دکتر محمدرضا شمس اردکانی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن بیان تاریخچه طب سنتی در ایران، گفت: معمولا همراه با نام طب‌ایرانی و سنتی یکی از واژه‌هایی که به ذهن خطور می‌کند، واژه عطاری است. با نگاه به پیشینه آن درمی‌یابیم که افراد مشهور و نامی زیادی در تاریخ لقب عطار داشتند، مانند عطار نیشابوری. طب‌سنتی بر خلاف بسیاری از رشته‌های طب غیرکلاسیک، یک مکتب است؛ یعنی به همه بیماری‌ها، تشخیص‌ها و درمان‌ها احاطه دارد؛ درحالی‌که بسیاری از طب‌های مکمل فقط به یک شیوه و روش می‌پردازند.
جامعیت طب سنتی ایرانی
وی با اشاره به قدمت طب‌سنتی ایرانی ادامه داد: بنابر اعلام یونسکو، دانشگاه جندی‌شاپور، ۱۷۵۰ سال پیش تاسیس شده که قدیمی‌ترین دانشگاه جهان است و ما می‌دانیم که در این دانشگاه دینی، همه اعلام صبغه پزشکی، درخشش ویژه‌ای داشته است. جمجمه‌ای در موزه تاریخ پزشکی وجود دارد که نشان می‌دهد حدود پنج هزار سال پیش بر روی آن عمل جراحی انجام شده است؛ همچنین بیش از هزار سال پیش در کتاب‌های طب‌سنتی از روش‌های جراحی صحبت شده و اشاره‌ای به وسایل جراحی نیز شده است. این نکته نشان دهنده آن است که بسیاری از رشته‌هایی که به عنوان طب مکمل از آنها یاد می‌شود، فقط یک کار را انجام می‌دهند و شمول طب سنتی ایرانی را ندارند.
وی افزود: بسیاری از طب‌ها می‌توانند در حوزه سلامت مفید باشند، اما هیچ‌کدام از آنها جامعیت طب سنتی را نخواهند داشت. به دلیل این جامعیت سالیان متمادی کتب مرجع طب‌سنتی ایرانی در دانشگاه‌های اروپا تدریس می‌شده است.
"عطاری" شغل شریفی است
عطارها مجاز به تولید و فروش دارو نیستند
شمس اردکانی در ادامه با بیان اینکه به‌هیچ عنوان به شغل عطاری خرده‌ای وارد نیست و این شغل جزو مشاغل شریف محسوب می‌شود، افزود: موضوع قابل توجه در مورد عطاری‌ها این است که آنها مجاز به تولید و فروش دارو به مراجعین خود را نیستند و عرضه دارو در هر محلی به جز داروخانه‌ها و مراکز قانونی، خلاف مقررات است و در صورت بروز تخلفات نهادهای نظارتی و وزارت بهداشت به این امر ورود می‌کنند. اما مورد دیگری که امروز باعث شده تا انگشت اتهام به سوی عطاری‌ها باشد، مطرح شدن مباحثی مبنی بر عرضه داروهای مخدر مانند ناس، متادون و... در عطاری‌ها است. صراحتا اعلام می‌کنیم عرضه این نوع قرص‌ها که مخدر در آنها به کار رفته است، نه تنها از سوی عطاری‌ها، بلکه از سوی هر مرجعی که مجوز این کار را نداشته باشد، غیرقانونی است. البته نباید فراموش کنیم که عطاری شغل شریفی است و در صورت بروز تخلف از سوی عده‌ای نباید به طور کلی فعالیت عطاری‌ها زیر سوال بریم.
عرضه غیرمجاز "ناس"
وی ماده ناس را نوعی مخدر با منشاء گیاهی معرفی و تصریح کرد: این ماده از ایام قدیم به عنوان دارو توسط برخی افراد مورد استفاده قرار می‌گرفته، اما متاسفانه در حال حاضر شاهد هستیم که مصرف آن از شکل متعارف و دارویی آن خارج شده است و از همین رو عرضه آن خلاف مقررات حاکم بر نظام سلامت است.
مشاور وزیر با اشاره به اینکه نظارت بر صنف عطاری بر عهده سازمان صنعت، معدن و تجارت است، افزود: البته در صورت عرضه دارو توسط عطاری‌ها، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو نیز به موضوع ورود می‌کنند.
وی برخی از تخلفات صورت گرفته توسط عطاری‌ها را در عرضه و تجویز داروهای چاقی، لاغری، افزایش قد و... و. خواند و افزود: مشکلات یاد شده و راه برطرف کردن آنها همگی جزئی از حوزه پیچیده پزشکی است که نیازمند مداخلات پزشکی جدی است. برخی از این بیماری‌ها ممکن است حتی با یک نوع دارو درمان نشوند و نیاز به مصرف همزمان چند دارو با هم وجود داشته باشد. به همین دلیل به هیچ عنوان اظهارنظر غیر کارشناسی در حوزه پزشکی پذیرفته نخواهد بود و مردم نیز درصورت مواجهه با این دست تخلفات، باید آن را گزارش کنند.
طب سنتی یک مکتب است
مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه طب سنتی یک مکتب است، افزود: به همین دلیل است که نمی‌توان در این طب به تقلید و یا شنیده‌ها اکتفا کرد. کار یک متخصص طب‌سنتی به دلیل گستردگی مبانی و منابع مطالعاتی، از پزشکی امروزی نیز سخت‌تر است و نمی‌توان به صرف دانسته‌های پیشین یا شنیده‌ها ادعای تخصص در این حوزه را داشت.
هشدار به صدا و سیما
وی با اشاره به برخی تخلفات صورت گرفته در حوزه طب سنتی و ورود برخی افراد با الصاق واژه‌هایی به طب و استفاده از واژه اسلام در پسوند برخی حوزه‌های سلامت، تصریح کرد: برای طب واژه‌های مختلفی استفاده می‌شود. دین اسلام کامل‌ترین و آخرین دین است که راه و رسم زندگی را به انسان‌ها نشان می‌دهد و بسیار کامل‌تر از آن است که تنها به یک رشته خاص بپردازد و بتوان تنها با نام‌گذاری بر آن قصد توضیح کار این طب را داشته باشیم. در این زمینه بهتر است صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز با دقت بیشتری به دعوت متخصصان در حوزه‌هایی که با سلامت مردم گره خورده است، اقدام کند.
فعالیت ۵۰ سلامتکده طب سنتی در کشور
وی تعداد سلامتکده‌های طب سنتی در کشور را قابل توجه خواند و اظهار کرد: بیش از ۵۰ سلامتکده در سه بخش دولتی، خصوصی و مشارکتی این دو بخش با یکدیگر در سطح کشور ساخته شده است که به ارائه خدمات مشاوره‌ای، تشخیصی و درمانی می‌پردازند. همچنین ۲۰ سلامتکده توسط دولت با پرداخت به دانشگاه‌های علوم پزشکی ساخته شده است که برخی از آنها آماده بهره برداری و برخی نیز در حال تجهیز هستند. درحال حاضر استان تهران با ۱۰ سلامتکده، دارای بیشترین تعداد سلامتکده در کشور است و فعالیت سایر استان‌ها نیز در حوزه طب‌سنتی چشمگیر بوده است.
حفاظت از سلامت؛ ستون اصلی طب سنتی
وی با اشاره به اهمیت مباحث خودمراقبتی و پیشگیری از بیماری در کشور ادامه داد: محل ورود اصلی طب‌سنتی در حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری است و می‌توان گفت درمان رنگ خفیفی درحوزه طب سنتی دارد؛ البته درمان در طب‌سنتی بسیار کارساز و موثر است، اما تمرکز اصلی ما در حوزه پیشگیری است. ستون اصلی طب سنتی بر محور حفاظت از سلامتی در شاخه‌های تغذیه، آب‌وهوا، جذب و دفع مواد، فعالیت‌های فیزیکی، مسائل روانشناختی و... و. استوار است.
۳۰۰ فارغ‌التحصیل و ۲۰۰ دانشجوی طب سنتی در کشور
مشاور وزیر و مدیر کل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، ادامه داد: حدود ۳۰۰ نفر فارغ‌التحصیل رشته طب سنتی و حدود ۲۰۰ نفر دانشجوی این رشته در کشور داریم. خوشبختانه از آنجایی که پایه متخصصین طب‌سنتی، رشته پزشکی بوده است، توانستند مورد استقبال مردم قرار گیرند. لازم به ذکر است رویکرد فعلی جهان به سوی طب‌های غیر کلاسیک است و ما هم می‌توانیم با افزایش منطقی تربیت متخصص طب ایرانی در این زمینه توفیقات بیشتری داشته باشیم.
اقدام برای ورود طب سنتی به خانه‌های بهداشت
وی در ادامه با تشکر از فعالیت‌های دکتر خدادوست (مدیرکل سابق دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت) در حوزه طب سنتی، درخصوص برنامه‌های آتی دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، گفت: علاوه بر برنامه‌هایی که برای افزایش تربیت متخصصین طب سنتی داریم، در محورهای اصلی آموزش، پژوهش، خدمات و تعاملات بین‌المللی نیز فعالیت خواهیم داشت. اقداماتی برای ورود طب سنتی به شبکه بهداشت و درمان در حال انجام است و طرح پایلوت این امر را آغاز کردیم و امیدوار هستیم به زودی طب‌سنتی به خانه‌های بهداشت و سپس به سطوح بالاتر خدمات ورود پیدا کند.
تلاش برای ورود طب سنتی به بیمارستان‌ها
شمس اردکانی محور دیگر فعالیت‌های این دفتر را تقویت آموزش در زمینه طب‌سنتی خواند و افزود: با رایزنی‌های صورت گرفته از مهرماه سال جاری درسی اختیاری با محوریت طب‌ایرانی برای بیش از نیمی از رشته‌های پزشکی در نظر گرفته شده است تا دانشجویان نیز اطلاعات خود در زمینه طب سنتی را تا حدودی تقویت کنند. فعالیت برای ورود طب سنتی به سطح دوم و سوم خدمات، از دیگر محورهای مورد توجه این دفتر است. در حال حاضر آمادگی‌هایی ایجاد شده تا متخصصین طب‌سنتی به عنوان مشاور در بیمارستان‌ها حضور داشته باشند و در آینده نزدیک نیز از این متخصصین برای حوزه درمان در سطوح دو و سه استفاده شود.
برگزاری دوره‌های آموزشی طب سنتی با "چین"
مشاور وزیر و مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت با اشاره به فعالیت‌ها و دیدارهای صورت گرفته از سالیان گذشته تا کنون میان ایران و کشورهایی که به طب‌سنتی اهمیت می‌دهند، گفت: همواره یکی از راه‌های پیشرفت و توسعه، همکاری و تعامل با کشورهایی است که علایق و خواستگاه‌های مشترک در زمینه طب‌سنتی دارند. ما نیز سعی می‌کنیم با حوزه‌ها و ارگان‌های بین‌المللی در این زمینه اهداف خود را دنبال کنیم. به عنوان مثال در کشور هند بسیاری از مباحثی که در حوزه طب‌سنتی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، از منابع ایرانی است. همچنین طی مذاکراتی که با کشور چین داشتیم قصد برگزاری دوره‌های مشترک آموزشی با این کشور را داریم.
وی یکی از دستاوردهای بزرگ طب‌سنتی در ایران را اعتماد سازمان جهانی بهداشت به کشورمان دانست و افزود: در حوزه جهانی اقدامات شایسته‌ای در حال انجام است که بخشی از آنها توسط سازمان جهانی بهداشت به کشور ما واگذار شده است.
شمس اردکانی با تاکید بر اینکه در طب‌سنتی نیز نباید تنها به یک شاخه اتکا کرد، ادامه داد: رعایت تمام موازین کنار یکدیگر مهم‌ترین نکته در طب‌ایرانی است. استواری این طب بر مشاوره، پیشگیری، انجام اعمال یداوی و درمان است. اعمال یداوی شامل حجامت، بادکش، زالودرمانی و...است که انجام آنها در کنار عمل به توصیه‌های دیگر اثربخش خواهد بود.
وی در پایان افزود: یکی از سیاست‌های فعلی دفتر طب ایرانی و مکمل برای ارائه خدمات، ایجاد سامانه‌های الکترونیکی است که امیدواریم با کمک صاحب‌نظران این حوزه بتوانیم در این زمینه عمل کنیم.
انتهای پیام
نظرات