«محمد وکیل التجار یزدی» تاجر و مبارز مشروطه‌خواه یزدی در سال 1288 هجری قمری در روستای محمد آباد چاهوک یزد دیده به جهان گشود، وی که یکی از تجار یزدی مقیم رشت بود، به کار خرید و فروش ابریشم اشتغال داشت و از مشروطه‌خواهان با فرهنگ و مطلع کشور به شمار می‌رفت.

پدربزرگش «محمدحسین» در باکو تجارتخانه داشت و او نیز در 17 سالگی به پیشنهاد پدربزرگ و به علت داشتن نمایندگی «حاجی محمد حسین امین‌الضرب» در این شهر، به باکو رفت و پس از فوت پدربزرگ، تجارت خانه و لقب «وکیل التجار ایرانی باکو» به او منتقل شد.

وکیل التجار به پیشنهاد یکی از تاجران رشتی از باکو به رشت عزیمت کرد و با ازدواج در همان دیار صاحب فرزندی به نام «کریم» شد و در همین دوران‌ شهید میرزا رضا کرمانی که منجر به قتل ناصرالدین شاه قاجار شده بود را در هنگام فرار به باکو در خانه خود اقامت داد.

وی در دوره اول تقنینیه در سال 1324 هجری قمری که انتخابات صنفی بود، به نمایندگی طبقه تجار گیلان انتخاب شد و اطلاعات اقتصادی و معلومات او بسیار مورد توجه مجلسی‌ها قرار گرفت.

وی با وجود این که در جریان انتخابات و جنبش مشروطیت در یزد قرار نداشت ولی گاهی جلساتی از یزدی‌ها و نمایندگان آن‌ها در خانه‌اش برگزار می‌کرد و تلاشش بر این بود تا آن‌ها را از طرفداری سلطنت منصرف کند.

محمد وکیل التجار یزدی پس از به توپ بسته شدن مجلس به فرمان «محمدعلی شاه قاجار»، به رشت بازگشت ولی بدون دلیل خاصی و صرفاً به دلیل مشروطه‌خواهی به دستور «آقابالاخان سردارافخم» حاکم مستبد گیلان به مشهد تبعید شد.

این تاجر یزدی پس از انقلاب محرم ۱۳۲۷ هجری قمری رشت که منجر به استیلای مشروطه‌ خواهان بر گیلان شد، مجدداً به رشت بازگشت و به عنوان عضو انجمن ایالتی گیلان انتخاب و در زمان کوتاهی پس از آن، به نمایندگی رشت در دوره دوم مجلس شورای ملی برگزیده شد و به تهران عزیمت کرد و همچنان در همین سمت بود تا این که در ششم ربیع الاول ۱۳۲۹ هجری قمری بر اثر عارضه قلبی در صحن مجلس شورای ملی از دنیا رفت.

«کریم کشاورز» یکی از مترجمان، نویسندگان و سیاسیون بزرگ کشور، «فریدون کشاورز» پزشک، نماینده مجلس و از سران حزب توده ایران و «جمشید کشاورز» یک موسیقی‌دان کشوری از فرزندان این مبارز آزادی‌خواه و مشروطه‌خواه و «هوشنگ نهاوندی» وزیر آبادانی و مسکن، وزیر علوم و رئیس دانشگاه تهران در حکومت قبلی هم نوه دختری وکیل التجار یزدی بودند.

برگرفته از نامه «کریم کشاورز» فرزند «محمد وکیل التجار یزدی» در روزنامه‌ کیهان و کتاب یزد یادگار تاریخ

انتهای پیام