امیر محسن ضیایی در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد مفهوم تاب‌آوری و استفاده از آن در حوزه بحران اظهار کرد: تاب‌آوری به معنای توانایی یک جامعه برای هضم بحران‌هایی است که به آن دچار می‌شود. به طوری که جامعه از مسیر عادی خود خارج نشود. هر چه توانایی یک جامعه برای حفظ تعادل بیشتر باشد آن جامعه تاب‌آورتر است.

وی اضافه کرد: در مورد مواجهه با حوادث بزرگ نکته‌ای که وجود دارد این است که از قبل باید پتانسیل لازم برای مقابله با حادثه در جامعه ایجاد شود.

تاب‌آوری اجتماعی از همه ابعاد تاب‌آوری مهم‌تر است

رئیس پیشین جمعیت هلال احمر با اشاره به انواع تاب‌آوری گفت: تاب‌آوری انواع فیزیکی، محیطی و اجتماعی دارد که هر کدام باید به درستی اجرا شود تا به یک جامعه، جامعه تاب‌آور بگوییم. در این میان آنچه از همه مهمتر است تاب‌آوری اجتماعی است به این معنا که در میان آحاد جامعه از مسئولان تا مردم، این نگرش ایجاد شود که در بخش فردی، اجتماعی در مقابل حوادثی که اتفاق می‌افتد باید تاب‌آور بود. قبلا در زمینه حوادث تنها شرایط محیطی مد نظر قرار می‌گرفت ولی حالا اینطور نیست و حتما باید تاب‌آوری اجتماعی نیز کنار آن قرار بگیرد.

ضیایی در ادامه گفت: امروز مفاهیم در زمینه تاب‌آوری شاخص بندی و حتی عدد بندی شده‌اند و بر این اساس ارزیابی‌ها که صورت می‌گیرد متاسفانه کشورمان از نظر تاب‌آوری جایگاه مناسبی در میان سایر کشورها ندارد.

وی با اشاره به ژاپن به عنوان یک جامعه پایدار و تاب‌آور گفت: در این کشور وقتی حادثه‌ای در نیروگاه اتمی فوکویاما رخ داد، رفتار مردم نشان داد که این جامعه سال‌ها تمرین کرده و آماده شده است. همچنین پیش از این حادثه هم زلزله در کوبه ژاپن رخ داد که بیش از 5000 کشته داشت ولی با این حال جامعه بعد از مدت کوتاهی توانست به وضع پیشین خود بازگردد. اتفاقا در مورد تاب‌آوری یک جنبه مثبت دیگر هم وجود دارد. چنین جامعه‌ای از شرایطی که برای آن پیش می‌آید استفاده مثبت می‌کند. در کوبه ژاپن هم چنین اتفاقی افتاد و پس از حادثه، وضعیت اقتصادی و رفاه جامعه را ارتقا دادند.

ما تنها به پاسخ در زمان حادثه می‌پردازیم

وی افزود: میزان آمادگی یک جامعه برای مقابله با حوادث و مخاطرات باید با ریسک آن جامعه متناسب باشد. در کشور ما ریسک زیاد است ولی تنها زمان اتفاق به آن پاسخ می‌دهیم. در واقع در زمان یک اتفاق از چرخه‌ای که شامل پیشگیری، کاهش خطرپذیری، افزایش آمادگی و پاسخ است تنها بخش آخر را انجام می‌دهیم آن هم پاسخی که معمولا متناسب با حوادثی که در سطح بزرگ و متوسط باشند نیست. البته حوادث کوچک به هر حال قابل جمع کردن است. به عنوان مثال می‌توان به پلاسکو اشاره کرد که از نظر ملی حادثه گسترده‌ای نبود ولی نشان داد که شرایط لازم را نداریم و کشور 10 روز درگیر این حادثه بود یا در زلزله اخیر نیز علی رغم تلاش تمام دستگاه‌ها اقدامات به اندازه شدت حادثه نبود و این همان تاب‌آوری است که اگر وجود داشته باشد باید در زمان کوتاهی شرایط جامعه به قبل بازگردد.

وظایفی در زمینه تاب‌آوری به عهده جمعیت هلال احمر گذاشته شده است

رئیس پیشین جمعیت هلال احمر در مورد وظایف جمعیت در زمینه تاب‌آوری، گفت: این از جمله مسائلی بود که با فشار رسانه‌ها و اقدامات صاحب نظران جمعیت مد نظر قرار گرفت و مفهوم تاب‌آوری در جامعه و در قانون برنامه ششم مد نظر قرار گرفت. در برنامه ششم مفاهیمی از جمله جامعه تاب‌آور، جامعه آماده و آموزش همگانی مطرح شده و در همین راستا وظایفی هم به عهده جمعیت هلال احمر گذاشته شده است. وقتی که قانونی نوشته می‌شود پاسخگویی به آن نیز لازم است و جمعیت در این زمینه باید کار زیادی انجام دهد. در آن زمان هم ما برنامه عملیاتی جمعیت را مبتنی بر جامعه تاب‌آور، تدوین کردیم و این عبارات هم از همان برنامه گرفته و در برنامه ششم وارد شد. حالا باید دستورالعمل‌هایی برای اجرای قانون نوشته شود.

وی با اشاره به اینکه جمعیت هلال احمر بیشترین نقش را در تاب‌آوری اجتماعی می‌تواند داشته باشد، گفت: جمعیت هلال احمر باید سعی کند که رفتار مردم را تغییر دهد که این مردم شامل مسئولان هم می‌شود و در ادامه باید از سایر نهادها در زمینه تاب‌آوری فیزیکی و محیطی مطالبه گری کند تا زیرساخت‌ها و ایمنی شهرها مورد نظر قرار بگیرد.

طرح "شهر تاب‌آور کیش"، به کجا رسید؟

ضیایی با اشاره به پیشنهاد ایجاد یک شهر تاب‌آور گفت: ما با مدیرعامل جزیره کیش که آن زمان آقای مونسان بود در این زمینه صحبت کردیم و به سمتی رفتیم که قراردادی تحت عنوان شهر تاب‌آور کیش امضا کنیم. هر دو طرف در این زمینه اعلام آمادگی کرده بودند اما با توجه به تحولات دولت مونسان از آنجا به معاونت ریاست جمهوری منتقل شد و من هم از جمعیت خارج شدم. پس از آن هم حوادثی همچون زلزله رخ داد که احتمالا باعث شد این موضوع از دستور کار خارج شود. البته این تغییر و تحولات یک نوع اشکال است زیرا وقتی می‌خواهیم فعالیتی انجام بدهیم بیشتر کار معطوف به پاسخگویی می‌شود و در کارهای درازمدت ضعیف است.

وی افزود: ایجاد مرکز تحقیقات تاب‌آوری نیز یکی دیگر از کارهای بود که انجام دادیم تا تحقیقات مربوط به این موضوع را حمایت کنیم و مدل‌های رفتاری را نشان دهیم.

برای همکاری با شهرداری اعلام آمادگی کردیم، ولی عمر مدیریت نجفی کوتاه بود

ضیایی در مورد اعلام آمادگی برای همکاری با شهرداری تهران در زمان حضور نجفی، گفت: با توجه به اینکه آقای نجفی دیدگاه‌های اجتماعی داشت آن زمان ابراز آمادگی کرده بودیم که در زمینه تاب‌آوری اجتماعی فعالیت کنیم که متاسفانه مدیریت کوتاه ایشان اجازه فعالیت بیشتر نداد.

لزوم تغییر در ساختار مدیریت بحران 

رئیس پیشین جمعیت هلال احمر با تاکید بر لزوم تغییر ساختار مدیریت بحران در کشور گفت: پیشنهادی که من به نظرم می‌رسد و به آقای جهانگیری هم گفته بودم این است که مدیریت بحران کشور مسئولیت مستقیم ندارد. درست است که شورای مدیریت بحران به ریاست وزیر کشور تشکیل می‌شود ولی این کار در زمان یک اتفاق رخ می‌دهد. از همین رو زیرساخت‌ها مغفول می‌ماند. بنابراین باید شرایط جدیدی را ایجاد کرد. در این زمینه در دنیا دو مدل وجود دارد. یا وزارتخانه‌ای مشخص برای موقعیت اضطراری ایجاد می‌شود، مانند کاری که در کشورهای اروپای شرقی انجام شده است که ضمن پاسخگویی به حوادث پیش از آن نیز برای پیشگیری فعالیت‌هایی انجام می‌شود. مدل دیگری که می‌توان به آن توجه کرد ایجاد شورای مدیریت بحران ولی با قدرت بیشتر در سطح معاونت ریاست جمهوری است.

وی همچنین با اشاره به وضعیت آمادگی تهران، گفت: علی رغم اینکه مسئولیت تهران به شهرداری سپرده شده است، به نظرم آمادگی برای کلانشهری مانند تهران کافی نیست و با آنچه که پیش بینی می‌شود فاصله زیادی داریم. اگر اتفاقی رخ دهد خسارت زیادی ایجاد خواهد شد.

باید طرح ملی مدیریت بحران داشته باشیم و قانون بخشی از طرح باشد

ضیایی ادامه داد: من معتقدم باید طرح ملی مدیریت بحران داشته باشیم و قانون بخش کوچکی از این طرح را شامل می‌شود. در این طرح تمام مراحل از پیش تعیین تکلیف شود و قانون الزامات را تضمین کند. در حال حاضر قانون مدیریت بحران در مجلس است و امیدواریم هر چه سریعتر وارد صحن شود. با این حال باید به این مسئله هم توجه کنیم که نمی‌توان انتظار داشت با این قانون همه چیز حل شود. قانون باید حداقل‌ها را تضمین کند ولی طرح ملی باید در دستور کار قرار بگیرد.

وی با اشاره به وضعیت تهران نیز گفت:‌ در مورد تهران نیز نگرانی‌هایی وجود دارد و زیرساخت‌های این شهر متناسب نیست، توسعه نامتقارن و پراکندگی جمعیت غیرعلمی است. این میزان جمعیت در شهر خطر را بالا می‌برد و باید اقداماتی انجام دهیم. ضمن اینکه NGOها و رسانه‌ها نیز باید وارد شوند و کمک کرده و یک مطالبه را ایجاد کنند. متاسفانه گاهی ما از یک اتفاق تا اتفاق بعدی همه چیز را فراموش می‌کنیم و هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد.

بحران‌های آب، طوفان شن و آلودگی هوا؛ بحران‌هایی که در طول زمان ایجاد می‌شوند و توجه رسانه‌ای را جلب نمی‌کنند

وی با اشاره به اینکه بحران‌های دیگری علاوه بر زلزله هم وجود دارد که باید به آنها نیز توجه کرد، گفت: ما معمولا بحران‌هایی که می‌بینیم و در دید هستند را مد نظر قرار می‌دهیم که این بحران‌ها شدت بالا و زمان کوتاهی دارد ولی مسائل دیگری مانند آلودگی هوا، طوفان شن و بحران آب بحران‌های مهمتری هستند اما چون در طول زمان ایجاد شده‌اند و یکباره رخ نمی‌دهند توجه رسانه‌ای را جلب نمی‌کنند. این در حالیست که این دسته از بحران‌ها مشکلات بیشتری را می‌توانند برای جامعه ایجاد کنند. نمونه دیگر مرگ و میر روزانه در حوادث جاده‌ای اشاره کرد. در حالیکه نزدیک به 50 نفر در جاده‌ها کشته می‌شوند می‌بینیم که سقوط یک هواپیما موج زیادی را ایجاد می‌کند اما به مرگ و میر جاده‌ای به آن میزان توجه نمی‌شود.

انتهای پیام