بافت قالی در بیشتر روستاها و شهرستان‌های این استان رواج دارد به طوری که حدود بیش از 80 درصد ساکنان روستاها به این حرفه اشتغال دارند.

در میان 250 رشته شناسایی شده و کددار صنایع دستی و هنرهای سنتی در کشور، بیش از 40 رشته در استان خراسان جنوبی زمینه فعالیت دارند که قالی و قالیچه بافی از مهم‌ترین آن‌ها است.

صنایع دستی یکی از مساعدترین زمینه‌های اشتغال‌زایی در این استان است و در به کارگیری نیروهای خلاق نقشی موثر دارد و باید به عنوان راه حلی برای مشکلات جوانان مورد بررسی قرار گیرد که نیاز به توجه و حمایت مسئولین امر دارد.

در شرایط فعلی کشور نباید از صادرات فرش غافل ماند چرا که این غفلت موجبات رکود هنر 600 ساله خراسان جنوبی، دلسردشدن بافندگان و از کار افتادن پایه اصلی چرخ صنایع دستی استان را در پی دارد.

قیمت مواد اولیه متناسب با دستمزد بافنده نیست

بهزاد جمهوری، فروشنده مواد اولیه فرش در بیرجند به ایسنا گفت: قیمت فرش چندین سال است که راکد مانده اما قیمت مصالح و مواد اولیه بالا است و در کنار آن دستمزد بافندگان به نسبت پایین است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر تقاضا برای مواد اولیه فرش زیاد شده است، افزود: بیمه یکی از خواسته‌های چندین ساله بافندگان خانگی استان است.

این فروشنده مواد اولیه فرش در بیرجند با اشاره به قیمت فرش و مواد اولیه، تصریح کرد: قیمت فرش چندین سال است که راکد مانده اما قیمت مصالح و مواد اولیه بالا است و در کنار آن دستمزد بافندگان به نسبت پایین است.

جمهوری ادامه داد: در دو ماه اخیر که ارزش پول کاهش پیدا کرده، متقاضی فرش دستباف بیشتر شده است و مردم دوست دارند سرمایه خود را با خرید فرش بیشتر کنند.

وی یادآور شد: قیمت مواد اولیه برای بافت فرش، در دو ماه اخیر در نوسان بوده است و این امر باتوجه به دستمزدهای پایین، بافندگان را دچار مشکل کرده است.

دست انداز صنعت فرش در خراسان جنوبی

توران کشانی، یک بافنده فرش بیرجندی نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: صنعت فرش در خراسان‌جنوبی در یک دست انداز افتاده است و این امر باعث شده است بافنده‌ها دلسرد شوند.

وی افزود: پس از بازنشستگی، به علت علاقه زیادی که به صنایع دستی داشتم کارگاه قالیبافی را تاسیس کردم و در حال حاضر تعداد زیادی از بانوان در این کارگاه کار می‌کنند. 
این هنرمند بیرجندی ادامه داد: در این کارگاه، مواد اولیه تابلو فرش را آماده کرده و ابزار را برای بافنده آماده می‌کنیم تا بافندگان در منزل خود به باقت قالی بپردازند. 
کشانی بیان کرد: پس از بافت قالی، در این کارگاه فرش را برای بافندگان به فروش می‌رسانیم و در واقع بازاریابی را برای بانوان هنرمند بیرجندی انجام می‌دهیم .

وی افزود: برای احیای هنر بافت گلیم و فرش خراسان‌جنوبی این کار را پس از بازنشستگی ادامه دادم و به این کار بسیار علاقه دارم. 
این قالیباف بیرجندی با اشاره به مشکلات این رشته صنایع دستی، اظهار کرد: باید به وضع اقتصادی افرادی که صنایع دستی را احیا می‌کنند، رسیدگی کرد چرا که اگر مسئولین کاری کنند که خرید و فروش رونق بگیرد برای بسیاری از افراد کار ایجاد می‌شود. 
کشانی با بیان اینکه دولت و مسئولین شهر قدر این کار هنری را نمی‌دانند، تصریح کرد: طرح ریزه ماهی فرش خراسان جنوبی در دنیا حرف اول را می‌زند اما به آن توجهی نمی‌شود. 
این کارآفرین بیرجندی با بیان اینکه فرش بیرجندی غریب واقع شده است، افزود: بافنده فرش ادعای زیادی ندارد اما به او توجهی نمی‌شود. 
کشانی با اشاره به اینکه باید کاری کنیم که بافنده فرش دنبال کار نگردد، اظهار کرد: باید مسئولین دست حمایتی بر سر بافندگان فرش بکشند. 
وی خاطرنشان کرد: این کار، هنری است که نیاز به کارگاه بزرگ با تجهیزات بسیار ندارد و هر بانوی هنرمندی با داشتن یک دار قالی می‌تواند در خانه خود فعالیت داشته باشد اما متاسفانه با وجود کم هزینه بودن این هنر، باز هم حمایتی صورت نمی‌گیرد.

بی مهری نسبت به هنری دیرین 
وی ادامه داد: فرش خراسان‌جنوبی حرف اول را در کشور می‌زند و باید بهتر حمایت شود اما مورد بی مهری مسئولین است. 
این بانوی هنرمند بیان کرد: باید کاری کنیم که فرش به جایی برسد که در استان دوام داشته باشد و در طول نسل‌های بعدی نیز باقی بماند. 
کشانی با بیان اینکه مسئولین این رشته باید نظر مصرف کننده خارجی را به بافنده برسانند تا براساس آن تولید صورت گیرد، افزود: اگر نظر مسئولین مساعد باشد، بسیاری از بافندگان شاغل می‌شوند.

وی با اشاره به بحث صادرات فرش خراسان‌جنوبی، اظهار کرد: داد و ستد و صادرات در این حوزه بسیار کم است و اگر صادرات رونق بگیرد، کمک بسزایی به اشتغال بسیاری از هنرمندان این رشته خواهد شد. 
این بانوی هنرمند بیرجندی ادامه داد: اگر به دنبال اشتغال برای جوانان هستیم این هنر در خراسان‌جنوبی درگاهی برای ورود بسیاری از جوانان است. 
کشانی یادآور شد: امیدوارم که هنرهای دستی آن قدر رونق بگیرد که هنرمندان از امورات آن راضی باشند.

فعالیت بیش از 3800 بافنده مددجوی فرش دستباف در خراسان جنوبی

سیدرضا حسینی، معاون خودکفایی و اشتغال اداره کل کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان ‌جنوبی نیز به   ایسنا گفت: در حال حاضر بیش از ۳۸۰۰ بافنده فرش دستباف تحت پوشش کمیته امداد در استان مشغول تولید فرش هستند.

وی ادامه داد: این فرش‌ها در نقش‌های ریزماهی، گل فرهنگ، افشان، بوته جقه و نایین است که بیشتر توسط بانوان و دختران بافته می‌شود.

معاون خودکفایی و اشتغال اداره کل کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان ‌جنوبی بیان کرد: هزینه‌های نظارت، حمل و نقل، انبارداری و تمام امور پیگیری فروش توسط امداد پرداخت می‌شود و در بحث نظارت در تمامی مراحل کنترل کیفیت مواد اولیه توسط کارشناس تخصصی مرکز، نظارت و بازدید حین بافت و مراحل ارزیابی و کارشناسی فروش انجام می‌گیرد.

حسینی خاطرنشان کرد: بافندگان فرش دستباف استان در ۲۵۱۶ کارگاه خانگی و ۱۴ کارگاه تجمعی فعال هستند.

بیمه؛ مهم ترین خواسته بافندگان

محمدحسن کامیابی مسک، رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در حال حاضر بیمه مهم ترین خواسته بافندگان استان است، گفت: در حال حاضر میزان تولید فرش دستباف در استان مازاد بر تقاضا است.

وی افزود: سال گذشته 150 هزار متر مربع فرش دستباف به ارزش 550 میلیارد ریال در استان تولید شد که مازاد بر تقاضا بود. 

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی بیان کرد: با توجه به اینکه فرش، کالایی صادراتی است و مصرف داخلی آن کم است، مازاد تقاضا این موضوع باعث شده که قیمت فرش افزایش پیدا نکند و افت قیمت داشته باشد.

فعالیت بیش از 50 هزار بافنده فرش در خراسان جنوبی

کامیابی مسک با بیان اینکه در خراسان جنوبی بیش از 50 هزار بافنده تمام وقت، نیمه وقت و پاره وقت فعالیت دارند، تصریح کرد: در حال حاضر تنها 4300 نفر زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند. 
وی بیان کرد: از مهرماه سال 93، معرفی متقاضیان جدید قالیبافان و شاغلان صنایع دستی برای برخورداری از بیمه تامین اجتماعی متوقف شده و تاکنون این مشکل رفع نشده است که به علت تامین نشدن بودجه توسط دولت است.

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی  با بیان اینکه یکی از خواسته‌های اساسی بافندگان استان، بیمه تامین اجتماعی است، اظهار کرد: باتوجه به تقاضای کم و به لحاظ خشکسالی و پا نگرفتن صنعت در استان، بافنده‌ها به حرفه خود روی می‌آورند.

کامیابی مسک ادامه داد: علی رغم اینکه تقاضا کم و این امر باعث رکود بازار شده است، بافندگان استان برای تامین معیشت به تولید خود ادامه داده‌اند و تولید کم نشده و این امر آسیبی در تولید فرش است.

لزوم راه اندازی بازارهای جدید برای فرش کویر 

وی اظهار کرد: این وضعیت توجه مسئولان ذیربط را می‌طلبد که به بازاریابی و پیدا کردن بازارهای جدید کمک کنند چرا که بازارهای سنتی اشباع شده است و باید بازارهای جدیدی را جستجو کرد.

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی با اشاره به رکود چندساله بازار فرش استان، افزود: حجم تجارت جهانی فرش دستباف کاهش پیدا کرده است.

کامیابی مسک ادامه داد: این رکود چندساله ناشی از تغییر سلایق بازار و آمدن جایگزین برای آن است که در سال‌های اخیر سهم ما در بازار جهانی 30 درصد بوده است.

وی تصریح کرد: از 150 هزار مترمربع فرش دستباف تولیدی استان، سالانه 60 درصد صادر، 10 درصد در بازار داخلی کشور مصرف و 30 درصد روی دست تولید کنندگان باقی می‌ماند.

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی تصریح کرد: خراسان جنوبی به کشورهای آلمان، امارات، ایتالیا، اسپانیا و سایر کشورهای اروپایی صادرات فرش دارد.

کامیابی مسک با بیان اینکه پس از تحریم‌ها ممکن است صادرات به آمریکا دچار اختلال شود، افزود: پس از افزایش قیمت دلار باید قیمت فرش نیز افزایش پیدا می‌کرد اما هنوز در قیمت فرش نمودی نداشته و تنها مواد اولیه فرش افزایش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه هنوز اثرات تحریم بر روی صادرات فرش مشخص نشده است، ادامه داد: تا پیش از این حدود یک چهارم فرش استان و کشور به آمریکا صادر می‌شد اما تحریم‌ها طبیعتا در این امر اثر خواهد داشت.

ارزآوری 12 میلیون دلاری فرش در سال گذشته

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی تصریح کرد: سال گذشته میزان صادرات حدود 100 هزار مترمربع بوده که حدود 12 میلیون دلار ارزآوری داشته است.

کامیابی مسک با بیان اینکه خراسان جنوبی جز معدود استان‌هایی است که بافنده‌های آن کم نشده است، افزود: در حال حاضر حدود 24 هزار دار قالی در استان فعال است.   

وی با بیان اینکه خواستار اختصاص سهمیه متناسب با تعداد بافنده‌های استان هستیم، یادآور شد: یکی از خواسته‌های اساسی بافندگان این است که باتوجه به تعداد بافندگان، سهم خاصی نسبت به بافندگان کشور داشته باشیم.

باید توجه داشت که احیای هنر چند صد ساله استان در واقع زنده نگه داشتن دستان هنرمندی است که شاید تنها امیدش فروش هنری باشد که ماه‌ها برای به ثمر نشستن آن تلاش کرده است. 
تهیه و تنظیم: زهرا حمیدی