یکی از موفق‌ترین طرح‌های انتقال و احیای حیات‌وحش در ایران به دهه 40 برمی‌گردد که طی آن تعداد محدودی گوزن زرد زنده‌گیری و در یک برنامه در اسارت تکثیر و سپس به چند زیستگاه منتقل شدند. در دوره‌ای تصور می‌شد نسل گوزن زرد ایرانی در ایران، که یکی از آخرین زیستگاه‌های این گونه زیبا بود، نیز در حال انقراض است، اما اجرای این طرح به مرور و به شکل معجزه آسایی توانست این گونه نادر و زیبا را از انقرض نجات دهد.

موفقیت این طرح تا آنجا بود که به طور مثل انتقال سه راس آن به جزیره اشک سبب شد که این زیستگاه احیا و امروز جمعیتی بیش از 350 راسی را در پناه خود بگیرد، ضمن اینکه جمعیت زیاد دیگری از این گونه به زیستگاه‌های دیگری نیز منتقل و گوزن زرد دوباره به آنها بازگشت. جمعیت گوزن زرد در تعدادی از این زیستگاه‌ها مثل جزیره اشک و یا دشت ناز امروزه به بیش از 300 راس در هرکدام از آنها رسیده است و این درحالی است که جمعیت این گونه در ایران در سال 1342 حدود 25 راس گزارش شده بود.

همچنین طرح انتقال 10 راس مرال‌ از سایت فندقلوی نمین به زیستگاه حفاظت شده ارسباران استان اردبیل نیز یکی از آخرین طرح‌های انتقال حیات وحش در سال‌های اخیر بوده که همین 6-7 ماه پیش انجام شد.

گورخر ایرانی که از گونه‌های درخطر انقراض است و زیستگاه‌های فعلی آن محدود به چند استان و از جمله استان سمنان می‌شود یکی دیگر از گونه‌هایی است که در یک دهه گذشته برای حفاظت بیشتر از آن و احیای برخی زیستگاه‌های آن برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفت.

طرح انتقال تعدادی گورخر که در یک ماه گذشته به دلیل تلف شدن پنج راس از 10 راس گور زنده‌گیری شده انعکاس زیادی در رسانه‌های داخلی و خارجی و خصوصا شبکه‌های اجتماعی داشته، آخرین طرح انتقال گونه‌های جانوری در ایران است؛ متاسفانه به دلایل مختلفی که هنوز به صورت کامل از سوی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام نشده در جریان زنده‌گیری و انتقال گورخرها پنج راس از 10 راس گور زنده‌گیری شده تلف شد.

تلف شدن این پنج راس و انتقال ناموفق آنها سبب شد که در چند روز اخیر شایعات متعددی در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها در خصوص تلف شدن و گریختن پنج راس گورخر جان به در برده از این انتقال ناموفق مطرح کنند. 

خبرنگار ایسنای سمنان روز گذشته با حضور در پارک ملی کویر و سایتی که گورهای جان به سلامت برده از انتقال در آن زیست می‌کنند، از آخرین وضعیت و حال و روز این گورها گزارش‌های خبری و تصویری تهیه کرده که از نظر می‌گذرد.

خوشبختانه پنج راس گورخر منتقل شده در بازدید خبرنگار ایسنا از سایت پارک ملی کویر در منطقه حضور داشته و آنچان‌که از سخنان کارشناسان و جنب و جوش این گورها برمی‌آید در حال حاضر از سلامت کامل برخوردارند.

رضا شاه حسینی مقدم رئیس پارک ملی کویر ضمن گلایه از دامن زدن به شایعات اخیر توسط برخی رسانه‌ها و درج اخبار کذب در خصوص فرار و یا تلف شدن پنج راس گور تحویل داده شده به پارک ملی کویر گفت: متاسفانه تکذیبه‌هایی که بعد از این اخبار منتشر می‌شود چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. ما باور داریم که اگر در جایی هم اشتباهی صورت گرفته باید به بهترین نحو جبران و با افراد خاطی برخورد شود اما انتظار می‌رود که رسانه‌ها بعد از حصول اطمینان از صحت اخبار به درج و انعکاس آن بپردازند.

انقراض گورخرهای پارک ملی کویر در سال 63

رئیس پارک ملی کویر، از پارک ملی کویر به عنوان یکی از مهمترین و امن‌ترین زیستگاه‌های حیات‌وحش در کشور نام برد و با اشاره به سابقه زیست گورخر ایرانی در این پارک ملی اظهار کرد: آخرین گزارش مشاهده گورخر ایرانی در پارک ملی کویر به سال 1363 برمی‌گردد و گورخر تقریبا در این سال در پارک ملی منقرض شده است .

وی با بیان اینکه سازمان محیط زیست بعد از انجام مطالعات لازم تصمیم به انتقال گورخر به این پارک و احیای مجدد زیستگاه گرفت تصریح کرد: بعد از انجام این مطالعات تقریبا یک ماه پیش تصمیم گرفته شد که تعدادی از گورخرهای در اسارت پارک ملی توران به این زیستگاه منتقل شود.

شاه حسینی از قرنطینه سه هفته‌ای گورهای منتقل شده با هدف اطمینان از سلامت کامل آنها به عنوان بخشی از اجرای این طرح نام برد و گفت: از پیش برنامه‌ریزی شده بود که این گورخرها به صورت آزمایشی و پس از اطمینان از سلامت جسمی آنها، به صورت موقت رهاسازی شوند که این مهم براساس برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده انجام شد که متاسفانه برخی رسانه‌ها اینگونه القاء کردند که گورها از سایت فرار کرده و یا پنج راس گور منتقل شده تلف شدند در حالی که این خبرها کذب و تطابقی با واقعیت نداشت.

وی با بیان اینکه قرار بود بعد از رهاسازی آزمایشی اگر گورها به سایت برگشتند، فعلا در همین جا و در اسارت نگهداری شوند و بعد از کامل شدن گله رهاسازی کامل شوند، افزود: بعد از رهاسازی آزمایشی گورخرهای پنج‌گانه، منطقه به صورت کامل از سوی محیط‌بانان و کارشناسان محیط‌زیست استان مورد پایش قرار گرفت که در ادامه گورخرها حدودا 48 ساعت بعد از رهاسازی آزمایشی، خود، به محل سایت بازگشتند.

رئیس پارک ملی کویر از شاسایی نقاط ضعف و قوت طرح در این رهاسازی آزمایشی خبر داد و گفت: قرار است تا معرفی مجدد گورها به زیستگاه جدید، نقاط ضعف طرح برطرف و نقاط قوت تقویت شوند.

انتقال 10 راس گورخر دیگر در آینده نزدیک

وی با اشاره به چندمرحله‌ای بودن این طرح احیای زیست‌گاه خاطرنشان کرد: قرار است در چند مرحله تعداد دیگری گورخر از چند زیستگاه خارج استان به پارک ملی کویر منتقل شود.

شاه حسینی از انتقال 10 راس گورخر دیگر در آینده نزدیک و در چند مرحله به پارک ملی کویر خبر داد و گفت: رهاسازی نهایی این پنج گورخر بعد از اضافه شدن این گورها و تکمیل گله انجام خواهد شد.

رئیس پارک ملی کویر با بیان اینکه امکان حضور خبرنگاران و رسانه‌ها در زمان رهاسازی مجدد وجود ندارد، گفت: محیط زیست استان پیش و بعد از فرآیندرهاسازی، اطلاع‌رسانی لازم را انجام خواهد داد اما باتوجه به اینکه حضور افراد در فضای سایت، استرس بالایی به حیات‌وحش وارد می‌کند که آسیب‌زا بوده و ممکن است موانعی در اجرای طرح به وجود بیاورد لذا در زمان رهاسازی‌های بعدی نیز کار اطلاع‌رسانی از سوی سازمان انجام خواهد شد.

پنج گورخر فعلی کاملا در سلامت هستند

وی در پاسخ به پرسشی در خصوص اطمینان از سلامت پنج گورخر باقی مانده در پارک ملی کویر گفت: این پنج گورخر تاکنون در چند مرحله از سوی دامپزشکان برجسته‌ای همچون دکتر معماری مورد معاینه کامل قرار گرفتند و هر پنج گورخر فعلی کاملا در سلامت هستند.

وی با بیان اینکه دامپزشک چند مکمل غذایی و از جمله فسفر 90 درصدی و آجرهای مکمل را تجویز و به مصرف گورها رسیده ادامه داد: در حال حاضر در داخل سایت از یونجه به عنوان غذای گورها استفاده می‌شود و از نظر منابع آبی نیز نه در سایت و نه در سطح زیستگاه هیچ‌گونه مشکلی وجود ندارد.

شاه‌حسینی در پاسخ به پرسشی در خصوص تفاوت‌های زیستگاهی در دو زیستگاه پیشین و جدید این گورخرها اظهار کرد: تقریبا شرایط زیستگاهی پارک ملی کویر و پارک ملی توران مشابه است، ضمن اینکه پیش از اجرایی شدن طرح تمامی مطالعات لازم در خصوص اجرای این طرح احیاء صورت گرفته است.

رئیس پارک ملی کویر با بیان اینکه پارک ملی کویر مناسب‌ترین زیستگاه برای اجرای این طرح در کشور بوده است گفت: باتوجه به دور از دسترس بودن جوامع محلی، این زیستگاه یکی از بهترین و امن‌ترین زیستگاه‌ها در سطح کشور است چرا که تا شعاع 50 کیلومتری هیچ‌گونه تاسیسات و مستثنیات و روستایی در منطقه وجود ندارد و حیات‌وحش در امنیت کامل هستند.

وی با بیان اینکه هیچ تهدید غیرطبیعی حیات‌وحش پارک ملی را تهدید نمی‌کند گفت: آب، علوفه و امنیت مهمترین نیاز حیات‌وحش در هر زیستگاهی است و این سه مؤلفه در پارک ملی کویر در حد اعلا وجود دارد.

این کارشناس حیات‌وحش با بیان اینکه تنها تهدید احتمالی در فرآیند اجرای این طرح که ممکن است پیش بیاید احتمال عدم معرفی گورها به طبیعت و زیستگاه است اضافه کرد: این عدم معرفی به این معنا است که مثلا حیات وحش منتقل شده نتواند منابع آبی را پیدا کنند و یا تمایلی به استفاده از یک منبع آبی نداشته باشد.

آبگیری زمستانی 4 آب انبار 80 هزار لیتری برای استفاده در تابستان‌ها

شاه‌حسینی با بیان اینکه آبشخورها و منابع آبی در پارک ملی کویر و منتطقه زیست گورخرها به فراوانی وجود دارد اظهار کرد: این مهم نیز در جریان رهاسازی آزمایشی اخیر مورد پایش جدی و دقیق قرار گرفته است. ضمن اینکه اگر گورخرها نتوانند منابع آبی موجود را پیدا کنند باتوجه به پایش صورت گرفته آبشخورهای جدید در محل رفت و آمد آنها احداث و آب به آنجا منتقل می‌شود لذا خوشبختانه در خصوص سه مولفه لازم برای حیات گورخرهای منتقل شده و از جمله وجود آب، علوفه و امنیت هیچ‌گونه مشکلی در پارک ملی کویر وجود نخواهد داشت.

وی با اشاره به خشکسالی‌های پیاپی در کشور و استان گفت: بدیهی است که این زیستگاه هم متاثر از خشکسالی‌های چند سال اخیر با مشکلاتی روبرو بوده اما خوشبختانه حیات‌وحش منطقه در خصوص تغذیه و آب هیچ‌گونه مشکلی ندارند.

شاه‌حسینی، از کنترل و پایش منابع آبی این زیستگاه باتوجه به خشکسالی‌های چند سال اخیر خبر داد و گفت: در همین راستا چهار آب انبار 80 هزار لیتری در منطقه ایجاد شده که در فصل زمستان که منابع آبی زیاد است و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، این آب انبارها، آبگیری شده تا در فصل تابستان مورد استفاده قرار گیرند.

وجود 220 راس گورخر در استان سمنان

وی از وجود 220 راس گورخر در استان سمنان خبر داد و تصریح کرد: براساس آخرین سرشماری انجام شده از سوی محیط زیست استان بیش از 220 راس گورخر در استان وجود دارد که همگی در زیستگاه پارک ملی توران در شهرستان شاهرود هستند.

رئیس پارک ملی کویر هرگونه اظهارنظر در خصوص تلف شدن پنج گورخری که حین فرآیند انتقال به این پارک تلف شدند را منوط به کار کارشناسی متخصصین دامپزشکی دانست و گفت: هنوز دلایل بروز این اتفاق از سوی متخصصین اعلام نشده و ممکن است که بیهوشی گورها، شرایط حمل و..در تلف شدن گورها موثر بوده باشد به هر حال من تخصصی در این زمینه ندارم و در حقیقت پذیرنده و تحویل گیرنده این پنج راس فعلی هستم و رسما اعلام می‌کنم که براساس کار کارشناسی انجام شده و نظر و معاینه یکی از برجسته‌ترین متخصصین دامپزشکی هر پنج راس در سلامت کامل هستند.

هیچ کدام از حیات‌وحش پارک ملی کویر در خطر انقراض نیستند

وی با اشاره به تنوع بالای گونه‌های موجود در پارک ملی کویر گفت: هیچ کدام از گونه‌های موجود در پارک ملی کویر در خطر انقراض نیستند .

شاه حسینی ادامه داد: جبیر، کل و قوچ، میش، بزکوهی، پلنگ، روباه شنی،گرگ، گربه کاراکال، گربه شنی و...از مهمترین گونه‌هایی هستند که در این زیستگاه زیست دارند .

اگرچه طرح انتقال گورخرهای ایرانی به پارک ملی کویر با ضعف‌هایی همراه بوده و متاسفانه در جریان این انتقال پنج راس از 10 راس منتقل شده تلف شدند اما با توجه به پیشینه زیست گورخر در این منطقه و سازگاری احتمالی این گونه با شرایط محیطی و اکولوژیکی منطقه در صورت اجرای درست طرح ئبتوان به بازگشت گورخر ایرانی به این پارک امید بست. طرحی که اگر برخلاف شروع آن، خوب ادامه و پایان یابد می‌تواند به ازدیاد تدریجی جمعیت گورخرهای ایرانی در استان سمنان و کشور کمک شایانی کند.

گزارش و عکس از هوشنگ حبیبی بسطامی، خبرنگار ایسنا

انتهای پیام