید نقشه راه توسعه را بریزیم و پس از آن هم از بازیگرانی که هستند (یا احتمالاً باید به وجود بیایند)، در جهت ایفای نقش مکمل استفاده کنیم.

وی با بیان این‌که در لایه‌های عملیاتی‌تر می‌توانیم دفاتر ترویج علم را در دانشگاه‌ها ایجاد کنیم، توضیح داد: مرجع واحد و هسته مرکزی در این حوزه جایی است که بتواند نقش فرابخشی ایفا کند و باید تجربه کار علمی، نظری و اجرایی داشته باشد و افرادی در رأس آن قرار گیرند که اعتقاد به موضوع ترویج علم داشته باشند؛ بنابراین نهادی با این ویژگی‌ها می‌تواند به عنوان هسته اصلی اکوسیستم ترویج علم قرار بگیرد.

عضو هیئت علمی گروه سیاست علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور اضافه کرد: زمانی که هسته اصلی بخواهد ارزش افزوده ایجاد کند، لازم است بازیگرانی نقش‌های همدیگر را تکمیل کنند و برای اینکه علم به عموم جامعه برسد، نقش‌های عملیاتی، راهبردی و توانمندساز خود را ایفاء کنند. نگاشت نهایی نقش هر کدام از بازیگران (اعم از وزارت علوم، دانشگاه‌ها، موزه‌ها و ...) در این حوزه باید استخراج شود؛ به گونه‌ای که با تکمیل نقش‌های همدیگر بیشترین ارزش افزوده را ایجاد کنند.

انجمن‌های علمی به دانشگاه در ترویج علم کمک می‌کنند

کوثری در پاسخ به اینکه نقش انجمن‌های علمی در دفاتر ترویج علم دانشگاهی چه خواهد بود، گفت: یکی از گلوگاه‌های ما این است که در دانشگاه‌ها هر ساله تعداد زیادی پایان‌نامه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری داریم، اما بسیاری اوقات از دستاوردهای این پایان‌نامه‌ها در جهت آگاه‌سازی عموم استفاده نمی‌شود؛ این در حالی است که این موضوع نظارت عمومی بر این دستاوردهای علمی را نیز محقق می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: قطعاً با ایجاد دفاتر ترویج علم در دانشگاه‌ها می‌توان زنجیره ترویج علم را کامل کرد و انجمن‌های علمی به دلیل آنکه در همه دانشگاه‌ها پایگاه دارند، به نهاد دانشگاه در این حوزه کمک می‌کنند.

عضو هیئت علمی گروه سیاست علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تأکید کرد: به طور کلی اگر کارها را به انتها نرسانیم، ارزشی که جامعه باید از آن منتفع شود را به دست نمی‌آوریم و به عنوان مثال هیچ‌گاه پایان‌نامه‌ها با کیفیتی که باید، ارائه نمی‌شود یا افراد به دلیل عدم آگاهی نمی‌توانند در تکمیل فرآیندها به هم کمک کنند.

کوثری در پایان افزود: دولت با توجه به قانون شکست بازار که بخش خصوصی به تنهایی قادر به انجام آن نیست، باید نقش خود را در حوزه ترویج علم ایفا کرده و در این حوزه از طریق قانون‌گذاری و تخصیص بودجه، حمایت‌های لازم را فراهم آورد.

انتهای پیام