به گزارش ایسنا، نخستین باغ وحش مدرن ایران به تقلید از کشورهای اروپایی در دوران ناصرالدین‌شاه قاجار در تهران تأسیس شد، در سال 1339 بود که با راه‌اندازی باغ وحشی در محله خواجه‌ربیع توسط خاندان رستمی، مشهد به جمع شهرهای دارای باغ وحش پیوست. در سال 1359 باغ وحش مشهد به دلیل گسترش شهر و قرارگیری در محدوده شهری مجبور به انتقال به محله وکیل‌آباد می‌شود و در فضایی 4 هکتاری که در حال حاضر نیز ‌تنها باغ وحش مشهد در آن قرار دارد به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

این مجموعه که روزگاری لقب بزرگ‌ترین باغ وحش کشور را یدک می‌کشید در سال‌های اخیر به دلایلی همچون محدودیت فضای نگهداری حیوانات، قرارگیری در حریم شهر، اخذنکردن پروانۀ بهره‌برداری سازمان حفاظت از محیط‌زیست و همچنین آنچه نگهداری نامناسب و غیراستاندارد حیوانات خوانده می‌شود، از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد و سازمان‌های مسئول برای جابه‌جایی و استانداردسازی یا تعطیلی تحت فشار قرار دارد.

علی کشمیری، فعال حقوق حیوانات معتقد است «با گذشت حدود 140 سال از آن زمان باغ وحش‌های کشور همچنان با تفکرات قاجاری اداره می‌شوند و حیوانات در قفس‌هایی که به سبک‌وسیاق آن زمان ساخته شده است، نگهداری می‌شوند.»

وی که عضو شبکه سمن‌های زیست‌محیطی خراسان رضوی است در این زمینه می‌گوید که «در حال حاضر با توجه به گسترش شهر می‌توان گفت که شهر، باغ وحش را محاصره کرده و بر این اساس بسیاری از افراد نگران سلامتی مردمی هستند که در همسایگی باغ وحش زندگی می‌کنند، اما ما علاوه ‌بر انسان‌ها نگران حیوانات هم هستیم، حیواناتی که باید آلودگی، سروصدا و... را تحمل می‌کنند.»

با این حال مهدی رستمی، مالک باغ وحش وکیل‌آباد تمام انتقادات به نحوه نگهداری حیوانات در این مجموعه را رد کرده و می‌گوید که «تمام حیوانات باغ وحش در سلامت هستند.»

با گسترش انتقادها به نحوه نگهداری حیوانات در باغ وحش وکیل‌آباد بالاخره در سال 1391 اداره کل محیط زیست خراسان رضوی وارد عمل می‌شود و با ارسال نامه‌ای به مالک باغ وحش برنامه زمان‌بندی سه ساله‌ای را برای انتقال باغ وحش به مکان جدید اعلام می‌کند، در این نامه که چهار بند اصلی دارد، 6 ماه زمان به تهیه زمین و انجام مطالعات، 6 ماه برای اجرای زیرساخت‌ها و تکمیل مجوزهای لازم، 18 ماه زمان برای آماده‌سازی فضا و 6 ماه زمان برای تکمیل فضاها اختصاص یافته، همچنین در این نامه به این نکته اشاره می‌شود که باغ وحش باید هر سه ماه گزارش پیشرفت این اقدامات به اداره‌کل محیط زیست استان گزارش دهد.

در عمل، اما این چنین نمی‌شود و با گذشت بیش از 5 سال از آن زمان هیچ اقدامی در این زمینه انجام نمی‌شود، کشمیری یکی از دلیل آن را «استیصال اداره کل محیط زیست» عنوان می‌کند و معتقد است «محیط زیست باید با اقتدار بیش‌تری با مسئولان باغ وحش برخورد کند.»

از سوی دیگر رستمی روایت دیگری از این فرصت سه ساله ارائه کرده و می‌گوید که «این زمان برای این بوده تا مسئولان محیط‌زیست بررسی‌های خود را روی باغ وحش انجام دهند و اگر هیچ راهی برای نگهداری باغ وحش در فضای فعلی وجود نداشت، ابلاغ برای جابه‌جایی انجام شود و همچنان ما منتظر بودیم تا بیایند و بررسی‌های خود را انجام دهند و از آن‌جا خبری نمی‌شد»

همچنین رستمی با رد بی‌اعتنایی به درخواست‌های محیط‌زیست برای تعیین تکلیف و جابه‌جایی باغ وحش ادعا می‌کند که «چهار سال است پیگیر جابه‌جایی باغ وحش بوده» و تصریح می‌کند که «ما از سال 92 پیگیر جابه‌جایی مجموعه بودیم و از محیط زیست درخواست می‌کردیم تا زمینی در اختیار ما گذاشته و حتی در مقابل وجه آن را نیز دریافت کند، اما تا امروز موفق نشدیم.»

با این وجود 16 مردادماه خبر تعطیلی باغ وحش وکیل‌آباد مشهد تیتر یک برخی از رسانه‌ها می‌شود، این خبر که ظاهراً از سخنان‌ علی تیموری، مدیرکل دفتر شکار و صید سازمان محیط زیست کشور برداشت شده، همان روز در گفت‌وگوی محمد عرفانی، معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان رضوی با ایسنا تکذیب می‌شود. در عین حال وی «گرفتن گونه‌های امانی باغ وحش وکیل‌آباد از سوی سازمان محیط زیست به دلیل رعایت نکردن استانداردهای نگهداری حیوانات» را تأیید کرده و آن را «قدم اول تعیین تکلیف این مجموعه» عنوان می‌کند، عرفانی همچنین از ارسال پرونده باغ وحش وکیل‌آباد به دستگاهی قضایی خبر می‌دهد.

با این وجود مسئولان باغ وحش روایت دیگری از این موضوع ارائه داده و رستمی آن را یک اتفاق عادی عنوان می‌کند که همیشه در باغ وحش‌ها اتفاق می‌افتد.

باغ وحش وکیل‌آباد تعطیل نشده، اما افکار عمومی، فعالان زیست‌محیطی و مسئولان استانی روی آن حساس می‌شوند. خبرها از ورود دادستانی به موضوع و گرفتن تعهد از مالک باغ وحش برای جابه‌جایی و استانداردسازی باغ وحش حکایت می‌کند و محیط زیست و سایر مسئولان به موضوع ورود پیدا کرده و گویی قرار است پس از چهار دهه فکری به حال آن شده و باغ وحش روی خوش خود را به حیوانات نشان دهد.

در این میان برخی مانند فلور خواجوی، فعال زیست‌محیطی وجود باغ وحش را زیر سئوال برده و با اشاره به مشکلات و محدودیت‌هایی که باغ وحش‌ برای حیوانات ایجاد می‌کند، تصریح می‌کنند که «باغ وحش خوب، باغ وحش تعطیل است» و باید به مرور باغ وحش‌ها را تعطیل کرده و حیوانات را به طبیعت بازگرداند.      

با این وجود اکثر فعالان زیست‌محیطی و مسئولان به دلایل همچون بحث گردشگری آن، بر اصل وجود باغ وحش در مشهد تأکید کرده، اما همگی معتقدند باید فکری به حال باغ وحش شده و از شرایط موجود خارج شود.

محمد حاجیان‌شهری، رئیس کمیسیون خدمات شهری، بهداشت، سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به بحث گردشگری باغ وحش و لزوم وجود مراکز منتوع گردشگرپذیر در مشهد بیان می‌کند که «همه باید کمک کرده و شرایط مناسبی را برای نگهداری حیوانات در باغ وحش وکیل‌آباد ایجاد کنیم». وی راه‌حل باغ وحش مشهد را جذب سرمایه‌گذار برای ایجاد باغ وحشی جدید و انتقال حیوانات به آن‌جا عنوان کرده و از آمادگی مدیریت شهری برای انجام این کار خبر می‌دهد.

با وجود این وعده و وعیدها و برگزاری جلسات مختلف برای تعیین تکلیف وضعیت فاجعه‌بار باغ وحش وکیل‌آباد، اما در عمل هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد، در آخرین تحول حمید صالحی، مدیرکل حفاظت از محیط زیست خراسان رضوی بدون اطلاع از نظرات یا اقدامات احتمالی سایر مسئولان استانی و حتی تأکید بر انتقادات قبلی محیط زیست از مجموعه یا پیگیری شکایت از مسئولان باغ وحش، تنها به فرصت سه ماهه به باغ وحش وکیل‌آباد مشهد برای «ارائه طرحی منطقی برای نگهداری از حیوانات و اجرای آن در مکان فعلی باغ وحش» اشاره می‌کند.

مالک باغ وحش نیز رضایت‌مندانه با اشاره به «وجود هیچ نوع مشکلی بین باغ وحش و محیط زیست» از تکمیل اجرای این طرح تا پیش از نوروز 97 و استاندارد تلقی شدن باغ وحش مشهد با اجرای طرح می‌گوید. طرحی که با اجرای آن قرار نیست هیچگونه تغییری در نحوه نگهداری از حیوانات یا فرم قفس‌ها در آن انجام شود و تنها در آن فضای برخی از قفس‌ها مقداری افزایش خواهد یافت.

اینکه جابه‌جایی باغ وحش و انتقال مجموعه به یک فضای استاندارد جدید یک‌شبه قابل انجام نبوده و یک روند بلندمدت است بر کسی پوشیده نیست، اما آنچه جای تأمل دارد ورود احساسی و ناگهانی مسئولان به موضوع و دادن وعده‌های زیبا به مردم و فراموشی و تحقق نیافتن هیچ‌کدام از آن‌ گفته‌ها در مقام عمل است.

پس از سال‌ها بی‌توجهی به اعتراضات و تذکرات مستمر رسانه‌ها، فعالان زیست‌محیطی و مردم به وضعیت باغ وحش مشهد، ناگهان خبر از گرفتن حیوانات باغ وحش، شکایت از مجموعه و تعطیلی آن در صورت عدم جابه‌جایی و استانداردسازی می‌دهند، اما با گذشت زمان تمام سخنان و وعده‌های خود را از یاد برده و بدون هیچگونه تغییری در نحوه نگهداری از حیوانات و تنها با تغییری جزئی در سایز قفس‌ها باغ وحش را استاندارد تلقی می‌کنند، اقدامی که به کلی در مغایرت با عزم مسئولان برای جابه‌جایی و استانداردسازی باغ وحش است.

حال باید منتظر ماند و دید آیا در نهایت کسی به داد حیوانات باغ وحش مشهد می‌رسد یا همچون گذشته در لای‌بهلای وعده‌های مسئولان فراموش می‌شوند.

گزارش از نیما رهنما، خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان.

انتهای پیام