دکتر کمال‌الدین ناصری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به آمار بالای بیکاری در رشته محیط زیست، اظهار کرد: این گزاره که گفته می‌شود بالاترین میزان بیکاری در بین تمام فارغ التحصیلان  مربوط به رشته محیط زیست است، صحیح نیست و اعلام اینگونه آمارها موجب ناامیدی دانشجویان رشته محیط زیست خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه  در حال حاضر وضعیت اشتغال در ایران در هیچ رشته‌ای مطلوب نیست و رکود حاکم است، ادامه داد: اما در مقایسه ای نسبی  وضعیت فارغ التحصیلان رشته محیط زیست قطعا آخرین و بدترین وضعیت نیست، اگرچه در مجموع متاسفانه وضعیت دانش آموختگان رشته محیط زیست راضی کننده وامید بخش نیست.

دولت در استخدام را به روی فارغ التحصیلان محیط زیست بسته است

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی با بیان اینکه عمده بازارکار دانشجویان منابع طبیعی و محیط زیست بازارکار دولتی است، خاطرنشان کرد: دستگاه‌های متولی منابع طبیعی و محیط زیست کشور عمدتا دولتی هستند، با توجه به این که دولت درب استخدام را بسته و جذب نیرو بسیار کم است، طبیعتا بازارکار برای رشته‌های منابع طبیعی و محیط زیست محدود شده است.

ناصری افزود: بازارکار خصوصی در رشته‌های محیط زیست و منابع طبیعی محدود است؛ بسیاری از زمینه کاری این رشته‌ها به امور حفاظتی و نظارتی مربوط می‌شود و وقتی به محدوده وظایف دولت می‌رویم جزء امور حاکمیتی دولت قرار می‌گیرد و در مواردی قابل واگذاری به بخش خصوصی نیست، طبیعتاً زمینه کار خصوصی در این رشته‌ها محدود است.

وی گفت: به طور مثال در حوزه محیط بانی با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم و نیاز به جذب محیط بان وجود دارد. این محیط بان‌ها را دولت باید به کار بگیرد اما استخدام اندکی در این حوزه انجام می شود. بنابراین بخش زیادی از فارغ التحصیلان ما در این بخش بیکار مانده اند.  

ناصری با اشاره به اینکه برخی از فارغ التحصیلان محیط زیست در سازمان های مردم نهاد فعالیت می کنند، عنوان کرد: سازمان‌های مردم نهاد سازمان‌هایی نیستند که اشتغال دائم داشته باشند و فعالیت در آن‎ها شغل و درآمد محسوب نمی شود؛ همچنین بسیاری از افراد به صورت داوطلبانه و فاقد حقوق در این سازمان‌ها فعالیت دارند. 

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی تصریح کرد: زمینه کار در بخش خصوصی محدود است، اما جنبه‌های امید بخشی درحال حاضر دیده می‌شود؛ از جمله اینکه طرح هوای پاک حدود دو ماه پیش در مجلس تصویب شده است، در یکی از بندهای این طرح آمده که کارگاه‌های با بیش از 50 نیرو باید یک واحد اچ اس سی (سلامت، ایمنی و محیط زیست) داشته باشند و درآن از متخصصین محیط زیست استفاده کنند. این موضوع می‌تواند بازار کار خوبی برای رشته‌های محیط زیست و منابع طبیعی ایجاد کند، امیدوار هستیم طرح نتایج مثبتی داشته باشد و آلودگی‌های صنعتی کاهش پیدا کرده یا به سمت سالم سازی حرکت کند.

استخدام مدعیان محیط زیست جای فارغ‌التحصیلان این رشته!

ناصری گفت: یکی از آسیب‌های طرح هوای پاک این است که ممکن است دوباره همچون گذشته موضوع استخدام فارغ التحصیلان محیط زیست منجر به استخدام فارغ التحصیلان رشته های دیگر شود که مدعی محیط زیست هستند. این موضوع یک معضل بسیار مهم در کشور محسوب می شود. یکی از دلایلی که عنوان می شود اشتغال فارغ التحصیلان محیط زیست دارای رکود و سطح اشتغال آن‌ها پایین بوده، این است که در بسیاری از مراکز دولتی، شرکت‌های خصوصی ، کارخانه‌ها و یا کارگاه‌ها افرادی هستند که واحدهای  مربوط به محیط زیست را می‌چرخانند، درحالی‌که متخصص محیط زیست نیستند و در رشته دیگر تخصص دارند به طور مثال مهندس عمران ، مهندس شیمی و ... بازار کار فارغ‌التحصیلان محیط زیست را اشغال می‌کند و با توجه به این که آموزش متناسبی ندیده اند و تخصص آن‌ها با کارشان مرتبط نیست، سیستم را به انحراف خواهند برد.

وی ادامه داد: این موضوع علل مختلفی دارد، گذشته از رانت  و پارتی بازی که جای خود را دارند، یکی از دلایل این موضوع درک نادرستی است که از رشته‌های محیط زیست در کشور وجود دارد ،بسیاری از افراد مدعی رشته محیط زیست می‌شوند، اما متخصص محیط زیست نیستند.

 وزارت علوم راه خطایی را نسبت به رشته محیط زیست پیش گرفته است

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی با بیان اینکه محیط زیست یک رشته تخصصی است که دانش و بینش مخصوص به خود را دارد، اظهار کرد: متاسفانه وزارت علوم هم در حال دامن زدن به این مساله است، این موضوع باید از جانب اساتید دانشگاه پیگیری شود. وزارت علوم در چند سال اخیر اقدام به تاسیس رشته‌هایی با عنوان محیط زیست در بخش هایی که اصلا جای آن نیست، کرده است. در نتیجه افرادی از دانشگاه فارغ التحصیل خواهند شد که عنوان مدرکشان محیط زیست است، اما در واقع محیط زیست نخوانده‌اند؛ به طور مثال در دانشکده علوم یا گروه جغرافیا رشته‌هایی با عنوان محیط زیست توسعه یافته است، وزارت علوم راه خطایی را دراین زمینه سیر می کند.

ناصری با اشاره به این که رشته منابع طبیعی و محیط زیست تعریف خاص خود را دارد و رشته‌های جامع نگری است، عنوان کرد: هر علومی که اکو سیستم محور و اکولوژی محور هستند را محیط زیست می‌دانیم، اگر فردی رشته شیمی خوانده که مرتبط با آلودگی‌ها است اسم آن را گذاشته اند شیمی محیط زیست در حالی که این فرد شیمی آلودگی ها خوانده است نه محیط زیست. محیط زیست تنها بحث آلودگی‌ها نیست.

وی افزود: اگر قرار است فارغ التحصیلان محیط زیست کار نظارتی انجام دهند، باید افراد استخدام شده در کارخانه‌ها مستقل باشند. لازمه نظارت کردن مستقل بودن است نه این که خود فرد زیر مجموعه کارخانه باشد. اگر غیر از این باشد طرح شکست خواهد خورد.

پیشنهاد راه اندازی نظام مهندسی تخصصی برای فارغ‌التحصیلان محیط زیست

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی بیان کرد: بعضی از متخصصین پیشنهاد ایجاد نظام مهندسی برای فارغ التحصیلان محیط زیست را داده اند، البته نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی هم داریم که می‌توانند در این زمینه ایفای نقش کند. متخصصین باید در قالب این نظام مهندسی در کارخانه‌ها استخدام شوند؛ حقوق آن‌ها هم از طریق همین نظام مهندسی پرداخت شود. اینکه آیا آن نظام مهندسی می تواند بودجه اش را از دولت و یا همان کارخانه ها دریافت کند، را نمی دانیم؛ اما برای پایدار بودن باید بودجه از کارخانه دریافت شود. این گونه جنبه استقلال و فرادستی ناظرین حفظ خواهد شد.

ناصری با اشاره به اینکه برای توسعه رشته‌ها چارچوب مشخصی وجود دارد، خاطرنشان کرد: در موارد زیادی این چارچوب‌ها رعایت می‌شد، اما در سال‌های اخیر متاسفانه در چند مورد این موضوع رعایت نشده است. اگر قرار است در شورای گسترش دانشگاه‌ها و دفتر برنامه ریزی درسی وزارت علوم رشته ها  در خارج ار چارچوب خود توسعه یابند، باید این توسعه بین رشته ای باشد که  هم تابع ضوابط خود باشد و هم روح کلی رشته حفظ شود.

جای خالی فارغ‌التحصیلان محیط زیست در آزمون استخدامی کشور

وی در خصوص جای خالی فارغ التحصیلان محیط زیست در آزمون استخدامی، اظهار کرد: این موضوع هم سالها است که متاسفانه وجود دارد  باید از متخصصین امر پرسید که چرا در سازمان مدیریت و برنامه ریزی رشته های محیط زیست تاکنون به رسمیت شناخته نشده و هنگامی که بحث استخدام مطرح می‌شود، چرا تخصص‌های مرتبط عنوان نمی شود. وظیفه ما هم در دانشگاه است که این موضوع را به شکل دقیق انعکاس دهیم و موضوع را پیگیری کنیم.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی افزود: چرا در تمام رشته‌ها مشخص می شود که افراد با چه تخصص‌هایی قرار است، استخدام شوند، اما به محیط زیست که می رسد باز از هر رشته ای می‌تواند در آن استخدام شود. نمی‌دانیم چرا این رشته را به عنوان یک عرصه تخصصی نمی پذیرند و تصور می کنند هر فردی می تواند در آن فعالیت کند؛ اگر این گونه است چرا این همه امکانات و نیرو در این رشته صرف می شود. اگر آنرا به عنوان رشته تخصصی قبول ندارند این همه هزینه چه لزومی دارد. اما اگر به عنوان یک رشته تخصصی قبول دارند چرا آن را در آزمون های استخدامی لحاظ نمی کنند.

ناصری با  تاکید براینکه مسئله اصلی در رشته محیط زیست، بر سر شایسته سالاری است، خاطرنشان کرد: باید فرد درست را انتخاب کنیم که هم متعهد و هم تخصص لازم را داشته باشند و این مواردی است که در رشته های منابع طبیعی و محیط زیست مغفول مانده است.  

ضرورت تکیه بر دانش متخصصان محیط زیست برای نجات از بحران‌های کشور

وی با اشاره به اینکه بحران‌های محیط زیستی کشور چه ظرفیت‌هایی را برای دانشجویان محیط زیست فراهم می‌کند، تصریح کرد: تک تک بحران‌های محیط زیستی

 که آینده حیات و تمدن ما را در معرض خطر قرار داده، قبل از وقوع توسط دلسوزان و متخصصین محیط زیست هشدار داده شده بود، اما هیچ کس به آن‌ها توجه نکرد و در سودای  پیچ در پیچ توسعه، کسی این زمزمه‌های متخصصین محیط زیست را نمی شنید که کاری که شما دارید انجام می‌دهید توسعه نامتوازن و ناپایدار است. درحال حاضر نیز اگر موضوعاتی که مطرح کردیم، جدی گرفته نشود این بحران‌ها با همان شیبی که دارند، ما را به سقوط بیشتر خواهند کشاند.

 رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی افزود: پتانسیل‌های بالایی از نظر علمی، اجرایی، نیروهای انسانی و توانایی‌های محیطی در کشور وجود دارد، اما اگر کماکان بخواهیم بر طبل توسعه ناپایدار و نامتوازن و عدم استفاده از نیروها بکوبیم و همچنان مسیر گذشته را طی کنیم، سرنوشتی بهتر از تمدن های منقرض شده گذشته  پیش روی ما نخواهد بود.

لزوم ورود رشته‌های محیط زیست به حوزه کارآفرینی

ناصری در خصوص لزوم کارآفرینی و نحوه ایجاد آن در رشته‌های محیط زیست، خاطرنشان کرد: رشته‌های مهندسی از نظر کارآفرینی بسیار جلوتر از رشته محیط زیست هستند، ولی ما هم باید در این راه وارد شویم  و از آن‌ها الگو بگیریم. کار در حوزه  محیط زیست واشتغال سبز زیاد است و این موضوع در کشور آغاز شده اما بسیارعقب است. امیدواریم با ثباتی که در کشور ایجاد شود بازار کار مناسب و خوبی برای متخصصین محیط زیست فراهم شود. به طور مثال مدارس طبیعت از جمله پتانسیل هایی است که در این حوزه وجود دارد. 

وی گفت: مدارس طبیعت می‌توانند زمینه کارآفرینی بسیار خوبی برای فارغ التحصیلان  محیط زیست باشند و زمینه توسعه آن در کشور بسیار فراهم است.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی با بیان اینکه موضوع گردشگری در کشور ما در حال توسعه است، یادآور شد: در این زمینه مدتی رکود و عقب گرد داشتیم اما در حال حاضر با ظهور ثبات نسبی در کشور و کاهش تنش‌های بین المللی دوباره زمینه  گردشگری داخلی و خارجی در کشور فراهم شده است. طبیعت گردی و بوم‌گردی یک جنبه مهم از این موضوع و فعالیتی کاملا تخصصی است که فارغ‌التحصیلان محیط زیست و منابع طبیعی می‌توانند وارد این حوزه شوند .

ناصری با بیان اینکه کسب درآمد از زباله، موضوع بسیار مهمی است که درکشور های دیگر اشتغال بسیار گسترده ای فراهم کرده است، خاطرنشان کرد: کسب درآمد از زباله نه تنها اشتغال و درآمد زایی ایجاد کرده، بلکه بسیاری از آلودگی‌‎های به وجود آمده در طبیعت و بیماری‌های ناشی از آن را کاهش داده است. این موضع در کشور ما مسئله بسیارجدی است و در عین معضل بودن، یک فرصت هم محسوب می‌شود. بسیاری از فارغ‌التحصیلان محیط زیست و منابع طبیعی می‌توانند برای اشتغال زایی و درآمدزایی  وارد این حوزه شوند. 

وی ادامه داد: برای اشتغال موارد این چنینی وجود دارد اما دولت باید حمایت های لازم را داشته باشد و بخش حاکمیتی خود را که قابل واگذاری به بخش خصوصی  نیست، فراموش نکند. بخش خصوصی هم باید از فرصت هایی که وجود دارد، نهایت استفاده را بکند و لازمه این موضوعات ثبات کشور است.

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی اظهار کرد: موضوعات محیط زیستی در بالای هرم توسعه قرار دارند و لازمه آن‌ها جامعه ای آرامش یافته، کم تنش و دارای ارتباط خوب با جامعه جهانی است. وقتی یک جامعه دچار بحران و آشفتگی شود اولین آسیب آن به محیط زیست و منابع طبیعی برخواهد گشت و مسائلی همچون اشتغال از دستورکار خارج می‌شود. امیدوار هستیم ثباتی که در چند سال اخیر در کشور وجود داشته، تداوم یابد، زیرا این موضوع به بهبود محیط زیست در کشور منجرخواهد شد.

بی‌توجهی به تخصص معلمان درس «انسان و محیط زیست» در مدارس

 ناصری با اشاره به  تدریس درس انسان و محیط زیست در مدارس کشور، ادامه داد: سرفصل این درس آن با مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست تدوین شده، اما تدریس آن در مدارس به معلمین جغرافیا واگذار شده است؛ درحالی‌که یک معلم جغرافیا نمی‌تواند این درس را تدریس کند، همان طور که یک فارغ التحصیل محیط زیست نخواهد توانست درس جغرافیا را به خوبی تدریس کند. اگرچه این دو درس مشابهاتی دارند، اما هر کدام به تخصص لازم نیاز دارند، در نتیجه این خطر وجود دارد که آن درس عملا کم نتیجه شود. علت واگذاری این درس به معلمان جغرافیا نداشتن بودجه برای تامین نیروعنوان شده است.

وی در خصوص کارورزی دانشجویان و جذب فارغ التحصیلان رشته کشاورزی و محیط زیست در سازمان‌هایی  که در آن کارورزی می‌کنند، گفت: شکل فعلی اجرای کارورزی دانشجویان منابع طبیعی و محیط زیست مطلوب نیست؛ به همین دلیل در بازنگری سرفصل‌های محیط زیست و منابع طبیعی پیش بینی شده که دوره کارورزی سه ماهه و یا 6 ماهه برای دانشجویان در نظرگرفته شود تا مهارت‌های لازم را کسب کنند و با سیستم‌های اجرایی آشنا شوند، سپس دانشجویانی که توان و شایستگی دارند، جذب بازارکار شوند. البته سازوکار این موضوع هنوز مهیا نیست و نیازمند بودجه و حمایت دستگاه‌های اجرایی است. 

رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی در پایان در خصوص نقش اساتید دانشگاه‌ها در جذب دانشجویان محیط زیست به بازارکار، خاطرنشان کرد: هنگامی که ما متوقع هستیم که دولت و دستگاه‌های غیردولتی باید شایسته ساالاری را مدنظر قرار دهند، آن‌ها هم از ما توقع دارند که افراد شایسته تحویل جامعه دهیم، این موضوع وظیفه ماست و باید حداکثر تلاش را در آموزش تئوری و افزایش مهارت و دانش تجربی دانشجویان به کار بگیریم. آموزش و مهارت افزایی باید در سطح بالا و با  کیفیت انجام و این موضوع منجر به  ورود نیروهای جوان نخبه به بازار کار شود.

انتهای پیام