دکتر علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به زلزله روز گذشته در مرز استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان، افزود: بنا به گزارش موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران این زلزله با بزرگی 5.6 در ساعت 10 و 53 دقیقه و 36 ثانیه روز جمعه 16 شهریور در محدوده مرزی بین استان‌های "کرمان" و سیستان و بلوچستان" در عمق 10 کیلومتری رخ داد.

به گفته وی با توجه به نقشه تقسیمات کشوری سال 1392، رومرکز این زلزله در استان سیستان و بلوچستان (بر اساس نقشه‌های قابل برگرفتن از سایت سازمان نقشه‌برداری کشور) و بر اساس فایل رقومی تحت GIS مرکز آمار (نقشه‌های سال 1395) رومرکز در محدوده استان کرمان قرار می‌گیرد (محدوده دهستان گاوکان شهرستان ریگان کرمان).

بیت‌اللهی با بیان اینکه در این گزارش با توجه به گزارس موسسه ژئوفیزیک و بنا بر استناد فایل‌های سازمان نقشه‌برداری از زلزله رخ داده، به نام "زلزله غرب سیستان بلوچستان" نام برده شده است، خاطر نشان کرد: رومرکز این زلزله که بنا به گفته مسئولین محلی تلفات جانی و آسیب‌های قابل ملاحظه گزارش نشده است، در فاصله تقریبی 195 کیلومتری جنوب غرب زاهدان، 80 کیلومتری شمال‌غرب "بزمان" و 65 کیلومتر از محمدآباد ریگان کرمان واقع بوده است. زلزله 5.6 غرب سیستان و بلوچستان همچنین از شهر "بم" 147 کیلومتر فاصله داشته و در جنوب شرق آن جانمایی شده است.

وی اضافه کرد: از شهرهای نزدیک به رومرکز زلزله می‌توان به "گلمورتی" در استان سیستان بلوچستان در 80 کیلومتری جنوب رومرکز و "زهکلوت" در جنوب غرب رومرکز در فاصله 100 کیلومتری اشاره کرد.

نقشه موقعیت رومرکز زلزله نسبت به شهرهای دو استان سیستان‌وبلوچستان و کرمان

دبیر کارگروه ملی زلزله ادامه داد: آبادی‌های جانمایی شده بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران (آمار سال 1395) نیز نسبت به موقعیت رومرکز زلزله در تصویر ذیل نشان داده شده است.

نقشه موقعیت رومرکز زلزله نسبت به آبادی‌های استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان

دبیر کارگروه ملی زلزله اضافه کرد: بر اساس آمار در این فاصله 78 آبادی قرار دارند که جمعیت کل آن بالغ بر 9800 نفر می‌شود. بیشترین جمعیت بر اساس آمار سال 1395 مرکز آمار در روستاهای "چاه‌ملک" و "تگ‌فرهاد" با بیش از 500 نفر سکنه است (احتمال دارد جمعیت نسبت به فصول مختلف متغیر باشد). بطور کلی از نظر جمعیتی منطقه با تراکم بسیار پائین است.

موقعیت آبادی‌های واقع در فاصله تقریبی 50 کیلومتری از رومرکز زلزله

مورفولوژی محدوده رومرکز زلزله

بیت‌اللهی به موقعیت زمین‌شناختی زلزله روز گذشته مرز استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: رومرکز زلزله بر روی مورفولوژی مرتفع حدفاصل "هامون جازموریان" و "اراضی پست اطراف آن" در جنوب و بیابان‌های شرقی و جنوب شرقی "کرمان" و "ریگان" که ادامه ارتفاعات "جبال‌بارز" است، رخ داد؛ رومرکز زلزله در نقطه ارتفاعی حدود 1000 متری واقع شده است.

نقشه پایه مورفولوژیکی محدوده و موقعیت رومرکز زلزله 5.6 غرب سیستان و بلوچستان

وی ادامه داد: در پروفیل شمالی – جنوبی (با اندکی میل به سمت جنوب غرب) بطول تقریبی 220 کیلومتر واقع بر نقطه رومرکز زلزله، مقطع ارتفاعی تهیه شده که در تصویر ذیل نشان داده شده است. ارتفاع از سوی شمالی از حدود 550 متری از سطح دریاها شروع شده و با رسیدن به ارتفاع 1000 متری در نقطه رومرکز زلزله و سپس ارتفاع 1650 متری در ستیغ ارتفاعات حد فاصل اراضی جنوب شرقی "محمد آباد" ریگان و "هامون" "جازموریان" به نقطه پست ارتفاعی گستره در "هامون" می‌رسد و مقدار آن به حدود 350 متر از سطح آب‌های آزاد تنزل می‌کند. این ساختار مورفولوژیکی منشاء تکتونیکی داشته و در شمال و شمال غربی با گستردگی گسل‌های "گوک"، "بم"، "جیرفت" حد فاصل ارتفاعات و دشت‌ها و یا مسیرهای میان ارتفاعاتی را پوشش می‌دهد.

مقطع ارتفاعی عبوری از نقطه رومرکز زلزله 5.6 به سوی هامون جازموریان (طول مقطع حدود 220 کیلومتر است)

جزئیات زلزله روز گذشته مرز دو استان

بیت‌اللهی با اشاره به تعداد پس‌لرزه‌های زلزله روز گذشته با تاکید بر اینکه تا حدود 12 ساعت پس از وقوع زلزله، 18 پس‌لرزه در منطقه و اغلب در سمت جنوب غربی نقطه رومرکز زلزله رخ داده است، یادآور شد: دو پس‌لرزه بالای 4 و 7 پس‌لرزه بین 3 تا 4 و مابقی کمتر از 3 ثبت شده است و با توجه به روند رخداد پس‌لرزه‌ها، انتظار نمی‌رود که تعداد قابل ملاحظه‌ای پس‌لرزه در منطقه ثبت شود. البته بزرگی زلزله اصلی هم در تعداد پس‌لرزه‌ها اثرگذار است.

وی با بیان اینکه 11 دقیقه قبل از رخداد اصلی، زلزله‌ای با بزرگی 3.9 در ساعت 10 و 42 دقیقه و 3 ثانیه در حوالی مسجد حضرت ابوالفضل واقع در مسیر بم- بزمان، رخ داده است، اظهار کرد: در سمت شمال غربی و در جهت موقعیت شهر کرمان نیز چند خرد لرزه قبل از رویداد رخ داده که ارتباط آنها با این زلزله مشخص نیست، اما موقعیت پیش‌لرزه 3.9 در تصویر ذیل نشان داده شده است.

پیش‌لرزه با بزرگی 3.9 که حدود 11 دقیقه قبل از وقوع زلزله 5.6 در 10 کیلومتری شمالغرب رومرکز رخ داد

مدیر بخش زلزله‌شناسی، مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص گسل مسبب این زلزله، توضیح داد: بر اساس سازوکار ارائه شده و جانمایی گسل‌ها در منطقه و با توجه به امتداد آنها می‌توان دو گسل "کهورک" واقع در شمال رومرکز را که امتداد آن احتمالا وقوع زلزله 5.6 را توجیه می‌کند و امتداد "گسل بم" از سوی شمال غربی را که بسمت جنوب شرق تدریجا به راستای  شرقی – غربی متمایل می‌شود، به عنوان گسل‌های احتمالی مسبب زمین لرزه 5.6 قلمداد کرد.

وی افزود: در شعاع نزدیک به رومرکز زلزله امتداد گسلی جانمایی نشده است؛ اما نگاهی به مورفوتکتونیک گستره و امتداد ارتفاعات در محل رومرکز و وقوع زلزله تردیدی را باقی نمی‌گذارد که احتمالا امتداد سامانه‌های گسلی " بم"،"جیرفت"، "گوک" و ... بسمت جنوب شرق گستردگی بیشتری نسبت به آنچه که در نقشه‌ها نشان داده شده، دارند. 

جانمایی گسل‌های منطقه و موقعیت رومرکز زلزله 5.6

بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه منطقه وقوع زلزله 5.6 و به‌ویژه سوی شمال غربی آن از نظر لرزه‌ای بسیار فعال است. امتداد گسل‌هایی مانند "گوک"، "بم" و "جیرفت" که گسل‌های با جنبایی قابل ملاحظه هستند، به تنهایی گواه لرزه‌خیزی بالای این بخش از محدوده اطراف رومرکز می‌تواند باشد.

به گفته این محقق، بر اساس آمار زمین لرزه‌های مرکز لرزه‌نگاری، زلزله‌های بالای 2.5 در مدت 12 سال اخیر در تصویر ذیل به صورت نقشه در آمده‌اند. 

وی ادامه داد: در محمد آباد ریگان در 29 آذر سال 1389 زمین لرزه بزرگی با بزرگی 6.5 رخ داده است، همچنین چند ماه بعد آن نیز زمین لرزه‌ای با بزرگی 6 منطقه را تحت تاثیر قرار داد. فاصله رومرکز این دو زلزله ریگان از زلزله غرب سیستان و بلوچستان (زلزله حاضر)، به ترتیب 40 کیلومتر در شمالغرب و 52 کیلومتر در غرب است. دو زلزله مذکور به ترتیب در 41 کیلومتری و 26 کیلومتری محمدآباد ریگان جانمایی شده بودند. وقوع این دو زلزله همراه با تخریب بود؛ ولی بدلیل تمرکز پایین جمعیتی میزان آن با توجه به بزرگی زلزله کم بود.

زلزله‌های 12 سال اخیر و رومرکز دو زلزله ریگان در سال‌های 2010 و 2011 با بزرگی 6.5 و 6

دبیر کارگروه ملی زلزله با بیان اینکه در سال‌های 2010 و 2011 که مصادف با وقوع زلزله‌های 6.5 و 6 ریگان بوده، تعداد وقوع سالیانه رخدادها با ازدیاد قابل ملاحظه‌ای همراه بوده است، یادآور شد: مقدار زمینه وقوع زلزله‌های بالای 2.5 در منطقه‌ای به شعاع 100 کیلومتری از نقطه رومرکز زلزله 5.6، حدود 20 تا 25 زمین‌لرزه 2.5 ریشتر و بالاتر از آن در سال است.

نرخ وقوع سالانه زلزله‌های بالای 2.5 در طی 12 سال اخیر در ناحیه‌ای بشعاع 100 کیلومتری اطراف رومرکز زلزله 5.6

ساخت‌وساز در منطقه

بیت‌اللهی با بیان اینکه در آبادی‌های تا شعاع 50 کیلومتری از رومرکز زلزله حدود 2800 واحد مسکونی بر اساس آمار 1395 ساخته شده است، گفت: این تعداد واحد مسکونی حدود 9800 نفر جمعیت را در خود جای داده‌اند. از این میان 1750 واحد دارای اسکلت و حدود 1050 فاقد اسکلت است. بنابراین نسبت واحدهای بدون اسکلت به اسکلت‌دار معادل عدد 0.6 است که این نسبت با توجه به رخداد زلزله‌های ریگان و بازسازی واحدهای آسیب‌دیده، مقدار مناسبی شده است.

وی در عین حال تاکید کرد: با توجه به مقدار بالای واحدهای بدون اسکلت در آبادی‌هایی مانند "هویان"، "هیدان"، "چاه‌تراش"، "درآهو"، "مزرعه ده مراد"، "گووس"، "پاگ"، "پوچ چاه" و "دهدشت" باید هشدار داد.

بیت‌اللهی تصریح کرد: داده‌های این گزارش با همکاری مهندس نگار سودمند و مهندس مرتضی مقدسی از اعضای کارگروه زلزله استان سیستان و بلوچستان تهیه شده است.

انتهای پیام