به گزارش ایسنا، تالاب انزلی که با وسعت ۲۰ هزار هکتار در جنوب غربی سواحل دریای خزر واقع شده، مجموعه بزرگی از آب‌های شیرین با آب‌بندهای کم عمق، نیزارها و چمنزارها است که به عنوان محل مناسبی برای تخم‌ریزی ماهیان، ساخت آشیانه و جوجه‌آوری پرندگان شناخته می‌شود. حدود ۴۰ درصد از مساحت تالاب انزلی برای حفاظت بیشتر از حیات گیاهی و جانوری آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می‌شود. همین اهمیت تالاب انزلی بود که باعث شد در سال ۱۳۵۴ در سایت کنوانسیون رامسر (کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها) به ثبت برسد اما این کنواسیون، تالاب انزلی را در سال ۱۳۷۲ به دلیل ضعف شدید تنوع زیستی در لیست سیاه مونترو قرار داد بنابراین همانند بیشتر تالاب‌های کشور تالاب انزلی دچار کاهش حجم آب است و مدت‌هاست که زنگ خطر خشک شدن کامل آن به صدا درآمده است.

سالانه ۵۸۰ هزار تن رسوبات از ۴۰۰۰ کیلومتر حوضه آبریز به تالاب انزلی می‌ریزد همچنین فاضلاب‌های پنج شهر اطراف تالاب به ویژه رشت و انزلی (تا ۸۰ درصد) وارد این تالاب می‌شود. افزون براین مقصد فاضلاب ۲۳۸ روستا به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم تالاب بین‌المللی انزلی است. ورود فاضلاب‌های خانگی در کنار پساب‌های صنعتی و سموم کشاورزی به تالاب انزلی منجر به تشکیل رسوبات آلی به‌ویژه در غرب و مرکز تالاب شده است.

یکی از مهمترین دغدغه‌ها که از آن به عنوان عامل خشکی تالاب انزلی یاد می‌شود، افت شدید عمق آب است که از هشت تا ۱۱ متر به یک متر و حتی ۵۰ سانتیمتر رسیده است. بر اساس گزارش منتشره دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۵، عمق رسوب‌گذاری سالانه تالاب انزلی، بین یک تا هفت میلیمتر است. اگر متوسط نرخ رسوب‌گذاری سه میلیمتر در نظر گرفته شود هر ۳۰ سال، یک متر باید از عمق تالاب کاسته شود این در حالیست که کاهش عمق تالاب در ۳۰ سال گذشته، سه متر بوده است. بی‌شک عوامل انسانی منجر به چنین وضعی در تالاب انزلی شده است.

در تشریح میزان رسوبات ورودی به تالاب انزلی قربانعلی محمدپور - مدیر کل محیط زیست استان گیلان - به ایسنا می گوید: «سالانه ۵۸۰ هزار تن رسوبات از ۴۰۰۰ کیلومتر حوضه آبریز به تالاب انزلی می‌ریزد همچنین فاضلاب‌های پنج شهر اطراف تالاب به ویژه رشت و انزلی (تا ۸۰ درصد)، وارد این تالاب می‌شود. افزون براین، مقصد فاضلاب ۲۳۸ روستا به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم تالاب بین‌المللی انزلی است. ورود فاضلاب‌های خانگی در کنار پساب‌های صنعتی و سموم کشاورزی به تالاب انزلی منجر به تشکیل رسوبات آلی به‌ویژه در غرب و مرکز تالاب شده است.»

بازدید از تالاب انزلی نشان می‌دهد که در حال حاضر کاهش عمق تالاب انزلی به‌حدی است که در بیشتر نقاط تالاب امکان تردد قایق وجود ندارد و برای همین در برخی نقطه‌ها سعی شده از طریق برداشت لجن‌ها و رسوبات مسیر حداقل برای تردد قایق‌ها بازگشایی شود. از سوی دیگر کم‌آبی تالاب انزلی تا حدی پیش رفته که در بخش‌هایی از تالاب از نیلوفرهای آبی که سالانه هزاران نفر را برای بازدید به سمت تالاب می‌کشاند، خبری نیست.

متأسفانه ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود و ماهیان دیگر قربانی کم‌آبی و «آلودگی» تالاب انزلی هستند. در سال‌های اخیر به‌تدریج جمعیت خود را بر اثر کاهش عمق تالاب، انبوه رسوبات، آلاینده‌های سمی و نبود اکسیژن کافی از دست داده‌اند؛ موضوعی که هر روز باعث نگرانی بیشتر مردم محلی - که ارتزاق آنان وابسته به تالاب بوده است- می‌شود. یکی از صیادان انزلی است که از کاهش شدید جمعیت ماهی‌ها ناراحت است و نسبت به بدتر شدن وضع ابراز نگرانی می‌کند. او به ایسنا می‌گوید: جمعیت ماهیان تالاب خیلی کم شده است به طوری که حتی نسل گربه‌ماهی بزرگ و سوف سفید در تالاب انزلی منقرض شده است، بدتر از آن، ماهی کپور نقره‌ای که یک ماهی آکواریومی و زینتی است در تالاب رشد کرده است و به عنوان یک گونه مهاجم و دشمن ماهیان بومی به حساب می‌آید چون از نوزاد ماهیان دیگر تغذیه می‌کند.

به دنبال همین تغییرات شوم در تالاب انزلی طی دهه‌های اخیر بود که در سال ۱۳۸۹ کارگروه احیای تالاب انزلی به ریاست استاندار گیلان و با حضور نمایندگان کلیه دستگاه‌ها از جمله سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد و تاکنون مصوباتی را هم در راستای کنترل کاهش آب تالاب و احیای آن به تایید رسانده است که البته در سال ۱۳۹۵ به دنبال گزارش منتشرشده دانشگاه تهران با محوریت کاهش شدید عمق تالاب انزلی محرز شد که به منظور بازگرداندن حیات به تالاب انزلی باید جابه‌جایی رسوبات در ۷۰۰۰ هکتار از عرصه‌های تالاب انزلی صورت بگیرد؛ رسوباتی که عمق آن بین هشت تا ۱۱ متر بود. در همان سال از سوی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان پروپوزالی برای لجن‌زدایی از تالاب انزلی از طریق روش بایوجیمی ارائه شد و به گفته محمدپور- مدیرکل محیط زیست گیلان- «در اواخر همان سال، در کارگروه احیای تالاب انزلی مصوب شد که در یک عرصه ۱۶ هکتاری از استخرهای شیلات، طرح زیست‌پالایی با روش بایوجیمی به صورت پایلوت اجرا شود. بعد از پایلوت در استخرها، پژوهشکده آبزی‌پروری به عنوان ناظر طرح، به‌طور رسمی نظرات مثبت خود را اعلام کرد.»

روند تصویب روش بایوجیمی در کارگروه احیای تالاب انزلی

در مورد جزییات روش بایوجیمی و تاثیرات آن روی تالاب انزلی، فرشید سهیلی نجف‌آبادی - ایده‌پرداز طرح بایوجیمی - با اشاره به اینکه برای خودپالایی و اکسیداسیون فعال، ایجاد شرایط هوازی برای تالاب و در نتیجه کاهش عمق لجن، افزایش اکسیژن و افزایش خود پالایی ترکیب بایوجیمی پیشنهاد شده است، در مورد روال پذیرش این طرح به ایسنا توضیح می‌دهد: کارگروه احیای تالاب انزلی در سال ۱۳۹۵ مجوز اجرای این طرح را در ۲۵ هکتار از تالاب داده است اما شرط کارگروه این بود که طرح ابتدا توسط کارشناسان ژاپنی آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن (جایکا) بررسی و تأیید شود. کارشناسان ژاپنی نیز ضمن پذیرش طرح، پیشنهادات پنج‌گانه‌ای ارائه دادند که یکی از آنها این بود که طرح بایوجیمی به صورت تیمار و شاهد در استخرهای خاکی شبیه به محیط تالاب اجرا شود و پس از بررسی نتایج، درمورد اجرای طرح در تالاب تصمیم‌گیری شود.

این عضو شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در مورد روال تصویب روش بایوجیمی می‌گوید: در سال ۱۳۹۶ بنا به توصیه «جایکا» و تصمیم کارگروه احیای تالاب انزلی، پایلوت اولیه با بودجه ۱۱۵ میلیون تومان در ۱۲ هکتار از استخرهای شاهد و تیمار به مدت شش ماه انجام که در نتیجه این طرح، از هر استخر حدود ۱۲ هزار تن لجن حذف شد. در ادامه بعد از ارائه گزارش پژوهشکده آبزی‌پروری در سال ۹۷ و ارائه پروپوزال به سازمان حفاظت محیط زیست، تفاهمنامه‌ای بین شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و سازمان حفاظت محیط زیست منعقد شد تا این طرح در بخش سرخانکل تالاب انزلی در قالب طرح‌های ۵۰ هکتاری تا ۲۵ هکتار با بودجه ۲۵ میلیارد تومان ادامه یابد.

وی با اشاره به اینکه تالاب انزلی در حال حاضر بر اثر ورود حجم بالای فاضلاب‌های شهری و کشاورزی، خودپالایی خود را از دست داده است، می‌گوید: در غرب تالاب انزلی حداقل باید سه میلیون تریلی لجن خارج کنیم تا تالاب به خودپالایی برسد و بعد از چند سال شرایط بیولوژیک در تالاب احیا شود ولی از طریق طرح بایوجیمی سرعت لجن‌زدایی بسیار بالا می‌رود ضمن اینکه تاکنون هیچ بازخورد منفی از لحاط اکولوژیک در تالاب دیده نشده است حتی اکوسیستم تالاب در حال بهبود است. پایش‌های صورت‌ گرفته توسط ۱۲ ایستگاه عمق‌سنجی در تالاب انزلی نشان‌دهنده روند احیا است.

بایوجیمی چست؟

گفته می‌شود روش بایوجیمی یک روش بیولوژیک تسریع‌یافته است که باعث حذف لجن‌ها از کف تالاب می‌شود. در این روش از دی‌اکسیدتیتانیوم، کلرید نقره، پلی‌ساکارید و کود استفاده می‌شود اما آنچه که روش بایوجیمی را به موضوع داغ این روزها بدل کرده، دی‌اکسید تیتانیوم به کارگرفته در این ترکیب است.

دی‌اکسیدتیتانیوم (TiO۲) که به آن تیتانیا هم گفته می‌شود، یک ماده غیرآلی جامد سفیدرنگی است که به‌طور طبیعی در چند نوع سنگ و شن و ماسه معدنی به وجود می‌آید و با توجه به سیستم طبقه‌بندی و علامت‌گذاری مواد شیمیایی هماهنگ جهانی (GHS) ملل متحد (UN) جزو مواد خطرناک طبقه‌بندی نمی‌شود. تیتانیوم ارزش اقتصادی بالایی دارد و در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که جایکا (آژانس بین‌المللی همکاری‌های بین‌المللی ژاپن) به دنبال برداشت رسوبات تالاب انزلی و انتقال آن به کشور ژاپن بود. با این وجود اخیراً تعدادی از استادان دانشگاه و فعالان محیط زیست کشور نسبت به استفاده ازدی‌اکسید تیتانیوم در مایع فتوکاتالیست ابراز نگرانی کردند و مدعی شدند که این ماده سرطان‌زاست و امکان مسموم شدن آبزیان و در نتیجه مسموم شدن انسان‌ها از این طریق وجود دارد.

کسانی که اکسیدتیتانیوم را از اساس سرطان‌زا معرفی می‌کنند باید ضمن احترام به نهادهای علمی کشور مثل سازمان غذا و دارو بدانند که دوز مورد استفاده از این ماده بسیار اهمیت دارد. ضمن اینکه اکسید تیتانیوم یک درصد از کل ترکیب مورد استفاده در طرح بایوجیمی است.

در آدامس و خمیردندان از تیتانیوم استفاده شده است

این نگرانی‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان کارفرمای طرح ادعا می‌کند که نتایج این پروژه از سوی دانشکده‌های محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته است و دوز تیتانیوم مورد استفاده در ترکیب به‌حدی نیست که آسیب‌زا باشد. در این مورد عبدالرضا کرباسی - استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران - که ارزیابی ریسک طرح بایوجیمی را برعهده دارد، با تاکید بر اینکه بیش از۱۰۰ سال است که استفاده از تیتانیوم غیر نانوذره از نظر سازمان بهداشت جهانی بدون خطر اعلام شده است. او می‌گوید: تینانیوم در بسیاری ازمواد خوراکی و بهداشتی از جمله آدامس‌ها، خمیردندان و کرم‌های ضدآفتاب به‌کارمی‌رود که طبیعتاً این امر مورد تایید سازمان غذا و دارو است همچنین از این عنصر به‌فور در تصفیه‌خانه‌های آب استفاده می‌شود بنابراین کسانی که اکسیدتیتانیوم را از اساس سرطان‌زا معرفی می‌کنند باید ضمن احترام به نهادهای علمی کشور مثل سازمان غذا و دارو بدانند که دوز مورد استفاده از این ماده بسیار اهمیت دارد. ضمن اینکه اکسید تیتانیوم یک درصد از کل ترکیب مورد استفاده در طرح بایوجیمی است.

شواهد حاکی از آنست که تیم ارزیاب اثرات زیست محیطی طرح بایوجیمی، اثر این محلول را روی محیط آب، رسوب، بیولوژیک، پوشش گیاهی، ماهی و بنتوز (موجودات کف‌زی) تالاب بررسی کرده‌اند. کرباسی -  عضو هیأت علمی دانشگاه تهران - در جریان بازدید تعدادی از خبرنگاران محیط زیست کشور از تالاب انزلی، در نشست خبری مربوط به این پروژه که در حاشیه این تالاب برگزار شد، در مورد احتمال سمی و سرطان‌زا بودن اکسیدتیتانیوم مورد استفاده در ترکیب شیمیایی برای لجن‌زدایی تالاب انزلی، این طور توضیح می‌دهد که بر اساس مصوبه کارگروه احیای تالاب انزلی قرار شد که با توجه به نتایج حاصل شده از مقایسه نمونه‌های برداشت‌شده از استخرهای تیمار (استخری که در آن اکسید تیتانیوم و سایر ترکیبات ریخته می‌شود) و شاهد (استخری که هیچ ماده‌ای به آن اضافه نمی‌شود)، در مورد ادامه کار تصمیم بگیریم. بعد از اجرای طرح بایوجیمی در استخرهای حاشیه تالاب انزلی و مثبت بودن نتایج، این طرح به صورت محدود و محصور در ۵۰ هکتار از تالاب انجام داده شد.

وی با اشاره به جزییات بررسی اثرات زیست‌محیطی ناشی از اجرای طرح بایوجیمی با بیان اینکه تاکنون ۱۹۲۰ نمونه از بخش‌های مختلف برداشت و آنالیز شده است و برای اطمینان بسیاری از نمونه‌ها را تکراری آنالیز کرده‌ایم، در مورد نتایج آنالیزها می‌گوید: نمونه‌های برداشت شده از استخرهای شاهد و تیمار نشان می‌دهد که که پس از اتمام فرآیند بایوجیمی تفاوتی در غلظت عناصر در آب دو استخر مشاهده نمی‌شود. این اندازه‌گیری‌ها در سه آزمایشگاه داخل کشور، یک آزمایشگاه دانشگاهی و یک دانشگاه خارجی مورد بررسی قرار گرفته است.

پوست، گوشت، کبد، خون و DNA ماهیان آنالیز می‌شود

بنا به گفته ارزیاب طرح بایوجیمی، در جریان نمونه‌برداری‌ها، پوست، گوشت، کبد و خون ماهیان آنالیز شده است همچنین نتایج بررسی روی DNA و آنزیم کبد ماهیان، به‌زودی منتشر خواهد شد. افزون بر این، از آنجا که احتمال داده می‌شد که تیتانیوم در نسل اول ماهی‌ها بروز نداشته باشد اما در نوزادان آن‌ها اثر داشته باشد، تست‌های مربوط به نسل‌های دوم و سوم ماهیان نیز در حال انجام است که نتایج آن بزودی منتشر می‌شود. بررسی‌ها حاکی از آنست که استفاده از تیتانیوم نه تنها خطرناک نیست بلکه ایمنی ماهیان را نیز بالا می‌برد.

این استاد دانشگاه تهران با بیان این نکته که میزان تیتانیوم مورد استفاده در روش یایوجیمی، تنها دو میکروگرم در لیتر است تاکید کرد: عنصر آزاد شده بر اثر استفاده از محلول بایوجیمی به‌حدی است که از استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای آب خوراکی تجاوز نمی‌کند و عناصر آزاد شده طی ۴۸ ساعت، مجدداً جذب رسوب و بخشی از آن هم جذب گیاه سراتوفیلم می‌شود بنابراین ضرری متوجه آبزیان داخل تالاب نیست. حتی بررسی‌ها نشان‌می‌دهد که پس از به‌کارگیری طرح بایوجیمی عناصر مفید مثل روی، منگنز و مس افزایش یافته است.

با وجود همه این توضیحات، این نگرانی وجود دارد که اثرات مخرب طرح بایوجیمی ممکن است بعد از یک دوره طولانی، ظهور کند. کرباسی در مورد این موضوع با تأکید بر اینکه محلول مورد استفاده در طرح بایوجیمی، تنها برای یک دوره است و قرار نیست هر سال استفاده شود بنابراین اگر این ترکیب مشکلی داشته باشد در همان دور اول بروز می‌یابد، می‌گوید: نباید فراموش کنیم در رسوبات به صورت طبیعی تیتانیوم وجود دارد اما تیتانیوم مورد استفاده در محلول، به عنوان یک تسریع‌بخش عمل می‌کند.

در مورد انتقادات و مخالفت‌های جدی برخی دانشگاهیان با طرح بایوجیمی، کرباسی با تاکید بر تاثیر فاضلاب‌های شهری و کشاورزی بر افزایش نرخ رسوبات تالاب انزلی می‌گوید: این وضع تالاب انزلی محصول حداقل ۶۰ سال اخیر است و هیچ از یک منتقدان امروزی طرح بایوجیمی در دهه‌های گذشته در مورد چرایی ورود فاضلاب‌ها به تالاب انزلی اعتراض نکردند و حتی یک بار لب تَر نکردند که چرا وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت میلیون‌ها متر مکعب فاضلاب خانگی، کشاورزی و صنعتی را وارد تالاب انزلی می‌کنند؟ تعجب می‌کنم که چرا هیچ‌یک از منتقدان طرح بایوجیمی در دهه‌های گذشته در مورد سمی بودن فاضلاب‌ها نگران نشدند؟ در این صورت آیا می‌توانیم باور کنیم که همه مخالفان دلسوز تالاب هستند؟ بنابراین باید اتفاق خاصی افتاده باشد که اساتید دانشگاه ۶۰ سال سکوت می‌کنند اما به محض اجرای طرح بایوجیمی بدون ارائه ادله علمی و فنی، برخوردهای انفجاری از خود بروز می‌دهند.

شبهه وارده به کمیته نظارت بر اجرای طرح بایوجیمی

به گزارش ایسنا، شاید یکی از موضوعاتی که نگرانی‌ها را در مورد اجرای طرح بایوجیمی بیشتر می‌کند و باعث بی‌اعتمادی به تصمیمات و نتایج اندازه‌گیری‌ها می‌شود، آن است که کارفرمای طرح، سازمان حفاظت محیط زیست است. درعین حال کمیته نظارت عالی بر اجرای طرح یابوجیمی نیز در سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شده است. افزون بر اینها ناظر طرح نیز از سوی سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب شده است. مسعود باقرزاده کریمی - سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست - در این مورد این شبهه به ایسنا می‌گوید: اول اینکه سازمان حفاظت محیط زیست برای اظهار نظر علمی و دقیق و تصمیم‌گیری در مورد طرح باید از کمک متخصصان این حوزه استفاده می‌کرد.به همین علت ناظر برای این کار انتخاب شد و در حال حاضر هم این سازمان بر مبنای نظرات کارشناسی ناظران طرح، موضع‌گیری می‌کند. این امری طبیعی است چون سازمان حفاظت محیط زیست همه تخصص‌های مورد نیاز را در اختیار ندارد و باید از کمک متخصصان این حوزه استفاده کند بنابراین هر آنچه ناظر بگوید این باید آن را بپذیرد.

او ادامه می‌دهد: در مورد کمیته نظارت بر اجرای طرح بایوجیمی که شبهاتی در مورد آن مطرح شده است، باید بگویم با اینکه این کمیته در سازمان حفاظت  محیط زیست تشکیل شده است اما از سازمان برنامه و بودجه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و از دفاتر تخصصی سازمان حفاظت محیط زیست مثل دفتر حیات وحش و دفتر زیستگاه‌ها نمایندگانی در آن حضور دارند همچنین هشت استاد دانشگاه مسلط به حوزه نانو و ژئوشیمی مسلط عضو کمیته هستند. ضمن اینکه حضور کلیه افراد در کمیته نظارت آزاد است بنابراین فضای نظارت و ارزیابی به‌طور کامل ایجاد شده است. از مخالفان و منتقدان پروژه بایوجیمی درخواست می‌کنم که با عدد و رقم حرف بزنند تا بحث به شکل فنی و علمی پیش برود.

اخذ مجوز دادستانی برای ترمیم دیواره حفاظتی پایلوت

بنا به گفته مجریان طرح بایوجیمی و بر اساس بازدیدهای میدانی، طرح بایوجیمی علاوه بر استخر در ۵۰ هکتار از تالاب بعد از جداسازی از طریق خاکریزی اجرا شده است. یکی از اخباری که در روزهای اخیر درفضای مجازی منتشر شد این بود که این خاکریز از بین رفته و ترکیب به‌کاررفته برای طرح بایوجیمی به سایر بخش‌های تالاب هم سرایت کرده است. کامران رضایی - عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران - که نظارت بر اثرات زیست‌محیطی طرح بایوجیمی را برعهده دارد، در این باره با بیان اینکه ایزولاسیون و ساخت دیواره حفاظتی به‌دقت انجام شده است و این شیوه از ایزولاسیون برای چنین طرحی مناسب است، در مورد آخرین وضعیت دیواره به ایسنا می‌گوید: دایک‌بندی و ایزولاسیون به نحو احسن انجام شده و مورد تایید است اما هفته پیش بر اثر بارش شدید و افزایش ۵۰ سانتیمتری سطح آب، بخش‌هایی از دیواره خراب شد و چون بنا به دستور دادستانی گیلان طرح متوقف شده است، امکان ترمیم دیوار وجود نداشت. تا اینکه مجری توانست بعد از مکاتبه با دادستانی حکمی برای ترمیم دیوار بگیرد.

او می‌افزاید: فراموش نکنیم که بررسی وضعیت دیواره حفاظتی دایک، باید به طور روزانه بررسی و به طور مرتب ترمیم شود. در مورد انتقال بخشی از سطح آب محدوده دایک به بخش دیگر تالاب، باید تاکید کنم که این موضوع نگران‌کننده نیست چون به دلیل وزن مخصوص ترکیب مورد استفاده، این عناصر بیشتر روی رسوب عمل می‌کند و زیر آب است. موادی که در ۵۰ هکتار برای رسوب‌زدایی به کاررفته است، به سمت دیگر دایک نفوذ نکرده و از روی رنگ و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این موضوع قابل مشاهده است.

در بحث انتقال ترکیب بایوجیمی از بخش پایلوت به سایر بخش‌های تالاب انزلی، باقرزاده کریمی - سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها - این طور توضیح می‌دهد که تاکید روی ایزولاسیون به این معنا نیست که اگر ترکیب وارد بخش دیگر آب شود، اتفاق خاصی می‌افتد یا تاثیر معناداری دارد بلکه جلوگیری از ورود ترکیب به سایر بخش‌ها برای این است که نتایج آزمون قابل اطمینان باشد و مقایسه‌ها به درستی انجام شود.

به گفته او، همه ابهامات مطرح‌شده از سوی منتقدان برای سازمان محیط زیست و کارگروه احیای تالاب انزلی هم مطرح بود.به همین علت پایلوت در استخر انجام شد و بررسی نتایج، سازمان حفاظت محیط زیست را قانع کرد که پایلوت دوم در ۵۰ هکتار از تالاب اجرایی شد. از استخرها پارامترهای مختلف پایش شد. اندازه‌گیری‌ها باید ادامه یابد.

به گزارش ایسنا، در حال حاضر طرح بایوجیمی به دستور دادستانی گیلان متوقف شده است، چون نگرانی‌ها در مورد سمی و سرطان‌زا بودن دی‌اکسیدتیتاینوم به کاررفته در محلول هنوز برطرف نشده است.  مجری و کارفرما گزارش‌های علمی مورد نظر را به منظور رفع ابهام به دادستانی ارائه داده‌اند و این موضوع در دست بررسی است.

تاکید می‌شود که برای نگارش گزارش پیش رو و به منظور روشنگری در بحث بایوجیمی، با تعدادی از منتقدان پروژه تماس گرفته شد تا نظرات علمی خود را دراین مورد مطرح کنند اما بنا به دلایلی از سوی متخصصان، این مهم محقق نشد، اما ایسنا آمادگی کامل برای انتشار نظرات متخصصان، در تشریح خطرات احتمالی این پروژه را دارد.

انتهای پیام