به گزارش خبرنگار ایسنا، علی شجاعی در برنامه "کاوش باستان شناسی در محل کاخ جهان نما" اظهار کرد: اصفهان جایگاه بسیار مهمی نه تنها در ایران بلکه در کل جهان به ویژه در دوره اسلامی داشته است.
وی افزود: اگر منابع تاریخی را بررسی کنیم میبینیم در یکی از تقسیم بندیهایی که در کتابهای جغرافیایی صورت گرفته، ایران به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده است که در بخش شرقی خراسان با مرکزیت نیشابور و در بخش غربی جبال یا عراق عجم با مرکزیت اصفهان را داریم و این تقسیم بندی مورد استفاده شرق شناسان نیز قرار گرفت و آنها در بسیاری از تحلیلهای تاریخی هنری خود از آن استفاده کردند.
این باستان شناس گفت: در کل سرزمین ایران بعد از نیشابور از اصفهان به عنوان بزرگترین شهر به خصوص در قبل از دوره مغول نام برده شده است به همین دلیل در متون صفتهایی همچون "ناف عراق"، "گنجینه عراق"، "اعظم بلاد عراق"، "چشم سرزمینهای جبال" و یا "اشعر بلاد جبال" نام برده شده است.
شجاعی افزود: اهمیتی که اصفهان داشته عمدتاً به خاطر شرایط جغرافیایی بوده است که گذشتگان ما توانسته بودند به نحو احسن آن را به صورت بالفعل در بیاورند و یکی از ویژگیهای شاخص موضوع آب و هواست، اگر منابع تاریخی را بررسی کنیم مهمترین صفتی که برای شهر اصفهان گفته شده این است که آب و هوایی برتر از دیگر مناطق دارد، که این خود جاذب جمعیت است.
وی اظهارکرد: یکی دیگر از ویژگیهایی که اصفهان دارد مرکزیت آن در ایران است و این ویژگی پتانسیلهایی را برای اصفهان به وجود آورده است به صورتی که از اصفهان به عنوان بارکده نام برده شده و این مرکزیت باعث دسترسی راحت تر به اصفهان نیز می باشد.
این باستان شناس گفت: در منابع جغرافیایی تمامی مناطق قابل سکون به هفت کشور و هفت اقلیم تقسیم شده که مرکز آن ایران است. ریشه این تقسیمبندی به دوره قبل از اسلام برمیگردد اما در دوره اسلامی افراد مهمی مانند ابوریحان بیرونی به آن اشاره کردند.
شجاعی اظهار کرد: برخی دانشمندان، اصفهان و برخی دیگر بغداد را به عنوان اقلیم چهارم نامگذاری کردهاند و متنهایی را داریم که مناظره بین اصفهان و بغداد است و هر کدام از شهرها میخواهند برترین بودن خود را به رخ بکشند.
وی افزود: یکی دیگر از ویژگیهای اصفهان استقرار حیات پایدار است که در تمامی دورههای تاریخی چه قبل و چه بعد از مغول در آن میبینیم. شهرهایی مثل نیشابور و ری از شهرهای بسیار مهم ما در قبل از دوره مغول هستند که به واسطه حمله مغول دیگر نتوانستند به شکوه خود دست پیدا کنند اما ویژگی اصفهان این است که هم در قبل از دوره مغول و هم در بعد از دوره مغول به عنوان مرکز نخست و به عنوان یکی از شهرهای مهم از آن نام برده شده است.
این باستان شناس گفت: اهمیت اصفهان باعث شده است که تمامی منابع به بهانههای مختلف به اصفهان اشاره کنند و فرصتی خوب را برای محققان فراهم آورده تا بتوانند ویژگیهای شهری را از بین نوشتههای دانشمندان گذشته استخراج کنند.
شجاعی اظهار کرد: علاوه بر درون شهرها، حومه شهرها نیز مورد توجه شاهان بوده است به صورتی که برخی کاخهای خود را در خارج از دیواره شهر می ساختند که شاید یکی از دلایل آن دوری از هیاهوی شهر باشد.
وی با اشاره به سخنی از مستوفی گفت: با توجه به متون حداقل تعدادی از روستاهایی که اطراف اصفهان بودهاند قابلیتهای شهر را داشتند که البته همه اینها زیر سایه عظیم اصفهان به اسم روستا شناخته می شدهاند.
این باستان شناس گفت: اگر تعداد آثاری که از دورههای گذشته باقی مانده را بررسی کنیم، میبینیم که چیزی در حدود ۲۰ اثر بیشتر نیست و یا حتی اگر به بناهایی که از دوره صفوی وجود دارد بنگریم، می بینیم آن توصیفی که در متون از آنها شده است و نقشهها و کروکیها و تصاویری که از آنها است با هم همخوانی ندارد و میتوان گفت که تنها مشتی در برابر خروار است و عمده این بناها به دلایل مختلف تخریب شده و ما با تعداد انگشت شمار از این بناها مواجه هستیم.
شجاعی افزود: شواهدی که از این بناها در لایههای زیرین شهر ما پنهان شده بود در یک سده اخیر و به خصوص در چند دهه اخیر به واسطه فعالیت های به اصطلاح عمرانی که در شهر اصفهان صورت گرفت تخریب شده و از بین رفت. در کشورهای اروپایی نیز این اتفاق افتاده است تا اینکه به این نتیجه رسیدند که باید صبر کرد و آثاری که در زیر زمین و ارزشمند است را شناخت.
وی در خصوص کاخ جهان نما گفت: تلاش کردهایم در این خصوص رویکردی مطالعاتی و همه جانبه برای شناخت محوطه داشته باشیم و در کنار کاوش میدانی تلاش شده که با استفاده از منابع مکتوب، روایت های شفاهی، بررسیهای باستان شناختی، باستانشناسی بنا، مطالعات سنجش از دور و مطالعات آزمایشگاهی بتوانیم حداکثر اطلاعات را از این محوطه ارزشمند که بخشی از دولتخانه صفوی بوده است به دست آوریم و لازم به ذکر است که همچنان مطالعه ادامه دارد و بر روی برخی داده ها در حال کار هستیم و برای کارهای جدیتر برنامه ریزی کرده ایم.
این باستان شناس گفت: کاخ را در ابتدای خیابان چهارباغ قرار داده اند، متصل به عمارت های سلطنتی دانستند و بیان کرده اند که تنها خود شاه و خانواده او امکان ورود از داخل کاخ به خیابان چهارباغ را داشتند و بقیه افراد می باید از درب دیگری و در جوار این کاخ به خیابان چهارباغ وارد شوند.
شجاعی ادامه داد: ویژگی کاخ به صورتی بود که امکان بازدید تنها از داخل کاخ ممکن بوده و از بیرون کاخ امکان بازدید داخل را نداشته اند و این به دلیل کارکرد کاخ و حضور زنان حرمسرا در این بنا بوده است.
وی تاکید کرد: سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری تغییراتی را در محوطه کاخ داده و آن را برای بازدید عموم آماده کرده است و باید برای این کار از آن تشکر کرد اما اگر تیم کاوش را درجریان قرار می دادند ما بدون چشم داشت و باکمال میل میتوانستیم اطلاعات خود را در اختیار آن ها قرار دهیم که به بهترین صورت آن را آماده کنند.
انتهای پیام
نظرات