در چهار سال گذشته به عنوان وزیر امور خارجه ایام و ساعات پر تلاطمی را طی کرده و وزارت‌خانه متبوعش خبرسازترین دستگاه اجرایی کشور بوده است. رئیس‌جمهور از او به عنوان "برند" شناخته شده در دنیا یاد کرده و به طور قطع او و عملکردش در وزارت خارجه در رای مجدد مردم به حسن روحانی بسیار تاثیرگذار بوده است.
دوران دوم صدارتش در وزارت خارجه را با ایجاد یک انقلاب ساختاری، موضوعی و بروکراتیک آغاز کرده است و می‌خواهد دستگاه دیپلماسی را به وزارتی کارشناس محور و چابک‌تر تبدیل کند.
محمد جواد ظریف در گفت‌وگوی ۷۰ دقیقه‌ای خود با ایسنا، به سوالات ما در ارتباط با آخرین تحولات در عرصه سیاست خارجی کشور، منطقه، تغییر و تحولات ساختاری در دوره جدید، به کار گیری بانوان دیپلمات در عرصه‌های مدیریتی این وزارت‌خانه و حواشی جلسات رای اعتماد مجلس شورای اسلامی پاسخ داد.
من و آقای زنگنه این تصور را داشتیم که تعدادی از نمایندگان به ما رای نمی‌دهند و همین هم شد
وزیر امور خارجه دولت تدبیر و امید در پاسخ به سوالی در ارتباط با رای اعتماد روز یک‌شنبه نمایندگان مجلس به وی و ارزیابی‌اش از میزان رای موافق و مخالف نمایندگان به وی و اینکه فکر می‌کرد این میزان رای (۲۳۶) رای موافق را در مجلس داشته باشد؟ گفت: فکر نمی‌کردم بیش از این تعداد رای بیاورم به این دلیل که تعدادی از دوستان در مجلس با برنامه‌ها و دیدگاه‌های بنده موافق نبودند و مخالفت خود با این دیدگاه‌ها را به زبان‌های مختلف در طول این چهار سال که مسوولیت وزارت خارجه را برعهده داشته‌ام و همچنین در جریان مذاکرات مجلس مطرح کرده‌اند.
ظریف با بیان اینکه من و آقای زنگنه این تصور را داشتیم که تعدادی از دوستان به هیچ یک از ما دو نفر (زنگنه و ظریف) رای نمی‌دهند و همین تصور هم به واقعیت تبدیل شد، خاطرنشان کرد: البته بنده از تمام نمایندگان مجلس چه کسانی که به من رای منفی دادند و در مخالفت با برنامه‌های من صحبت کردند و چه نمایندگانی که در موافقت با این برنامه‌ها سخنرانی کرده و رای مثبت دادند، تشکر می‌کنم.
این عضو دولت دوازدهم تصریح کرد: تا آن‌جا که اطلاع دارم تعداد قابل توجهی از نمایندگان که فکر کنم بیش از ۱۵۰ نفر بودند برای دفاع از بنده ثبت‌نام کرده بودند و این برای من باعث افتخار است. کسانی هم که مخالفت کردند به طور قطع قصدشان کمک به پیشبرد منافع ملی بوده و از آنها نیز تشکر می‌کنم.
در جلسات رای اعتماد، نمایندگان بلوغ سیاسی‌شان را نشان دادند
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور خاطرنشان کرد: امسال دو جلوه زیبای مردم‌سالاری را در کشور مشاهده کردیم. اولین جلوه آن برگزاری باشکوه انتخابات ریاست‌جمهوری و حضور عزت‌مندانه مردم در آن بود، انتخاباتی که در منطقه بی‌نظیر و در دنیا کم‌نظیر است. مورد دوم همین جلسات رای اعتماد به کابینه پیشنهادی رئیس‌جمهور بود. در جلسات رای اعتماد بحث‌های بسیار جدی مطرح شد و بحث‌ها اصلا وارد حوزه‌های احساسی و غیرضروری نشد. مباحث بر حوزه‌های کاری و تخصصی متمرکز بود و نمایندگان محترم مجلس به خوبی در این جلسات بلوغ سیاسی‌شان را نشان دادند و مباحث بسیار خوبی را مطرح کردند.
وی با بیان اینکه در این روند جلوه مردم‌سالاری کشور به خوبی نشان داده شد و رسانه‌ها نیز اخبار را به خوبی پوشش دادند، گفت: در این فرآیند سند افتخار دیگری برای مردم این سرزمین رقم خورد.
خوشحال‌تر می‌شدم اگر ...
وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه من انتظار همین حدود آرا را داشتم، افزود: بسیار خوشحالم که ۱۲ وزیر دولت یعنی بیش از دو سوم وزیران پیشنهادی بالای ۲۲۵ رای گرفتند و خیلی خوشحال‌تر می‌شدم که برادر بزرگوارم مهندس بیطرف که واقعا یک شخصیت برجسته و بسیار اصولی هستند در این روند از رای اعتماد نمایندگان بهره‌مند می‌شد. ایشان درست است که از جناح اصلاح‌طلب هستند ولی فردی بسیار "اصولی" هستند.
کاهش تعداد معاونت‌ها در وزارت خارجه ضرورتی قانونی بود
ظریف در پاسخ به این پرسش که به نظر شما انتقاداتی که نمایندگان مخالف‌تان در صحن علنی مجلس مطرح کردند منطبق با واقعیت بود؟ گفت: برخی از انتقادات مطرح شده در واقع پیشنهادهایی بود که اکنون در وزارت خارجه در حال پیگیری و اجرا است، از جمله اینکه آقای دکتر پورابراهیمی پیشنهاد ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت خارجه را مطرح کردند، موضوعی است که اکنون در این وزارت‌خانه در حال پیگیری است و انشاءالله در چند هفته آینده این معاونت تاسیس می‌شود.
وی با اشاره به نمودار سازمانی جدید وزارت خارجه تصریح کرد: این نمودار سازمانی چند روز پیش به امضای بنده و معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی رسید. در این نمودار سازمانی جدید، علاوه بر اینکه معاونت اقتصادی ایجاد می‌شود، از تعداد معاونت‌های کنونی وزارت خارجه نیز کاسته می‌شود.
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه کم کردن تعداد معاونت‌ها در وزارت خارجه یک ضرورت قانونی بود و در برنامه پنجم توسعه وزارت امور خارجه موظف شده بود که مثل دیگر دستگاه‌ها تعداد معاونت‌های خود را به پنج عدد کاهش دهد، تصریح کرد: نمودار جدید سازمانی وزارت خارجه بر اساس تحقیق، تجربیات و مطالعه ساختارهای وزارت خارجه دیگر کشورها تدوین شده است. مجلس به ایجاد بخشی از این تغییرات تاکید داشت و از طرف دیگر برای کارآمدی هر چه بیش‌تر وزارت خارجه نیز باید این اتفاق می‌افتاد.
ظریف ادامه داد: در چارت جدید تلاش کرده‌ایم لایه‌های سازمانی را کاهش دهیم، چراکه این احساس را داشتیم که فاصله بدنه کارشناسی وزارت خارجه با مدیران ارشد این وزارت‌خانه بسیار زیاد است. وزارت خارجه یک دستگاه کارشناس محور است و همین موضوع اقتضا می‌کرد که فاصله بین کارشناسان و مدیران ارشد کمتر شود تا آنها بتوانند با مدیران عالی وزارت‌خانه ارتباط بیش‌تری بگیرند، نظرات خود را بدون سانسور به آنها منتقل کنند و بازخورد نظرات خود را دریافت کنند.
مردم و مجلس به دیدگاه‌های سیاسی برخی از نمایندگان "نه" گفتند
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه خاطرنشان کرد: برخی از اظهارنظرهایی که از سوی نمایندگان مخالف در مجلس مطرح شد از نظر ما منطبق بر دیدگاه‌های سیاسی این دوستان بود، دیدگاهی که ما با آن موافق نیستیم و ظاهر قضیه هم این‌گونه است که تعداد زیادی از نمایندگان مجلس و همچنین اکثریت جامعه با این دیدگاه‌ها موافق نیستند.
وی ادامه داد: این سخن به این معنا نیست که نباید دیدگاه‌های مخالف مطرح شود، متاسفانه در همین راستا برخی از دوستان مطالبی را در مجلس مطرح کردند که کاملا خلاف واقع و غیر منصفانه بود. این ادعا مطرح شد که من می‌خواهم صدای مخالف را خاموش کنم، در حالی که به طور قطع همان‌طور که در مجلس هم گفتم این آخرین کاری خواهد بود که من انجام خواهم داد، چراکه به صورت جدی معتقد به چندصدایی هستم و اعتقاد دارم قدرت کنونی ایران در گرو وجود چندصدایی و جریان‌های مختلف در کشور است. مردم‌سالاری دینی موجود در کشور نیز مبتنی بر همین نگرش است. ممکن است برخی از نقدها و سخنان که منبعث از یک دیدگاه سیاسی خاص است را قبول نداشته باشیم، در هر حال در گذشته دیدگاهی خود را به جامعه عرضه کرد اما مردم در دو انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری به آن نه گفتند با این حال به این معنا نیست که سخنان مخالف را نشنویم.
از ذهنم پاک کردم
ظریف در پاسخ به این پرسش که در جریان سخنرانی در مجلس متوجه اظهارات توهین‌آمیز نماینده خرمشهر علیه خودش شد یا نه؟ گفت: متوجه نشدم که چه چیزی می‌گفتند. دیدم که یک هیاهویی در انتهای مجلس شکل گرفته ولی متوجه نشدم که چه می‌گویند و بیش‌تر تمرکز خود را بر این گذاشتم که به حرف‌هایم ادامه دهم و برنامه‌هایم را تشریح کنم. البته برادر عزیز و جانباز سرافراز کشورمان آقای سامری روز شنبه آمدند و با یکدیگر صحبت کردیم.
وی ادامه داد: امیدوارم که این حادثه از ذهن‌ها محو شود و حتما من آن را از ذهنم پاک کرده‌ام.
امیدوارم کمک کار مردم باشم نه باری بر دوش آنها
این عضو دولت دوازدهم در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آقای رییس‌جمهور روز یک‌شنبه در صحن علنی مجلس از شما به عنوان یک "برند" یاد کردند، نظرتان در این ارتباط چیست؟ گفت: آقای رییس‌جمهور در دو سخنرانی خود در صحن مجلس شورای اسلامی در جریان اعتماد به وزرا، بیش از حد انتظار و توقع به من محبت داشتند. همان‌طور که مقام معظم رهبری در چند سال گذشته به من محبت زیادی داشته‌اند. خدا را شاکر هستم که چنین امکانی برای من فراهم شده است و از این دو بزرگوار نیز به خاطر لطف و محبت‌شان بسیار سپاسگزار هستم.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور با تاکید بر اینکه من یک کارگزار نظام هستم و تلاش می‌کنم مسوولیت محول شده را با حداکثر توان محدودی که دارم به خوبی انجام دهم، اظهار کرد: خوشبختانه از همکاران خوبی برخوردار هستم و این لطف خداوند است و انشاءالله بتوانم از توانمندی آنها نهایت بهره را ببرم تا در نهایت منافع مردم به پیش رود.
وزیر امور خارجه کشورمان افزود: امیدوارم که کمکی برای مردم باشیم نه اینکه باری بر دوش آنها شویم.
سیاست‌های عربستان در منطقه به ضرر خودش تمام شده است
در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و عملکردهای داخلی تاثیرگذار بر آنها، نیاز است هماهنگی بیش‌تری داشته باشیم
این مقام عالی رتبه دستگاه وزارت امور خارجه در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با ایسنا در ارتباط با روابط ایران و عربستان در دولت دوازدهم و اینکه چندی پیش در رسانه‌ها از زبان مقامات عراقی صحبت از این شد که عربستان درخواست کرده دولت بغداد بین دولت‌های تهران و ریاض میانجی‌گری کند اما بعد از آن این موضوع با توضیحات وزیر کشور عراق و همچنین تکذیب مقامات عربستانی روبه‌رو شد، تصریح کرد: ایران همواره خواهان روابط خوب با همسایگانش بوده است، اما معتقدیم که سیاست‌های عربستان در منطقه مخرب بوده و حتی به ضرر آن کشور تمام شده است.
وی با تاکید بر اینکه سیاست جمهوری اسلامی ایران در منطقه یک سیاست راهبردی در چارچوب اصولی مشخص است، خاطرنشان کرد: ما در ایران بر ایجاد یک منطقه امن، قدرتمند و همگرا تاکید داریم و تحقق چنین موضوعی را در راستای منافع ملی ایران و منطقه می‌دانیم. سیاست ایران در تعامل با کشورهای منطقه و عربستان در همین چارچوب بوده و تغییری نکرده است. البته نیاز است هماهنگی و انسجام بیش‌تری در کشور در ارتباط با تصمیم‌گیری‌ها در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین عملکردهای داخلی تاثیرگذار بر این عرصه‌ها داشته باشیم.
ظریف در ادامه به حمله تعدادی از افراد خودسر به سفارت عربستان و کنسولگری این کشور در مشهد در سال ۹۴ اشاره کرد و گفت: این اقدام، اشتباه و تاسف‌برانگیز بود که خسارت‌های غیرقابل جبرانی را برای کشور در بحث روابط دوجانبه و همچنین عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد کرد. اقدامی که باعث ایجاد خدشه به شأن و وجهه ایران شد. همه مسوولان از این اتفاق ناراحت شدند. باید از انجام این‌گونه اتفاقات به صورت جدی در کشور جلوگیری کنیم و بر اساس سیاست اصولی و راهبردی که ایران در منطقه پیگیری می‌کند پیش برویم.
زندانی اظهارنظرهای سیاسی نشویم
اگر عربستان در سیاست‌هایش در منطقه بازنگری کند با عکس‌العمل مثبت ایران روبه‌رو می‌شود
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور با اشاره به اخبار ضد و نقیض منتشر شده مبنی بر درخواست ریاض از عراق جهت میانجی‌گری بین ایران و عربستان تاکید کرد: هیچ‌گاه نباید زندانی اظهارنظرهای سیاسی به خصوص وقتی این اظهارنظرها رسانه‌ای می‌شوند و غیردقیق هستند، شویم.
وی با بیان اینکه من بعد از سفر مقامات عراقی به عربستان با آنها گفت‌وگو کردم و می‌دانستم انعکاس رسانه‌ای برخی اظهارنظرها دقیق و کاملا منطبق با واقعیت‌ها نیست افزود: ما اعتقاد داریم عربستان باید در برخی از سیاست‌های خود تجدیدنظر و بازنگری کند و انجام این موضوع در راستای منافع ملی آن کشور خواهد بود. اگر این بازنگری انجام شود حتماً این امر با عکس‌العمل مثبت ایران روبه‌رو خواهد شد.
عربستان باید نگرش‌های منطقه‌ای خود را تغییر دهد
ظریف در پاسخ به این پرسش که روز دوشنبه هفته جاری سخنگوی وزارت خارجه در اظهاراتی مطرح کردند که ایران اقداماتی را برای کاهش تنش با عربستان انجام داده و اکنون نوبت عربستان است که در این زمینه اقدام کند، اقدامات ایران در این زمینه چه بوده است؟ گفت: اقداماتی که ایران انجام داده از جنس گفتمانی است. ما همواره برای گفت‌وگو با عربستان آمادگی داشته‌ایم و آن را اعلام کرده‌ایم. همواره این آمادگی را داشته‌ایم که تمام تلاش خود را انجام دهیم که در منطقه برای حل بحران‌ها به یک راهکار سیاسی برسیم، در حالی که متاسفانه عربستان این‌گونه عمل نکرده و منافعش را در ایجاد تنش در منطقه جستجو کرده است.
وی با تاکید مجدد بر اینکه نیاز است عربستان نگرش‌های منطقه‌ای‌اش را تغییر دهد، تصریح کرد: در چنین صورتی ما به مرحله‌ای می‌رسیم که امکان انجام اقدامات عملی در ارتباط با بهبود روابط دو کشور به وجود می‌آید.
سفر دیپلمات‌های ایرانی و سعودی بعد از ایام حج انجام می‌شود
وزیر امور خارجه در پاسخ به اینکه قرار بود هیاتی ازعربستان برای بازدید از سفارت‌خانه و کنسولگری این کشور در تهران و مشهد به ایران سفر کند و هیاتی نیز از ایران برای بازدید از سفارت و کنسولگری کشورمان به عربستان سفر کند، این رفت و آمد انجام شد؟ اظهار کرد: ویزا برای دو طرف جهت انجام این سفر صادر شده است. منتظر هستیم که اقدامات نهایی انجام شود تا دیپلمات‌های دو کشور بتوانند از سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌هایشان بازدید کنند و احتمالا این اتفاق به بعد از ایام حج موکول می‌شود.
توپ در هیچ زمینی نیست
ظریف در پاسخ به این پرسش که در حاشیه نشست استانبول عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان به سمت شما آمد و با شما دست داد، شما در مصاحبه با خبرنگاران این اقدام را امری عادی و دیپلماتیک عنوان کردید، نمی‌توان این تحلیل را داشت که وی با پیش‌قدم شدن در این موضوع می‌خواسته این تصور را به اذهان عمومی منتقل کند که عربستان برای کاهش تنش‌ها پیش‌قدم شده و توپ را در زمین تهران قرار داد؟ گفت: من نمی‌توانم افکار کسی از جمله او را بخوانم البته در این قضیه یک طرف دست نداد، من هم دست دادم و همان‌طور که گفتم این یک اقدام دیپلماتیک و عادی بود و توپ در هیچ زمینی نیست.
وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد: مهم این است که ما رفتارهای واقعی و سیاسی از عربستان ببینیم که نشان‌دهنده بازنگری این کشور در سیاست‌هایش در منطقه و روابط با تهران است. متاسفانه چنین چیزی را در حال حاضر نمی‌بینیم و رفتارهای کنونی عربستان حتی منافع آن کشور را تامین نمی‌کند. اکنون دو سال است که از حمله عربستان به یمن گذشته است و عربستان از این حمله نه تنها سودی نبرده بلکه بسیار ضرر کرده است. در مورد سوریه و بحرین هم این‌گونه است. امیدواریم هرچه سریع‌تر عقلانیت بر تصمیمات و رفتارهای سیاسی مقامات سعودی حاکم شود و آنها روش دیگری انتخاب کنند و به طور قطع در این حالت خواهند دید که ایران که خواهان ثبات و آرامش در کل منطقه و تک تک کشورها است، آمادگی اقدام متقابل دارد.
وزیر امور خارجه کشورمان، در ارتباط با اعزام حجاج ایرانی به خانه خدا بعد از یک وقفه یک ساله که در این ارتباط ایجاد شده بود، گفت: در طول یک سال گذشته برادران خوب ما در بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت زحمات زیادی را در ارتباط با فراهم کردن زمینه جهت اعزام حجاج ایرانی به عربستان متقبل شدند. مذاکرات طولانی و دشواری را در این ارتباط انجام دادند و اکنون خوشحال هستیم که با تلاش این دوستان بار دیگر زمینه برای حضور هم‌وطنان‌مان در مکه مکرمه و مدینه منوره فراهم شده است.
ظریف با بیان اینکه هیات کنسولی وزارت خارجه نیز در جریان برگزاری حج در عربستان در خدمت دوستان در بعثه مقام معظم رهبری، سازمان حج و زیارت و حجاج ایرانی انجام وظیفه می‌کند، ابراز امیدواری کرد که حجاج کشورمان با سربلندی و عزت این سفر معنوی را انجام دهند و با توشه‌ای معنوی همراه با سلامتی و سربلندی به کشور بازگردند.
وی گفت: امیدواریم حجاج و خانواده‌هایشان از تجربه حج امسال راضی باشند و یقین داریم با تلاش دوستان در سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری این مهم محقق می‌شود.
حضور توانمند ایران در منطقه با اقدامات نمایشی برخی کشورها خدشه‌دار نمی‌شود
رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان در پاسخ به این پرسش که به تازگی شاهد سفرهای متعدد مقامات عراقی به عربستان بودیم و حتی سران برخی جریان‌های تشیع عراق نیز به عربستان و امارات سفر کردند، شما این تحلیل را قبول دارید که عربستانی‌ها با نزدیکی به دولت عراق و جریان تشیع به این کشور تلاش دارند آنها را از ایران دور کنند؟ اظهار کرد: نمی‌توانیم نیت خوانی کنیم؛ آن‌چه مهم است اینکه ما آن‌قدر در مورد خودمان و نقش‌مان در منطقه و نوع روابطی که با همسایگان‌مان داریم دارای خودباوری هستیم که نگران این‌گونه اقدامات نیستیم.
ظریف با بیان اینکه تا کنون تلاش‌ها برای ایجاد فاصله بین ایران و کشورهای منطقه به نتیجه‌ای نرسیده و با شکست روبه‌رو شده است، افزود: ایران به دلیل واقعیت‌های ساختاری‌اش و همچنین سیاست‌های راهبردی‌ای که دنبال کرده حضوری مستحکم در منطقه دارد و با انجام اقدامات نمایشی از سوی برخی کشورها این موضوع دچار خدشه نمی‌شود.
از اختلافات موجود بین کشورهای حاشیه خلیج فارس نگرانیم
وی با بیان اینکه بر اساس سیاست‌های راهبردی‌مان از تنشی که در روابط کشورهای خلیج فارس به وجود آمده ابراز نگرانی کرده و می‌کنیم، اظهار کرد: با وجود اختلافاتی که با هر دو طرف داریم از آنها خواسته‌ایم که اختلافات خود را با گفت‌وگو و مذاکره حل و فصل کنند و ما چنین نگاه راهبردی را در مورد روابط کشورهای منطقه با یکدیگر از جمله روابط عربستان و عراق داریم چراکه معتقدیم در منطقه این نیاز وجود دارد که کشورها از روابط خوبی با یکدیگر برخوردار باشند.
عراقی‌ها برای لغو روادید با ایران به جمع‌بندی نرسیده‌اند
ظریف در درباره لغو صدور روادید میان ایران و عراق گفت: از طرف ما علاقه برای لغو و تسهیل صدور روادید میان ایران و عراق وجود دارد، اما در طرف عراقی جمع‌بندی کاملی در این زمینه ایجاد نشده است.
برنامه مدونی برای ارتقاء و استفاده از زنان در سطوح مدیریتی کشور وجود نداشته است
وزیر امور خارجه کشورمان در بخش دیگر گفت‌وگویش با ایسنا در پاسخ به این پرسش که در جریان سفر نخست‌وزیر سوئد به تهران یک عکس از هیات ایرانی و سوئدی منتشر شد که در یک طرف میز اکثر سیاستمداران حاضر خانم بودند ولی در طرفی که هیات ایرانی نشسته بود، هیچ اثری از زنان مشاهده نمی‌شد. همچنین در جریان سفر اخیر خانم موگرینی به تهران نیز دقیقاً عکسی با چنین ویژگی منتشر شد، شما در دوره دوم حضورتان در وزارت خارجه قصد ندارید که از حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی این وزارت‌خانه بیش‌تر استفاده کنید؟ آیا برای تحقق این امر فشارهایی از جنسی که بر رئیس‌جمهور وارد شد تا وزیر زن انتخاب نکنند وجود دارد؟ با بیان اینکه "احساس می‌کنم برنامه مدون و هماهنگی برای ارتقاء زنان و استفاده آنها در سطوح مدیریتی در وزارت خارجه و سایر دستگاه‌ها وجود نداشته است" افزود: در شش سالی که از کار در وزارت خارجه فارغ شده بودم و در واقع شش سال آزادی‌ام بود این فرصت را بیش‌تر از قبل داشتم که در دانشگاه تدریس کنم و دانشجویان بیش‌تری را داشته باشم. در اکثر این کلاس‌ها همیشه بهترین دانشجویانم خانم بودند و من تعجب می‌کردم که با توجه به این هوش و ذکاوت چرا در سلسله مراتب ورود به وزارت خارجه و همچنین ارتقا در این وزارت‌خانه زنان چندان موفق نیستند. البته این را باید گوشزد کنم که ورود به وزارت خارجه کاری سخت و دشوار است و باید از هفت خان عبور کنیم.
این عضو دولت دوازدهم با بیان اینکه تصور می‌کنم مشکلی که در این ارتباط وجود دارد مشکل نهادینه‌ای است و این فقط مختص ایران نیست و کم و بیش در دیگر کشورها نیز وجود دارد، تاکید کرد: از زمان حضورم به عنوان وزیر در این وزارت‌خانه تلاش کردم که فرصت‌های بیش‌تری را برای خانم‌ها ایجاد کنم.
امیدوارم یکی دو سفیر زن در دوره جدید داشته باشیم
وی در پاسخ به این پرسش که به نظر می‌رسد این تلاش‌ها کمتر نمود بیرونی داشته است؟ گفت: در زمان تصدی من در وزارت خارجه اولین معاون زن در این وزارت‌خانه منصوب شد. در همین زمان بود که اولین سفیر زن بعد از انقلاب اعزام شد. اکنون نیز امیدوارم که در این دوره جدید بتوانیم یکی دو سفیر زن دیگر نیز داشته باشیم، البته نمی‌خواهم عددی را بگویم ولی در راستای تحقق این موضوع در حال برنامه‌ریزی و تلاش هستیم.
حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی باید راهبردی باشد، نه نمایشی
این عضو دولت دوازدهم با تاکید بر اینکه حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی باید راهبردی باشد، نه نمایشی و نمادین، ادامه داد: اگر استفاده از زنان در عرصه مدیریتی نمایشی باشد، حتما نمی‌تواند در ایجاد یک نهاد در راستای حضور بیش‌تر زنان در سطوح عالی مدیریتی موثر باشد. مدیریت‌ها در سطح عالی چالشی هستند و نیاز دارد مدیرانی که استفاده می‌شوند توانمند بوده و به کار احاطه داشته باشند.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان ادامه داد: مقداری در این حوزه احتیاط کرده‌ایم و این احتیاط در این راستا بوده که این حضور نمایشی نباشد، بلکه راهبردی باشد.
ظریف در همین چارچوب در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به توانمندی‌های مرضیه افخم در حوزه مسوولیت‌هایی که در این وزارت‌خانه بر عهده داشته است، تاکید کرد: حضور خانم افخم در عرصه مدیریتی در وزارت خارجه حضوری موفق بود و امیدواریم بانوان جدیدی که برای بر عهده گرفتن مسوولیت سفارت‌خانه‌های کشورمان در خارج از کشور انتخاب می‌کنیم، توانمندی‌های مشابه داشته باشند و مثل ایشان از احاطه خوبی بر امر سیاست خارجی برخوردار باشند.
وی با بیان اینکه سعی داریم اگر بتوانیم این زنان را از داخل ساختار وزارت خارجه انتخاب کنیم، ادامه داد: البته با برخی از محدودیت‌های قانونی در این ارتباط مواجهه هستیم. بر اساس نظرات سازمان بازرسی کل کشور، کارشناسان داخل وزارت خارجه برای رسیدن به مقام سفیری باید سلسله مراتبی را طی کرده باشند. این قرائت از قانون ممکن است به عنوان یک تبعیض منفی علیه کارکنان وزارت خارجه عمل کند ولی به هر حال این قرائتی است که دوستان در این سازمان از اساسنامه و مقررات استخدامی وزارت خارجه دارند. در همین چارچوب ما با یک رشته محدودیت‌های قانونی مواجه هستیم، البته نه محدودیت‌هایی که ناشی از فشارهای بیرونی باشد و به جرأت می‌توانم بگویم که هیچ فشاری در این زمینه از بیرون به وزارت خارجه وارد نشده است.
دیپلمات ارشد کشورمان ادامه داد: در کنار اعزام اولین سفیر زن، در این دوره اولین سفیر اهل سنت را نیز منصوب کردیم و به خاطر این موضوع نه تنها با هیچ فشاری روبه‌رو نشدیم بلکه تشویق هم شدیم و انشاءالله این کار را ادامه می‌دهیم. برای استفاده از زنان در رده‌های مدیریتی وزارت خارجه نیز هیچ فشار بیرونی وجود نداشته که بخواهد مانع تحقق این موضوع شود.
اجماع کلی برای دادن تابعیت به فرزندان مادران ایرانی وجود ندارد
وی در پاسخ به پرسشی در مورد نظر وزارت خارجه در ارتباط با دادن تابعیت به فرزندان مادران ایرانی که با یک تبعه خارجی ازدواج کرده‌اند و تقاضایی‌هایی که در این ارتباط وجود دارد؟ خاطرنشان کرد: وزارت خارجه با این موضوع موافق است و اخیرا نیز بار دیگر مباحثی در این ارتباط در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است، ولی برای تحقق این موضوع، مساله مهم این است که باید اجماع کلی بین دستگاه‌های مسوول و تصمیم‌گیر در این زمینه ایجاد شود؛ اجماعی که در حال حاضر به نظر می‌رسد، وجود ندارد.
حضور سیدمحمد صدر در مجمع تشخیص به غنای مباحث در حوزه سیاست خارجی و داخلی کمک خواهد کرد
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه درباره انتخاب سیدمحمد صدر از سوی مقام معظم رهبری به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نوع نگاهش به این انتخاب با ابراز خوشحالی از انتخاب وی گفت: ورود ایشان به مجمع با حکم مقام معظم رهبری افتخاری است هم برای ایشان و هم مجموعه وزارت خارجه. در حال حاضر سه دیپلمات یعنی آقای ولایتی، وزیر ارزشمند اسبق امور خارجه، آقای جلیلی، همکار خوب ما در وزارت خارجه و آقای صدر در مجمع حضور دارند که یک فرصت و افتخار برای ماست. البته باید اشاره کنم که آقای صدر فرد جامع‌الاطرافی است و سال‌ها معاون سیاسی وزارت کشور بودند، در عین حال که مدیرکل در وزارت خارجه و معاون وزیر خارجه بودند و چهار سال است که افتخار دارم ایشان مشاور نزدیک من باشند.
ظریف افزود: آقای صدر فردی هستند که هم در صحنه سیاست داخلی نقش خوبی به عنوان معاون وزیر کشور داشتند و هم در عرصه سیاست خارجی، از این رو یقین دارم حضورشان در مجمع به غنای مباحث در حوزه سیاست خارجی و داخلی کمک خواهد کرد.
تغییرات ایجاد شده باعث افزایش انگیزه بدنه کارشناسی وزارت خارجه خواهد شد
رییس دستگاه دیپلماسی کشور در بخش دیگری از صحبت‌های خود مجدد به موضوع ایجاد تغییرات در ساختار وزارت خارجه اشاره کرد و گفت: سه معاونت منطقه‌ای وزارت خارجه که اکنون در این وزارت خانه وجود دارند، حذف می‌شوند و یک معاونت سیاسی ایجاد می‌شود.
ظریف با بیان اینکه معاونت سیاسی با دفاتر جدیدی ایجاد خواهد شد، تصریح کرد: بر اساس چارت جدید، ادارات کل منطقه‌ای به صورت مستقیم زیر نظر وزیر فعالیت می‌کنند و این موضوع این امکان را به همه معاونت‌ها می‌دهد که با ادارات کل منطقه‌ای ارتباط داشته و همکاری کنند. از این به بعد ادارات منطقه‌ای هم به معاونت سیاسی و هم به معاونت اقتصادی پاسخگو باید باشند. معاونت‌های بین‌الملل و پارلمانی وزارت خارجه نیز باید بتوانند نیازهای خود در بحث روابط دو جانبه را از طریق این ادارات کل تامین کنند.
وی با بیان اینکه در چارت جدید دیگر نیاز نیست مثلا در بخش رسانه‌ای قسمت‌های منطقه‌ای وجود داشته باشد، افزود: آن زمان که معاونت‌های منطقه‌ای فعالیت داشتند هر بخشی نیز بر اساس نیاز خود بخش‌های منطقه‌ای داشت که دیگر در چارت جدید این‌گونه نخواهد بود.
رییس دستگاه دیپلماسی کشور گفت: در چارت جدید با نوآوری‌های جدی روبه‌رو هستیم. در این چارت همه معاونت‌ها از ظرفیت‌های ادارات کل منطقه‌ای که زیرنظر وزیر هستند در حوزه روابط دوجانبه با توجه به نیاز تخصصی خود استفاده خواهند کرد. بر اساس این چارت سفارت‌خانه‌ها نیز زیر نظر همه این معاونت‌ها فعالیت می‌کنند و تمرکز لازم بر همه حوزه‌های اقتصادی، بین‌المللی، پارلمانی، رسانه‌ای و سیاسی ایجاد می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که با این تغییرات، ایجاد هماهنگی در وزارت خارجه برای پیشبرد امور دشوارتر نمی‌شود و وظایف وزیر سخت‌تر نخواهد شد؟ گفت: هماهنگی‌ها دشوارتر نخواهد بود و کار وزیر نیز سخت‌تر نمی‌شود. وزارت خارجه همیشه اداره کل محور بوده است و این ادارات کل هستند که کارها را در حد مدیریت عالی وزارت خارجه هماهنگ می‌کنند.
وزیر امور خارجه با اعتقاد بر اینکه بر اساس این تغییرات همکاری‌ها و هماهنگی‌ها در وزارت خارجه افزایش پیدا می‌کند، افزود: این موضوع باعث می‌شود که دیگر در حوزه‌های تخصصی نیازی نداشته باشیم که دوباره کاری انجام دهیم و مجبور شویم که مثلا در مرکز رسانه‌ای یک اداره‌ای برای اروپا و یک اداره برای خاورمیانه داشته باشیم. در حوزه رسانه نیز دیگر امور مربوط به روابط دو جانبه در همین ادارات کل منطقه‌ای انجام می‌شوند.
این عضو دولت با بیان اینکه معاونت‌های موضوعی ما در بخش‌های سیاسی، اختصاصی، بین‌المللی، پارلمانی و رسانه‌ای می‌توانند از تمام توان ادارات کل منطقه‌ای استفاده کنند، تصریح کرد: برای تحقق این موضوع یک سامانه فرآیندی تعریف شده که در آن ضرورت هماهنگی بین معاونت‌ها و ادارات مختلف وزارت خارجه دیده شده و امیدواریم که این موضوع نه‌تنها باعث پیچیده‌تر شدن کار نشود، بلکه باعث تسهیل کار شود و تخصص‌گرایی بیش‌تری در کار را به همراه داشته باشد.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور با بیان اینکه با کم کردن لایه‌های مدیریتی در وزارت خارجه این زمینه فراهم می‌شود که کارشناسان بتوانند ارتباط نزدیک‌تری با مدیران ارشد وزارت خارجه داشته باشند و حاصل کار و نظرات خود را مشاهده کنند، افزود: با این تغییرات دیگر این احساس در بین کارشناسان ایجاد نمی‌شود که نتایج کارشان را نمی‌بینند و نمی‌دانند کاری که تولید کرده‌اند چه نتیجه‌ای داشته است.
ظریف با بیان اینکه این اقدام باعث افزایش انگیزه بدنه کارشناسی وزارت خارجه و کاهش بروکراسی در آن می‌شود، افزود: در حال حاضر یک کار وقتی می‌خواهد از معاون وزیر به کارشناس مربوطه برسد باید از پنج لایه مدیریتی عبور کند تا به کارشناس برسد و در مرحله بازگشت نیز چنین پروسه طولانی طی می‌شود. ما تلاش کرده‌ایم که این پروسه را کاهش دهیم. بر اساس روند کنونی بیش‌تر وقت مدیران باتجربه وزارت خارجه به ارجاع دادن و پاراف کردن مطالب تهیه شده به بخش‌های زیرمجموعه‌شان می‌گذرد. این روند باعث می‌شد که آنها نتوانند کار تخصصی انجام دهند و کارشناسان جدید را تربیت کنند. اکثر کارشناسانی که بعد از انقلاب وارد وزارت خارجه شدند یا بازنشسته شده‌اند یا در شرف بازنشستگی هستند و نیاز است که تجربه این افراد که با هزینه‌های فراوان برای کشور و خود آنها ایجاد شده به نسل جوان منتقل شود.
بخش اعظمی از مسائل را با آزمون و خطا یاد گرفتیم
دیپلمات ارشد کشورمان ادامه داد: ۳۵ سال پیش وقتی اکثر ما وارد وزارت خارجه شدیم، کسی را نداشتیم که به ما آموزش دهد و مجبور بودیم خیلی از مسائل را با آزمون و خطا یاد بگیریم. اکنون با توجه به انباشت تجربه‌ها وظیفه داریم این تجربیات را به دوستان جدید منتقل کنیم و هرچه فاصله بین مدیران عالی وزارت خارجه و کارشناسان کمتر شود امکان انتقال این تجربیات نیز بیش‌تر فراهم می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که پیش از این در وزارت خارجه سابقه تشکیل معاونت اقتصادی وجود داشته ولی تشکیل این معاونت با تجربه موفقیتی همراه نبوده است و اکنون وزارت خارجه چه تدبیری اندیشیده که مثل قبل این موضوع تبدیل به یک امر ناموفق نشود. از دیگر سو به نظر می‌رسد وزارت خارجه با تشکیل این معاونت یک وزنه سنگین را به مسوولیت‌های خود اضافه کرده است، گفت: نکاتی که شما گفتید بسیار مهم است. ما دو مشکل در این زمینه داریم. اولین مشکل مربوط به ساختار وزارت خارجه است و مشکل دوم مربوط به ساختار خارج از این وزارت‌خانه. سعی کردیم که مشکل اول را حل کنیم. همان‌طور که اشاره کردید ما در دو دوره تجربه ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت خارجه را بعد از انقلاب داشتیم. در ابتدای انقلاب بر اساس سیستمی که از قبل از انقلاب حاکم بود در این وزارت‌خانه یک معاونت اقتصادی و بین‌المللی وجود داشت که در سال ۶۸ به دلایل متعددی دوستان تصمیم گرفتند که معاونت‌ها را منطقه‌ای کنند.
این عضو دولت ادامه داد: در دوران اصلاحات (ریاست جمهوری سید محمد خاتمی) تصمیم گرفته شد که معاونت‌های منطقه‌ای حفظ شود و در کنار آنها معاونت اقتصادی نیز ایجاد شود و این‌جا بود که مشکل ایجاد شد، چراکه معاونت‌های منطقه‌ای خود را مسوول کلیه امور مربوط به روابط دو جانبه می‌دانستند و اصلا به همین دلیل این معاونت‌ها ایجاد شده بود تا امور دو جانبه در آنها متمرکز شود و وقتی یک نفر می‌آمد و می‌گفت من معاونت اقتصادی هستم و بخشی از مسائل مربوط به این روابط دو جانبه را باید به بخش دیگری منتقل کنم با واکنش و مقاومت معاونت‌های منطقه‌ای روبه‌رو می‌شد و برای همین بود که تجربه هم‌زمان فعالیت معاونت اقتصادی به همراه معاونت‌های منطقه‌ای تجربه موفقی نبود.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت: با توجه به این تجربیات و اتفاقات به این نتیجه رسیدیم که امکان ندارد که ما بتوانیم هم معاونت منطقه‌ای و هم معاونت اقتصادی را با هم داشته باشیم. در همین چارچوب در دور اول حضورم در وزارت خارجه به عنوان وزیر، مسوولیت وظایف اقتصادی وزارت‌خانه را به قائم‌مقام وزیر محول کردم.
ظریف اظهار کرد: در این سه چهار سال به مرور به این نتیجه رسیدیم که شاید بتوانیم ساختار جدیدی را طراحی کنیم، ساختاری که عیوب ساختارهای گذشته را نداشته باشد. در همین راستا ساختار جدید به دست آمد، البته باید تجربه‌اش کنیم و اگر عیب‌هایی دارد آنها را برطرف کنیم.
وی تصریح کرد: نزدیک به ۳۰ سال در وزارت امور خارجه تجربه فعالیت معاونت‌های منطقه‌ای را داشته‌ایم و به طور قطع حرکت از این تجربه به سمت معاونت‌های موضوعی امر دشواری است و امیدوارم با همکاری دوستان‌مان در وزارت خارجه در پیشبرد این تحول موفق باشیم.
همه باید بپذیرند مسوول روابط خارجی کشور، وزارت خارجه است
ظریف با اشاره به احتمال موازی کاری کارها در معاونت اقتصادی با بخش‌های اقتصادی دیگر کشور با بیان اینکه وزارت خارجه متصدی امر اقتصاد کشور نیست، بلکه تسهیل‌کننده و هماهنگ‌کننده روابط خارجی اقتصادی است، خاطرنشان کرد: برای پیشبرد امور طراحی شده نیاز است سایر دستگاه‌ها بپذیرند که مسوول روابط خارجی، وزارت خارجه است. درست است که مسوول تک تک اقدامات در روابط خارجی وزارت خارجه نیست، اما باید وزارت خارجه از اقدامات اطلاع داشته باشد و با آن هماهنگ شده باشد تا بتواند امور را جهت‌دهی کند و در راستای منافع ملی اقدامات لازم را انجام دهد.
وزیر امور خارجه تاکید کرد: برای تحقق این موضوع نیاز ساختاری، قانونی و فرهنگی وجود دارد. در برنامه چهارم توسعه این نیاز قانونی برطرف شده بود و تاکید شده بود که مسوول روابط خارجی وزارت خارجه است و باید دیگر دستگاه‌های مسوول با این وزارت‌خانه هماهنگ باشند اما متاسفانه این بند در برنامه پنجم توسعه حذف شد. در برنامه ششم توسعه مجدد به پیشنهاد دولت اضافه شد، از این رو امیدواریم با افزوده شدن این قانون در کنار ایجاد فرهنگ "هماهنگ‌سازی" از طریق "اقناع سازی" بتوانیم وظایفی که در این ارتباط از آن برخوردار هستیم را به پیش ببریم. ما موظفیم با ارائه خدمات کافی به بخش خصوصی و دولتی این نیاز را در آنها به وجود آوریم که باید با وزارت خارجه هماهنگ باشند و در دو سال گذشته اقداماتی را در این زمینه انجام شده است.
فعالیت‌های اقتصادی وزارت خارجه موازی‌کاری با سایر دستگاه‌ها نخواهد بود
دیپلمات ارشد کشورمان با بیان اینکه در این چارچوب ما نمی‌توانیم به صورت تحکمی وارد شویم و باید یک ارزش افزوده داشته باشیم که بتوانیم نقش خود را در این ارتباط تقویت کنیم، در پاسخ به این پرسش که شما بارها در سخنان خود از جمله در سخنان اخیرتان در مجلس شورای اسلامی از برخی موازی‌کاری‌ها در امر سیاست خارجی گله‌مند بودید، این احتمال وجود ندارد که اکنون وزارت خارجه تبدیل به یک نهاد موازی برای دستگاه‌های اقتصادی در این حوزه شود؟ تصریح کرد: حتما این‌گونه نخواهد بود. وزارت خارجه سال‌هاست مسوولیت ستاد هماهنگی روابط خارجی در امر اقتصادی را برعهده دارد و اصلا نمی‌تواند موازی‌کاری کند. من هر زمانی که دیدم در وزارت خارجه موازی‌کاری در حال انجام است، دستور به توقف آن اقدام داده‌ام به خصوص در حوزه‌هایی که مسوولیت وزارت خارجه نبوده است. ما این سیاست را ادامه می‌دهیم و هیچ‌گاه به سمت موازی‌کاری نخواهیم رفت.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که مسوولان معاونت‌های تازه تشکیل شده مشخص شده‌اند، گفت: هنوز مسوولان آنها مشخص نشده‌اند. ما زمان‌بندی دو ماهه برای تحقق نمودار سازمانی جدید طراحی کرده‌ایم و روز دوشنبه(۳۰ مرداد) این برنامه ابلاغ شد. برای اینکه بتوانیم تغییرات ساختاری وزارت خارجه در سطح عمودی و افقی را محقق کنیم و از لایه‌های مدیریت‌ها کم کنیم تا شکل جدیدی از مدیریت در وزارت خارجه حاکم شود، نیازمند زمان هستیم.
ظریف با تاکید بر اینکه بر اساس چارت جدید مدیریت "کارشناسی‌محور" در این وزارت‌خانه حاکم می‌شود، اظهار کرد: پیش از این مدیریت حاکم در وزارت خارجه مدیریت پیچیده‌ای بود، تلاش کردیم این سیستم را تسهیل کنیم و سلسله مراتب را کاهش دهیم؛ البته به این معنا نیست که سمت‌ها کم می‌شود، اما کوچک‌سازی و چابک‌سازی در وزارت خارجه انجام خواهد شد و انشاءالله این اقدامات در نهایت به رضایت‌مندی بیش‌تر کارکنان وزارت خارجه منجر خواهد شد.
رفتار رسانه‌ها بر اساس شفافیت باشد نه اهداف غیرشفاف‌ساز
رییس دستگاه دیپلماسی کشور در پاسخ به این پرسش که در چهار سال آینده چه انتظاری از رسانه‌ها دارید؟ گفت: انتظار من از جامعه سیاسی و مدنی ایران شامل رسانه‌ها این است که ضمن نقد و اینکه باید دیده‌بان مردم برای نظارت بر رفتار دولت باشند، منافع ملی را هم در نظر بگیرند و تلاش کنند هیچ‌گاه منافع جناحی و سیاسی و زودگذر مانع از دستیابی به منافع ملی نشود. معتقدم جهت‌گیری همه ما باید برای هم‌افزایی و پیشبرد منافع ملی باشد. هرچه رسانه‌ها فعال‌تر باشند و شفافیت بیش‌تری ایجاد کنند، فرصت برای پیگیری منافع ملی و جلوگیری از اشتباه بیش‌تر است، اما باید این رفتار بر اساس شفافیت باشد نه بر اساس اهداف غیرشفاف‌ساز.
بخش دوم گفت‌وگوی ایسنا با وزیر امور خارجه کشورمان در مورد برجام و تحولات پیرامون آن در روزهای آینده منتشر خواهد شد.
گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: اکرم احقاقی
انتهای پیام
نظرات