دکتر کامران اکبرزاده، استادیار گروه حشره‌شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و مجری طرح در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه مطالعات ما در زمینه مطالعه مگس‌های مهم از نظر پزشکی که یکی از شاخه‌های علم حشره‌شناسی پزشکی است، در 3 زمینه «استفاده‌های درمانی از لارو مگس‌ها»، «سیستماتیک مگس‌ها» و «استفاده از مگس‌ها در پزشکی قانونی» متمرکز شده است،‌ افزود: مگس‌ها دارای هزاران گونه هستند و تحقیقات ما تنها بیشتر بر روی 4 خانواده از این حشرات متمرکز شده است. این خانواده‌ها شامل «سارکوفاژیده»، «کالیفوریده»، «موسیده» و «فانییده» می‌شود.

دکتر کامران اکبرزاده، دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

وی استفاده از لارو مگس‌ها در حوزه پزشکی (اعم از استفاده‌های درمانی و نیز استفاده‌های حشره‌شناسی قانونی) در کشور را جوان توصیف کرد و یادآور شد: از آنجایی که تحقیقات گسترده‌ای بر روی این حشرات در کشور انجام نشده است، ما در گام نخست به شناسایی فون مگس‌ها (اسامی مگس‌های موجود در کشور) اقدام  کردیم، به گونه‌ای که فون مگس «سارکوفاژیده» 65 گونه بوده است که ما در مطالعاتی که در این زمینه انجام دادیم، این تعداد را به 155 گونه رساندیم.

به گفته اکبرزاده، بر این اساس 90 اسم به لیست اسامی این گونه از مگس‌ها اضافه و اسامی 20 گونه از این خانواده برای اولین بار در دنیا گزارش شد.

پرورش لارو مگس در قفس‌های توری در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

بررسی بروز بیماری‌ها از طریق لارو مگس

دکتر اکبرزاده با بیان اینکه مطالعات ما در زمینه حشرات از سال 86 آغاز شده است، گفت: «میازیس» بیماری‌ای است که در آن لارو مگس‌ها به بافت زنده انسان و یا حیوان وارد می‌شوند و ایجاد عوارض می‌کنند.

وی شیوع این بیماری در ایران را بسیار زیاد دانست و ادامه داد: نمونه بارز آن مرگ تعدادی از گوزن‌های زرد ایرانی به عنوان یک گونه در حال انقراض از میان جمعیت 75 گوزن زرد ایرانی بود که در منطقه حفاظت شده کرخه وجود داشته‌اند.

وی در این باره توضیح داد: مطالعات حشره‌شناسی روی اجساد گوزن‌ها نشان داد جراحات آنها حاوی لارو مگس است و با برگزاری جلسات متعدد اطلاعات لازم در اختیار مسوولان مربوطه قرار داده شد.

اکبرزاده با تاکید بر اینکه برخی از مگس‌ها از فاصله چندین کیلومتری بوی زخم را حس می‌کنند، ادامه داد: از این طریق مگس‌ها وارد بافت آسیب دیده حیوانات شدند و اقدام به تخم‌ریزی کردند. نفوذ لاروها موجب مرگ تعدادی از گوزن‌های زرد ایرانی شده است. 

وی مرگ گوزن‌ها را نمونه‌ای از «اپی‌زئوتیک» (شیوع حیوانی) بیماری میازسیس ناشی از لارو مگس‌ها دانست و با تاکید بر اینکه بیماری میازیس در میان انسان‌ها نیز شایع است، اظهار کرد: مهمترین گونه مگسی که در ایران ایجاد میازیس می‌کند، به نام «اوستروس اوویس» است که لاروهای خود را با اسپری کردن، از طریق چشم، دهان، گوش و بینی وارد بدن انسان می‌کنند و منجر به بروز بیماری میاز گوش، چشم و بینی می‌شود.

این محقق با بیان اینکه این بیماری خوشبختانه آسیب جدی به انسان وارد نمی‌کند، گفت: این بیماری بیشتر در مناطق فعال در حوزه دامداری شایع است و در صورتی که لارو این مگس وارد بدن شود، بین 7 تا 10 روز فرد به دلیل عطسه و سرفه‌های مداوم،‌ آبریزش از بینی و چشم و تب و لرز قادر به انجام کاری نیست و اکثر پزشکان نیز با این نوع بیماری آشنا نیستند و از سوی دیگر با بررسی‌هایی که انجام دادیم، در شیراز بیش از 88 درصد افرادی که با دام سروکار دارند، حداقل یک بار به این بیماری مبتلا شده‌‍‌اند.

به گفته وی، بیماری میازیس در برخی بیمارستان‌های تهران گزارش شده است که تعدادی از این موارد از جمله ابتلای بیمارستانی بوده‌اند.

این محقق در عین حال با تاکید بر اینکه خود میازیس موجب مرگ بیمار نمی‌شود، توضیح داد: زمانی که فردی در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده، سطح ایمنی وی پایین است و وجود لارو باعث ایجاد مشکلات بیشتر برای بیمار خواهد شد.

اکبرزاده با بیان اینکه دو گونه از مگس‌های دارای «میازیس» اجباری در تهران وجود دارد، گفت: یک مورد آن در لثه یک کودک بوده و یک مورد گزارش مرگ ناشی از میازیس نیز گزارش شده است که ناشی از میازیس بیمارستانی بوده، به این معنی که بیمار برای انجام کارهای درمانی بستری شده بود و مگس وارد شده و با تخم‌ریزی موجب مرگ بیمار شده است.

وی با اشاره به آمار بالای ابتلا به میازیس در کشور، گفت: متاسفانه در کل سیستم بهداشت کشور جایی برای ثبت و گزارش این بیماری وجود ندارد.

استفاده از لارو مگس در درمان زخم

اکبرزاده لارو درمانی را استفاده از لارو ضد عفونی شده مگس برای درمان زخم‌های عفونی، لاعلاج و زخم‌های مقاوم به درمان دانست و افزود: این زخم‌ها شامل زخم پای دیابتی، زخم بستر، سوختگی‌ها و سایر زخم‌های عفونی می‌شود.

استاد گروه حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران به بیان نحوه عملکرد لارو مگس‌ها بر روی جراحات پرداخت و در این باره توضیح داد: لارو مگس‌ها در رابطه با زخم‌ها چندین مکانیزم دارند که یکی از آنها خوردن بافت عفونی و حذف فیزیکی عفونت است، به این گونه که این جانداران سلول مرده را تشخیص می‌دهند و آن را می‌خورند و هرگز به سراغ سلول‌های مرده نمی‌روند.

وی، خوردن ترشحات زخم را از دیگر کارکردهای لارو مگس‌ها نام برد و خاطر نشان کرد: حذف بافت مرده از زخم از طریق قلاب‌های دهانی لاروها صورت می‌گیرد که همین قلاب‌ها نیز عاملی برای تحریک خون‌رسانی به اندام است، به گونه‌ای که برخی از مراجعه‌کنندگان به ما که به دلیل زخم دیابت حس پای خود را از دست داده بودند، با استفاده از روش لارو درمانی مقداری از حس پای آنها بازگشته است.

لارو درمانی برای بیمار مبتلا به زخم پای دیابتی

این محقق حشره‌شناس، در عین حال از محدودیت‌های استفاده از لارو درمانی خبر داد و گفت: در صورتی که زخم در نزدیکی رگ‌های اصلی بدن باشد، از لارو درمانی نباید استفاده شود؛ چرا که احتمال بروز خونریزی در بافت وجود دارد؛ از این رو در چنین نواحی باید از کیسه لاروها استفاده شود.

وی اضافه کرد: در این مورد باید کیسه‌های حاوی لارو بر روی زخم قرار داده شوند و در این صورت دیگر لاروها به صورت مستقیم با بافت سروکار ندارند و از طریق ترشحاتی اقدام به رفع عفونت زخم خواهند کرد. این ترشحات حاوی مواد ضدعفونی کننده هستند. بزاق این جانداران حاوی مقادیری آنتی بیوتیک است که بسیاری از کشورها اقدام به استخراج آن کرده‌اند و ما نیز مطالعاتی را در این زمینه آغاز کرده‌ایم.

اکبرزاده اضافه کرد: علاوه بر آن در این تحقیقات متوجه شدیم باکتری‌های موجود بر روی زخم از سوی لاروها خورده می‌شوند و این باکتری‌ها در معده لاروها هضم می‌شوند. به این ترتیب با تغییر PH زخم باعث می‌شود که محیط آسیب دیده فضای مناسبی برای رشد باکتری‌ها نباشد.

اکبرزاده با اشاره به دیگر دستاوردهای این پژوهش، افزود: لاروها فاقد آنزیم رشد بافت هستند، ولی ما در این تحقیقات متوجه شدیم که این جانداران آنزیم‎هایی دارند که آنزیم رشد بافت را تحریک می‌کند.

محدودیت‌های لارو درمانی

این استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به انتشار برخی گزارشات در زمینه انتقال باکتری‌های هوازی از طریق لاروها، گفت: این گزارش مربوط به دهه 60 میلادی است؛ ولی از دهه 70 تاکنون هیچ گزارشی در این زمینه منتشر نشده است، از این رو پزشکان در این زمینه پروتکل‌های لارو درمانی را منتشر کردند که بر اساس این پروتکل قبل از استفاده از لاروها، باید آنها استریل شوند.

انجام فرآیند استریل لارو قبل از استفاده در درمان

وی عدم استفاده از این روش در درمان جراحات نزدیک به مراکز عصبی و خونی را از اصول لارو درمانی بر اساس این پروتکل عنوان کرد و ادامه داد: از آنجایی که برداشتن بخش‌های عفونی زخم از طریق قلاب‌های دهانی لارو صورت می‌گیرد؛ از این رو ممکن است که این امر به رگ‌های عصبی آسیب وارد کند و استفاده از این روش برای چنین زخم‌هایی توصیه نمی‌شود.

اکبرزاده بهترین روش برای درمان زخم‌های عفونی نزدیک به رگ اصلی خونی و عصبی را استفاده از کیسه لارو دانست و یادآور شد: این کیسه بر روی جراحت گذاشته می‌شود و زمانی که لاروها بزرگ شدند، از زخم برداشته و کیسه لارو دیگری بر روی آن قرار داده می‌شود.

کیسه لارو که برای درمان زخم‌های مجاور به رگ خونی و یا عصبی به کار برده می‌شود

وی با تاکید بر اینکه از سال 92 روش لارو درمانی وارد کلینیک شد، اظهار کرد: خدمات لارو درمانی تاکنون برای بیش از 500 بیمار ارائه شده است که اغلب آنها دارای زخم پای دیابتی بودند.

تهیه کیسه لارو مگس در شرایط استریل

ادعاهای افراطی درباره لارودرمانی

وی زمان درمان زخم پای دیابتی با استفاده از لارو درمانی را بسته به گستردگی و عمق زخم دانست و ادامه داد: ولی ما بیماری داشتیم که در مدت 2 هفته درمان شد و بیمار دیگر بعد از 6 ماه رو به بهبودی رفت.

وی تعداد بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی در کشور را از 25 هزار تا 40 هزار نفر عنوان کرد و یادآور شد: برخی از اساتید ادعا می‌کنند که لارو در همه حوزه‌های پزشکی از جمله درمان سرطان کاربرد دارد که چنین چیزی نیست. هرچند ممکن است در آینده پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شود، ولی تاکنون لارو نتوانسته سرطان را درمان کند.

این حشره‌شناس به ادعای دیگری در زمینه درمان استخوان پوسیده از طریق لاروها اشاره کرد و با رد این ادعا، خاطرنشان کرد: استخوان تا محلی که سیاه شده است، باید برداشته شود. ما با استفاده از لارو درمانی می‌توانیم بیش از 99 درصد از عفونت را از بین ببریم، ولی در خصوص استخوان باید گفته شود که لاروها قادر به رفع عفونت‌های استخوانی نیستند، مگر آنکه عفونت استخوانی بسیار سطحی باشد.

دانشیار گروه حشره‌شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: لارو درمانی یک روش مکمل درمانی است و هرگز اعتقاد نداریم که لارو درمانی بدون مداخلات پزشکی انجام شود.

انتهای پیام