آمار دقیقی در مورد ازدواج کودکان وجود ندارد اما روز به روز به تعداد خانواده‌هایی که با ازدواج در سن کودکی برای دختر خود معتقدند افزوده می‌شود.

کودکی که هنوز در دنیای خاله بازی خود غرق است، عروسک‌های خود را کنار گذاشته و حال باید به اجبار والدین واردت فصل جدیدی از زندگی خود شود، فصلی طولانی که خیلی زود برای او آغاز شده است.  

ایسنا در میزگردی با عنوان " از آسیب ‌های ازدواج زودهنگام تا ضرورت مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج" به موضوع کودک همسری پرداخته است.

برای حل معضل کودک همسری، باید علت یابی کرد

محمد بینشی، مشاوره خانواده در این نشست اظهار کرد: پدیده های اجتماعی زیربنای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و خانوادگی دارند و برای رسیدگی به یک پدیده اجتماعی ابتدا باید خلاهای قانونی و فرهنگی را ابتدا رفع کنیم. 

وی با بیان اینکه در حال که قانون برای نوجوان ۱۲ ساله حق رانندگی و رای را قائل نیست، افزود: اما همین قانون به این فرد کم سن و سال اجازه می‌دهد زندگی جدیدی را تشکیل دهد.

این مشاوره خانواده با بیان اینکه  اگر بخواهیم با مسائل اجتماعی علمی تر برخورد کنیم باید در بسترها بیشتر کار کنیم، تصریح کرد: باید یک فرد از آمادگی‌های روانی و جسمانی برخوردار باشد تا بتواند ازدواج کند. 

بینشی با بیان اینکه ازدواج یک مسئولیت است و فرد وقتی بله را گفت در برابر همسر خود مسئول است، افزود: اگر عشق همزمان با دوران بلوغ فرد شود توانایی تفکر درست را از او می گیرد چرا که این سن، سن آسیب زایی است. 

وی با اشاره به اینکه باید قانون از ازدواج کودکان جلوگیری کند، تصریح کرد: یکی از علت ‌های ازدواج زودهنگام دختران این است که خانواده فکر می‌کنند دختر با بالارفتن سن سخت گیر شده و قادر به انتخاب درست نیست.

این مشاوره خانواده بیان کرد: بیشتر ازدواج‌های کودکان به دلیل فقر اقتصادی اتفاق می ‌افتد و این زمانی است خانواده برای رفع مشکل مالی خود دختر را زودهنگام وارد زندگی مشترک می ‌کند.

بینشی ادامه داد: آسیب ‌های جسمی و روانی و مشکل در برقراری ارتباط جنسی از آسیب ‌های ازدواج زودهنگام دختران است که باید ابتدا این آسیب‌ها را دید سپس برای ازدواج اقدام کرد.

آسیب ‌های ازدواج ‌ زودهنگام 

جمیله رضا زاده، پزشک مشاور ژنتیک نیز در این نشست اظهار کرد: طرح مشاوره زنتیک از سال گذشته طرح به مجلس رفت. 

وی از فعالیت ۵ مرکز مشاوره ژنتیک در استان خبر داد   و افزود: انجام مشاوره ژنتیک برای تمام ازدواج ‌ها ضرورت دارد اما افرادی که در خانواده آن ‌ها معلولیتی وجود دارد و یا قرار است ازدواج فامیلی صورت گیرد، باید این مشاوره را انجام دهند.

این پزشک مشاور ژنتیک ادامه داد: افرادی که در خانواده آن ‌ها سابقه سقط‌های مکرر و ناباروری و یا ناهنجاری‌هایی وجود دارد  باید برابی این مشاوره مراجعه کنند.

رضا زاده اظهار کرد: مشاوره زنتیک سن زیر ۱۸ سال را برای ازدواج توصیه نمی ‌کند چرا کهبهترین سن ازدواج  بین ۱۸ تا ۲۵ سال و حداکثر ۳۰ سال است. 

وی با بیان اینکه ازدواج زیر ۱۸ سال برای بارداری بسیار خطرناک است، افزود: تولد کودکان کم وزن که زمینه ‌ای برای اختلالات ژنتیک است ، ایجاد معلولیت ‌ها و زایمان زودرس از عوارض بارداری مادر در سن کم تر از 18 سال است.

  این پزشک مشاور ژنتیک به علت یابی ازدواج کودکان پرداخت و اظهار کرد: براساس مشاهدات در مشاوره ژنتیک، علت این گونه ازدواج ‌ها، تفکرات بومی افراد و یا برداشت‌های اشتباه از تاخیر در ازدواج است.

رضا زاده با اشاره به اینکه باید به معضلات  این گونه ازدواج ‌ها توجه کرد، یادآور شد: ازدواج‌های کودکان تنها جنبه بازی دارد و هیجانی زودگذر است. 

کودک آزاری، از مصادیق بارز کودک همسری

وی اظهار کرد: خانواده‌هایی که کودکان خود را زودتر از سن بلوغ به ازدواج واردار می ‌کنند، در واقع یکی از مصادیق کودک آزاری را انجام می‌دهند . 

این پزشک مشاور ژنتیک با اشاره به اینکه مشاوره ‌های ژنتیک را باید از دوران دبیرستان آغاز کنیم، افزود: غربالگری اختلات ژنتیک افراد 15 تا 25 سال در استان در سطح مدارس استان اجرا شده است . 

رضازاده  اظهار کرد: طرح پیشگیری از اختلالات ژنتیک در دبیرستان و طرح مشاوره پیش از ازدواج دو طرح است که بهزیستی دنبال می ‌کند اما طرح اول مهم تر است چرا که قبل از تصمیم ازدواج و انجام انتخاب عاطفی بهتر است انتخاب منطقی صورت گیرد.

کودکان مهارت لازم برای ایفای نقش همسری ندارند

بهناز ذال، مشاورخانواده نیز در این نشست گفت: از اسم این پدیده که کودک همسری است مشخص است که فرد هنوز دوران کودکی خود را سپری نکرده و کودکی نکرده و هم اکنون قرار است نقش بزرگی را ایفا کند.

وی ادامه داد: فردی که وارد ازدواج می‌شود باید توان ایفای نقش و آگاهی لازم را داشته باشد حال آنکه از کودکی می ‌خواهیم که بتواند این نقش را ایفا کند. 

این مشاورخانواده با بیان اینکه برای دختران زیر ۱۴ سال و پسران زیر ۱۵ سال پدیده کودک همسری در نظر گرفته می‌شود، تصریح کرد: از باب موضوعات روانشناختی واگذار کردن مسئولیت بزرگی به عنوان فرد همسر به فردی که وارد حتی جوانی هم نشده اشتباه است. 

ذال ادامه داد: مرحله اول انتخاب همسر است در حالی که یک کودک معیارهای انتخاب همسر را نمی‌داند و به بلوغ عاطفی و روانی نرسیده است. 

وی اظهار کرد: در این دوران کودک تازه مهارت‌های ارتباط با دیگران و موضوعات دوران نوجوانی را فرامی ‌گیرد حال چگونه ممکن است از او انتطار داشته باشیم در زندگی نقش همسری را ایفا کند.

این مشاورخانواده با بیان اینکه کودکان دیدگاه نادرستی نسبت به ازدواج دارند هرچند که در بین جوانان نیز این دیدگاه وجود دارد، افزود: برای فردی که در دوران کودکی قرار دارد انتظار از ازدواج چیزی جز تجربیات هیجانی که سریعا فروکش می ‌کند نیست. 

ذال ادامه داد: در این زمان به دلیل کم بودن سن نمی ‌توانند استقلال در زندگی داشته باشند و همین امر باعث دخالت اطرافیان می ‌شود که این خود یک معضل است که گاهی به جدایی ختم می‌شود چرا که دیگر در زندگی امنیت ندارند.

وی اظهار کرد: یکی دیگر از دلایل برای ایجاد زندگی مشترک بقای نسل است اما سوال اینجاست که آیا کودکان مهارت‌های لازم را برای فرزندپروری و تربیت فرزند دارند؟

کودکی نکردن؛ غمی بزرگ

این مشاورخانواده با اشاره به اینکه پس از ازدواج مشکلات به پایان نمی ‌رسد، افزود: کودکی نکردن از غم‌های این افراد است که منجر به طلاق عاطفی و عدم پایداری بنیان خانواده می ‌شود.

ذال ادامه داد: ما با دو گروه والدین مواجه هستیم گروه اول والدینی هستند که معتقدند باید فرزندان در سن کم ازدواج کنند که این امر ریشه در فرهنگ و نا آگاهی دارد .

وی اظهار کرد: گروه دوم والدینی هستند که دوست ندارند به هیچ وجه کودکان و فرزندانشان با مقوله ازدواج آشنا شوند که این امر نیز آسیب زا است.

کودک همسری و تجاوز خاموش

این مشاورخانواده اظهار کرد: تجاوز خاموش از مصادیق کودک همسری است چرا که کودک هنوز با مسائل جنسی آشنا نیست و باید برای رضایت همسر خود به رابطه ‌ای بدون آگاهی تن دهد.

ذال ادامه داد: یکی از رفتارهایی که باعث تکمیل نقش همسری می‌شود نقش جنسی است و ارتباط جنسی مطلوب می ‌ تواند به پایداری ازدوج کمک کند که به طور قطع کودک نمی ‌تواند این نقش را به درستی ایفا کند.

وی تصریح کرد: درست اجرا نشدن رفتارهای جنسی معضلاتی چون ترس و دلهره، فاصله گرفتن زن و شوهر از یکدیگر،  ایجاد دلزدگی زناشویی، شکاف عمیق و ایجاد طلاق عاطفی را در پی خواهد داشت.

خشونت، اعتیاد و خیانت، آسیب ‌های ازدواج زودهنگام

فاطمه حسینی فر، یک کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی نیز در این نشست اظهار کرد: آمار زیادی در خصوص ازدواج دختران زیر ۱۵ سال وجود دارد .

وی با بیان اینکه پیامدهای این اتفاق از سه بعد جسمی، جنسی و اجتماعی باید بررسی شود، افزود: فرد برای ازدواج باید به بلوغ اجتماعی برسد تا بتواند ارتباط خوبی برقرار کند.

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی با بیان اینکه در عصر ارتباطات و بمباران فضای مجازی، بسیاری از اوقات  بلوغ زودرس جنسی و جسمی را به همراه دارد. 

حسینی فر با بیان اینکه فرد در سنین پایین به به بلوغ اجتماعی نرسیده و آمادگی ازدواج ندارد، اظهار کرد: معمولا ازدواج دختر کم سن و سال با فرد بالغ صورت می‌گیرد که به همین علت نمی‌توانند با یکدیگر گفتگو کرده و زندگی خود را با تفاهم پیش ببرند چرا که دیدگاه‌ها متفاوت است و رابطه زن و شوهری شبیه رابطه پدر و فرزندی می‌شود. 

وی ادامه داد: پیامد و آسیب دیگر پیامد خیانت است چرا که وقتی که دختر کم سن و سال با فرد بالغ ازدواج می‌کند کم کم به مرحله بلوغ رسیده و تازه نیازهای خود را درک می‌کند و چون پاسخ خود را دریافت نمی‌کند، به خیانت روی می ‌آورد.

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی اظهار کرد: پیامد دیگر این گونه ازدواج‌ها، اعتیاد است چرا که وقتی فردی در زندگی مشترک خود تازه به بلوغ می‌رسد شرایط بحرانی شده و احساس تنهایی و افسردگی می‌کند و در نتیجه به اعتیاد روی می ‌آورد.

حسینی فر خاطرنشان کرد: زن و شوهر برای آرامش بخشی به یکدیگر آفریده شده‌اند اما این گونه ازدواج ‌ها  این تجربه را برای زوجین به ارمغان نمی ‌آورد.

وی با بیان اینکه ازدواج دختر نابالغ با مرد بالغ با تجاوز تفاوتی ندار ، تصریح کرد: خشونت آسیب دیگر ازدواج‌های نابه هنگام و زود هنگام است.   

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی اظهار کرد: آسیب بعدی متوجه فرزندان این زوجین است و معمولا کودکانی که ازدواج می ‌کنند نمی‌توانند فرزندان سالمی را تحویل جامعه دهند.

حسینی فر بیان کرد: مباحث اقتصادی تاثیر چشمگیری بر روی کاهش سن ازدواج دارد چرا که خانواده‌ای که نمی‌تواند امکاناتی را برای فرزند خود تامین کند او را وارد ازدواج می ‌کند. 

مشاوره، راهی برای کاهش آسیب ازدواج زودهنگام

وی با بیان اینکه رسانه‌ها در پیشگیری و اطلاع رسانی نقش مهمی دارند، اظهار کرد: مشاوره به خانواده‌ها می‌توانند از آسیب‌های بیشتری جلوگیری کند.

این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی با بیان اینکه مطالعه خانواده ‌ها نیز در جلوگیری از ازدواج زودهنگام فرذزندان موثر است، یادآور شد: باید با دادن مشاوره به خانواده‌ها آنان را نسبت به آسیب‌های این گونه ازدواج‌ها آگاه کرد.

نباید از خاطر برد که امروزه کودکی به یک مفهوم جهانی تبدیل شده است. حقوق کودک در تمام جهان به رسمیت شناخته شده و باید کودک از این حقوق که حق طبیعی اوست برخوردار باشد. 

گزارش از زهرا حمیدی