«نادر پیری اردکانی» از پژوهشگران و محقق اردکانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، از تاریخچه برخی آداب و رسوم اردکان از وقت سحر تا افطار در این شهرستان می‌‌گوید .

وی به مراسم خاص روزهای واپسین ماه شعبان و منتهی به ماه مبارک رمضان اشاره می ‎‎ کند و می ‎ گوید: همزمان با آخرین روزهای ماه شعبان حال و هوای اردکان کم ‎ کم بوی رمضان را به خود می ‎‎ گیرد و مردم متدین شهر علاوه بر این که خانه و کاشانه خود را نظافت و آماده میزبانی ماه خدا می ‎‎ شوند، با هم به مساجد رفته و به نظافت مسجد محله خود می ‎ پردازند و به استقبال رمضان می ‎‎ روند .

«کلوخ اندازان» سنتی منسوخ شده

این محقق به مراسم «کلوخ اندازان» یا به زبان محلی «کلوغ ‎‎ اندازون» نیز اشاره و تصریح می ‎ ‌‌ کند: این مراسم هم ‎‎ زمان با روز قبل از ماه رمضان برگزار می ‎‎ شده و اهالی هر محل در مراسمی با دعوت از کوچک ‎‎ ترها و کسانی که برای اولین بار برای روزه گرفتن آماده می ‎‎ شده ‎‎ اند، در مراسمی انواع و اقسام خوراکی ‎‎ ها را تعارف می‏‏کرده ‎‎ اند ویادآورر می ‎‎ شدند که طی یک ماه از خوردن و آشامیدن برای رضای خداوند در طول یک روز محروم خواهند بود .

وی می‌گوید: البته در جایی دیگر غیرمستند نقل شده که به این علت آخرین روز منتهی به ماه رمضان را کلوغ ‎‎‎ اندازون می‌گفته‌اند که در آن روز مردم به اطراف شهر می‌رفتند و بعضی‌ها کلوخ پرتاب می‌کردند تا قدرت خود را قبل از شروع ماه مبارک رمضان آزمایش کنند، هر چند که اجرای این رسم نیز به خاطراتی بیادماندنی برای کودکان و بزرگ‌ترها تبدیل می‌شده است .

مراسم قرائت قرآن در ماه رمضان

پیری اردکانی در ادامه با اشاره به این که همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان در اکثر مساجد این شهر حتی مساجد کوچک نیز مراسم قرائت قرآن برگزار می‏‏شود، ادامه می ‎‎ دهد: مراسم قرائت قرآن در اردکان به گونه‏‏ای است که اقشار مختلف در زمان و مکان ‎‎ های گوناگون به قرائت و جزء‏‏خوانی قرآن می ‎‎ پردازند .

وی به عنوان مثل عنوان می ‎‎ کند: بازاریان بیشتر در مساجد زیرده و جامع، بانوان اکثراً صبح ‎‎ ها و قبل از اذان ظهر در منازل و مساجد و عموم مردم که بیشتر قشر کارگر و کارمندان هستند، بعد از نماز مغرب و عشا و افطار در جلسات قرائت قرآن شرکت می ‎‎ کنند .

وی با یادآوری یک رسم دیرینه در مراسم قرائت قرآن اردکان، اهمیت سوره توحید در این مراسم را این ‎ گونه یادآور می ‎‎ شود: از قدیم، سوره توحید در بین قاریان و به زبان مردم عامیانه «مُلّای قرآن ‎‎ خوان» از تقدس بالایی برخوردار بوده تا جایی که از روزهای ابتدایی ماه رمضان شرکت‏‏کنندگان در مراسم قرائت، یک مکان را برای نشستن در مراسم انتخاب می ‎‎ کردند و تا آخرین روز ماه رمضان و شرکت در مراسم قرائت در همان مکان می ‎‎ نشستند .

این محقق ادامه می ‎‎ دهد: این رسم تقریباً در همه جلسات قرائت اردکان حفظ شده و در روز پایانی مراسم قرائت که با آخرین روز ماه مبارک رمضان همزمان می ‎‎ شود، هر کسی که سوره توحید را بخواند یا به زبان محلی «قل هوالله روی او بیافتد»، بر اساس جای مشخص شده فرد و باوری که از گذشته داشته ‎‎ اند، اتفاق مبارکی برایش در طول سال رقم خواهد خورد و باید در آن مراسم شیرینی بدهد .

افطاری دادن اردکانی‏‌ها با «نُقلِ آلوچه ‎‎ ای»

نویسنده کتاب «پله هشتم» از شیرینی خاص ایام رمضان در هنگام افطاری مساجد اردکان نیز یاد می‏‏کند و می ‎ گوید: در موقوفات اکثر مساجد اردکان برای این که از اموات و گذشتگان یادی بشود، شیرینی خاص اردکان به نام «نقل آلوچه‏‏ای» را توزیع می کنند .

وی ادامه می ‎‎ دهد: این به گونه ‎‎ ای است که همان شیرینی شکر پنیر معروف را در اردکان به گونه ‎‎ ای متفاوت تولید می ‎‎ کنند و با قیچی خاص می ‎‎ چینند که در اکثر مساجد در کنار دیگر نذورات، بین مردم پخش می ‎‎ شود .

پیری اردکانی عنوان می ‎‎ کند: در مساجد اردکان موقوفات مختلفی در هنگام افطار بین مردم پخش می ‎‎ شده است که اکنون نیز برخی از آنها وجود دارد و می ‎‎ توان در این مورد به توزیع انواع شیرینی، آش، نان و پنیر و خرما اشاره کرد و امروزه با توجه به گرمی هوا در ایام رمضان شاهد پخش شربت در اکثر مساجد شهرستان اردکان نیز هستیم .

وی به مراسم ویژه شب ‎‎ های قدر اردکان هم اشاره می ‎‎ کند و می ‎‎ گوید: در شب‌های احیاء ماه مبارک رمضان، قرائت قرآن، شب زنده‏داری و خواندن ادعیه ‎‎ های گوناگون از جمله دعای جوشن کبیر در مساجد اردکان مرسوم بوده و در سال ‎‎ های اخیر تقریبا اکثر مساجد با پخش غذای سحری از شرکت ‎‎ کنندگان در مراسم ویژه این شب ‎‎ ها پذیرایی می ‎‎ کنند .

حنابندان در شب 27 ماه رمضان

پیری ادامه می‏‏دهد: از دیرباز مراسم خاصی نیز در شب قصاص قاتل امام علی(ع) که به روایتی در شب 27 رمضان اتفاق افتاده است، در اردکان برگزار می ‎‎ شود، بدین گونه که زنان با برگزاری مراسم حنابندان، قصاص قاتل امام علی(ع) را به شادی با حنابستن دست و پا، جشن می ‎ گیرند .

«آب است و تریاک» و «پونُگ زدن» در سحرها

این محقق و پژوهشگر همچنین یادآور یکی دیگر از سنت ‎‎ های دیرینه مردم اردکان همزمان با سحرهای ماه مبارک رمضان یعنی بیدار کردن همسایگان موسوم به «آب است و تریاک» می ‎‎ شود .

وی با بیان این که مردم اردکان به روش‌ های گوناگونی همسایه‌ های خود را همزمان با سحرهای ماه رمضان بیدار می‌ کرده‌ اند، می‌ گوید: بیدار کردن همسایه برای خوردن سحری از ابتدای ماه و با هماهنگی انجام می‌شده که به توضیح دو مورد از روش‏‏های خاص می‎‎توان اشاره کرد.

پیری اردکانی تصریح می‌ کند: «پونُگ زدن» یا مشت زدن بر دیوار همسایه برای بیدار کردن در زمان سحر به گونه‌ ای بوده است که همسایه دیوار به دیوار با کوبیدن مشت به دیوار منتظر بیدار شدن همسایه می ‎‎ مانده و همسایه همجوار نیز با بازپس زدن مشت به دیوار یا همان «پونُگ» اعلام بیداری می‏‏کرده است .

وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از رسومات منحصر به فرد اردکان که شاید بتوان گفت در کمتر جایی در ایران مشاهده شده است، اجرای برنامه «آب است و تریاک» بوده به طوری که پیرمردی تقریباً 20 دقیقه قبل از اذان صبح بر بلندی فریاد «آب است و تریاک» سر می‏‏داد و همه را از نزدیک بودن به اذان صبح با خبر می‎‎کرد.

پیری از منسوخ شدن این رسم در چند دهه گذشته می‌گوید و می‌افزاید: این اصطلاح، در میان مردم نیز رایج شده بود که به جای آن که بگویند: «وقت تنگ است»، می‌گفتند: «آب است و تریاک»، چنان که امروزه اصطلاح «دقیقه 90» را بکار می‌برند که برگرفته از بازی فوتبال است.

یک پژوهشگر اردکانی می ‌گو ید: نقل است که با شروع ماه مبارک رمضان در شهرستان اردکان دیگر مراسم عروسی برپا نمی‌شده و معمولاً به بعد از رمضان موکول می‏‏کردند، البته امروزه مردم این دیار همچون گذشته پای ‎‎ بند به این سنت نیستند و گاهی دیده شده که در این ماه مراسم عقد برگزار می‌شود .

 پیری در پایان اظهار می‌کند: در اردکان مراسم ختم اموات نیز شب‌ها بعد از افطار برگزار می‌شود تا صاحب عزا بتواند در مراسم ختم به خیرات بپردازد.

انتهای پیام