محمدکاظم کاوه پیشقدم عصر پنج‌شنبه ۲۳ آبان در نشست علمی نخستین همایش ملی«دولت قرآن» به بیان نکاتی درباره «تأثیر قرآن بر سبک غزل‌های حافظ» پرداخت و گفت: درباره حافظ صحبت زیاد شده و زندگی او از زوایای مختلف تحلیل و بررسی شده است.
وی درباره تأثیرات مفهومی قرآن بر روی سبک شعری حافظ که حتی بر زندگی حافظ نیز اثر گذاشته است، گفت: اگر به وضعیت شیراز در طول تاریخ توجه کنیم مشاهده خواهیم کرد که در قرن هشتم شیراز تنها شهری بود که از حمله مغول در امان ماند و همین مسئله سبب شد که بزرگان دانش به شیراز بیایند.
پیشقدم با بیان اینکه در آن زمان تقریباً کتابی نبوده که حافظ در عصر خودش آن را مطالعه نکرده باشد، گفت: دشوارترین کار حافظ این است که بعد از سعدی می‌خواهد تبدیل به یک شاعر بزرگ شود، زیرا بعد از سعدی سخن گفتن بسیار دشوار است به خصوص در غزل که سعدی شعر را به اوج رسانده و این کار بسیار دشواری است که هم ردیف و هم پایه سعدی سرآمد سخن‌سرایان رقابت کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی فارس تأکید کرد: حافظ بر اساس تعالیمی که داشته، مفاهیم جاودانه‌ساز قرآن را در شعر خودش استفاده کرده است.
وی با بیان ینکه تقریباً تمام حافظ پژوهان به سحرخیزی و سلامت‌طلبی حافظ معتقدند، گفت: آنچه که حافظ از قرآن گرفت، ذهن بود. ما نمی‌توانیم دنیا را آنگونه که می‌خواهیم شکل دهیم و تنها یک جا را می‌توانیم شکل دهیم و آن ذهن است. دنیا مانند سخت‌افزار و ذهن مانند یک نرم افزار در این دنیا عمل می‌کند بنابراین حافظ سعی کرده ذهنش را قرآنی کند و تأثیرپذیری ذهن از قرآن دارد.
پیشقدم همچنین به حافظ قرآن بودن لسان‌الغیب اشاره کرد و گفت: به این نکته توجه کنیم که چگونه می‌توان حافظ قرآن شد آن هم با ۱۴ روایت متفاوت و این مسئله زمان زیادی می‌خواهد و این‌ها به اضافه خواندن کل اشعار عربی است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فارس با بیان اینکه با تمام تفسیر ذکر شده حافظ باید مطالعه زیادی داشته باشد، گفت: در آن زمان یک خانه را با یک کتاب معامله می‌کردند و در این شرایط حافظ این همه کتاب خوانده است به همین دلیل به هر کتابی بخواهیم اشاره کنیم، در شعر حافظ درباره آن وجود دارد.
وی بیان کرد: حافظ سعی کرد لطائف حکمی را با نکات قرآنی که خودش اشاره می‌کند در یک غزل هفت بیتی جا دهد لذا مجبور می‌شود انسجام غزل که قبل از حافظ تمام غزل‌های شاعران دارای انسجام بودند، را بشکند و این‌گونه شود که بیت اول غزلش ممکن است درباره یک موضوع باشد و بیت بعدی درباره موضوع دیگری و این نوع برداشت از آیات قرآن است چنانچه در سوره‌های قرآن هم که نگاه کنیم می‌بینیم در یک سوره برخی از آیات درباره یک موضوع و برخی دیگر درباره موضوعات دیگری است و این سبک خواننده را خسته نمی‌کند.
پیشقدم با بیان اینکه در شعر حافظ در ۷ بیت، ۷ نیت و برداشت متفاوت می‌توانید داشته باشید که این ویژگی برگرفته از قرآن است، گفت: نکته دومی که حافظ از سبک غزل آموخته، بطن داشتن شعر است یعنی تأویل‌گرایی در اشعارش وجود دارد.
وی با تأکید بر اینکه قرآن تأویل دارد، گفت: یکی از ایراداتی که وهابیت به شیعه می‌گیرند این است که می‌گویند شما قائل به تأویل‌گرایی هستید مثلاً وقتی خداوند می‌فرماید یدالله فوق ایدیهم، یعنی دست خدا بالاتر از همه دست‌هاست، شیعیان می‌گویند اینجا منظور قدرت خداست وگرنه خدا که دست ندارد و شعر حافظ هم این‌گونه تأویل دارد.
پیشقدم با بیان اینکه تأویل‌گرایی در شعر حافظ نوعی ذهنیت است، گفت: یک نکته کلیدی در قرآن این است که قرآن برای مبارزه با شرک آمده است و کلید شرک هم ریاست و خداوند هم در تنها جایی که به نمازگزاران هشدار داده همینجاست.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فارس اضافه کرد: حافظ در جامعه‌ای که اوج ریا بود و از دین برای منافع شخصی استفاده می‌کردند، می‌زیسته است لذا با این ریا مبارزه می‌کند زیرا ریا شرک اکبر است و در آن انسان به جز خداوند به چیز دیگری معتقد است و این نکته دیگری است که حافظ از قرآن گرفته است.
به گزارش ایسنا، فیض‌الله میرقادری پژوهشگر اسلامی نیز در این همایش ملی طی سخنانی با موضوع "دولت بیدار، دولت قرآن" خاطرنشان کرد: حافظ در دولت قرآن به‌طور نیک بهره‌مند شده است و بهره‌مندی آن به این چند باری که کلمه قرآن در اشعارش آمده نیست بلکه در تک به تک اشعار حافظ می‌توانیم بهره‌مندی از قرآن را مشاهده کنیم.
وی با اشاره به اینکه فخر به دو دسته معیشتی و قدسی تقسیم‌بندی می‌شود و شعرا به آنچه دارند، فخر می‌کنند و همه فخرها هم یکسان نیستند، افزود: فخر حافظ، فخر قدسی است که این نکته در بسیاری از ابیات آن مشاهده می‌کنیم.
میرقادری با تاکید بر اینکه گونه‌های فخر قدسی بیش از فخر عادی در اشعار حافظ مشاهده می‌شود، گفت: حافظ به مواردی فخر می‌کند که کار زیربنایی و محرک بسیار عظیم برای دست یافتن به عوامل آن فخر لازم است.
این پژوهشگر اسلامی با بیان اینکه دولت قرآن در اشعار حافظ تنها یک واژه نیست، گفت: اوج فخر قدسی حافظ در همین یک بیت است که می‌گوید «صبح‌خیزی و سلامت طلبی چون حافظ؛ هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم».
او با طرح این سوال که ما با حافظ چه کرده‌ایم و چه باید برای آن انجام دهیم، گفت: ما از این به بعد نیازی نداریم که مردم را شیفته حافظ کنیم و برای آن طرفدار جمع کنیم زیرا او یک شخصیت جهانی است.
میرقادری عنوان کرد: انسان‌های ویژه، دارای معرفت ویژه و دارای دریافت‌های ویژه هستند و زمانی این دریافت‌های ویژه به اهل معرفت داده می‌شود که ساده‌اندیش نباشد و این دریافت‌ها هم نیازمند الطاف الهی است.
این پژوهشگر اسلامی همچنین این نکته را یادآور شد که مهم‌ترین مشکلی که اکنون در عالم داریم مسئله دانستن و ندانستن نیست، بلکه مهم‌ترین مشکل عمل نکردن به دانسته‌هاست و این بزرگترین مشکل ماست و اکنون ببینیم طرفداران حافظ و آنانی که حافظ را می‌شناسند چقدر رنگ حافظ گرفته‌اند.
میرقادری با بیان اینکه بسیاری از اشعار حافظ کاربردی است یعنی می‌توانیم در زندگی فردی، اجتماعی و بین‌المللی انها را تطبیق دهیم و آنگاه نتیجه آن را ببینیم، گفت: محبت باید ولایت را به دنبال بیاورد؛ هر فردی، هر کسی را که دوست دارد باید راه را از او گرفته و رنگ او بگیرد وگرنه محبت واژه‌ای توخالی خواهد بود.
انتهای پیام
نظرات