در این نشست، چهار محور ویژگی‌های خانه‌های تاریخی؛ ارزش خانه‌های تاریخی در سطح جهان و نقش آن‌ها در توسعه گردشگری -  نقش خانه‌های تاریخی تبریز در چشم انداز تبریز ۲۰۱۸ - باتوجه به بودجه محدود شهرداری و میراث فرهنگی، چگونه از این خانه‌ها صیانت شود تا صاحبان خانه‌های تملک  نشده، آن ها را تخریب نکنند؟ وظیفه شورای شهر، شهرداری و میراث فرهنگی در قبال این خانه ها چیست؟ - آیا موافق تغییر کاربری خانه های تاریخی تبریز هستید؟ و آیا تغییر کاربری به این خانه ها آسیب نمی رساند؟، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

علی اکبر تقی‌زاده استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز، بهروز خاماچی، عضو شورای شهر تبریز، محمدرضا عیوضی، استاد دانشگاه تبریز، رضا خلیلی، رئیس سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز، غلامحسین کریمی، استاد دانشگاه تبریز و سید حسن قریشی، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی، احد حاجی‌بلند عضو هیئت علمی سازمان جهاددانشگاهی استان و اکبر اسمعیلی معاون پژوهشکده توسعه و برنامه ریزی جهاددانشگاهی استان از مهمانان این نشست تخصصی بودند.

جامعه بیرونی و دانشگاهی رضایتی از روند پیشرفت‌های تبریز 2018 ندارد

احد حاجی‌بلند، عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی آذربایجان‌شرقی در ابتدای این نشست، اظهار کرد: تبریز 2018 یک فرصت تاریخی و نقطه‌ی عطف برای شهر ما بوده که امیدواریم در قالب آن، فرهنگ، تاریخ و هویت‌ تبریز در سطح ملی و بین‌المللی نشان داده شود.

وی ادامه داد: سازمان جهاد دانشگاهی استان نیز شاید به طور مستقیم در زمینه تبریز 2018 مسئولیتی ندارد، اما جهادگران دانشگاهی و به خصوص خبرگزاری ایسنا در این حوزه احساس وظیفه کرده و وارد عمل شده‌ و با رویکردهای مختلف تبریز 2018 را مورد بررسی قرار می‌دهند.

وی افزود: ما در حوزه‌های پژوهشی، فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ی ارتباطی، پیشنهادات متعددی را به استانداری، اداره کل میراث فرهنگی استان و شهرداری تبریز ارائه داده‌ایم که شامل طرح جامع آموزش تبریز2018 و طرح‌های مطالعاتی و افکارسنجی و پژوهشی است، اما تاکنون در این راستا نتیجه‌ای به دست نیاورده‌ایم و امیدواریم که بیش از پیش از سوی مسئولان امر، به این موضوع توجه شود.

حاجی بلند ادامه داد: با توجه به اینکه ما در فضای رسانه‌ای قرار داشته و با نخبگان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ارتباط داریم، بازخوردهای اولیه دریافتی از جامعه بیرونی و دانشگاهی نشان می‌دهد که چندان رضایتی از روند پیشرفت‌های تبریز 2018 وجود ندارد و تصور می‌شود که برنامه‌ها عمدتا جنبه‌ی تشریفاتی داشته و پیشرفت در این حوزه ملموس نیست.

وی تاکید کرد: خبرگزاری ایسنا اقدام به برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی در راستای تبریز 2018 کرده است و تا فرا رسیدن سال 2018 نیز به طور تخصصی چنین نشست‌هایی را برگزار خواهد کرد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: مفتخریم که تمامی ظرفیت‌های جهاد دانشگاهی استان که شامل، خبرگزاری ایسنا، خبرگزاری بین‌المللی ایکنا، مرکز افکارسنجی دانشجویان (ایسپا) و پژوهشکده‌ی توسعه و برنامه‌ریزی می‌باشد، در زمینه تبریز 2018 ورود کرده است.

وی با اشاره به اینکه در شهر ما صدها خانه‌ی تاریخی وجود دارد که دارای برنامه‌های مدونی نیستند، گفت: گاهی در اثر بی‌توجهی، همانندخانه‌ی "رضوی‌زاده" تخریب می‌شوند، تخریب این خانه با حکم قضایی انجام شده و ظاهراً نیز اشکال قانونی نداشته است، لازم است مدیران شهری و مسئولان استانی ما خانه‌های تاریخی را به بهترین شکل ممکن و متناسب با کاربری خود، تملک و احیاء کنند.

حاجی‌بلند در ادامه با تأکید بر اینکه آمار دقیقی از تعداد خانه‌های تاریخی در دست نیست، یادآور شد: در کشورهای اروپایی برای توسعه گردشگری از خانه‌های تاریخی استفاده زیادی می‌شود، اما به نظر می‌رسد که در شهر ما چنین موضوعی مورد توجه نبوده و همچنان ما شاهد ساماندهی خاصی در این راستا نیستیم.

یک دوره‌ی حمایتی لازم است تا خانه‌های تاریخی، سوددهی داشته باشند

علی اکبر تقی‌زاده، استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز که مرمت بازار تاریخی تبریز را نیز برعهده داشت، با اشاره به میزبانی تبریز از گردشگران در سال 2018 اظهار کرد: بنده در این راستا نگران هستم و به این جمع‌بندی رسیده‌ام که به نظر می‌رسد استان ما نمی‌خواهد از این فرصت بهره‌مند شود.

وی در خصوص خانه‌های تاریخی، عنوان کرد: خانه‌های بوشهر، کاشان، اصفهان، تبریز و... از سری عناصری تشکیل شده‌اند که در مقایسه‌ی این بناها با یکدیگر، به این نتیجه می‌رسیم که تمامی این بناها  دارای تفاوت‌هایی بوده و عناصر این خانه‌ها نیز بر اساس خرده‌ فرهنگ‌های موجود تشکیل شده‌اند.

تقی زاده خاطرنشان کرد: اساس بناهای تاریخی این است که این بناها هم خودشان دارای هویت بوده و هم اینکه عنصری هویت بخش برای آینده است و همچنین خانه‌های تاریخی، برای معماران و محققان نیز یک عنصر پژوهشی به شمار می‌رود.

وی با اشاره به تأثیر تحولات اجتماعی بر روی خانه‌ها، تاکید کرد: زمانی که بنده ساکن تبریز بودم به بررسی خانه‌های تاریخی این شهر پرداختم، برایم بسیار جالب بود که از دوران مشروطه تحولات اجتماعی بر روی خانه‌های تبریز تاثیر گذاشته‌ است.

وی خاطرنشان کرد: خانه‌های تاریخی به عنوان یک سند برای پذیرش تاریخ و گذشته‌ی شهر، باید صیانت شوند و همچنین این خانه‌ها بخشی از ثروت‌ ملی و جهانی بوده و تنها مختص شهر ما نیست و این گونه نیست که بتوانیم به راحتی برای این بناها تصمیم بگیریم.

تقی‌زاده با اشاره به جهانی بودن آثار تاریخی خاطرنشان کرد: دنیا بسیار به هم نزدیک شده و همان‌گونه که ما برای بازدید از آثار تاریخی کشورهای دیگر برنامه‌ریزی می‌کنیم، آنان نیز به همین منوال برنامه‌ریزی می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه بناهای تاریخی زیبا هستند، گفت: بناهای تاریخی دارای جلوه‌ی بصری زیبا هستند از این رو باید از این ابنیه حفظ و صیانت کنیم و همچنین هر کدام از این خانه‌ها و بناها یک سند از گذشته است که ضرورت دارد حفظ و نگه‌داری شوند.

وی در خصوص جنبه‌های اقتصادی خانه‌های تاریخی نیز بیان کرد: مرمت و نگه‌داری از خانه‌های تاریخی، اساساً امری اقتصادی بوده و با تغییر کاربری و ... می‌توان در عین صیانت از بنا، به عنوان یک مقوله اقتصادی نیز از آن بهره‌مند شد.

تقی‌زاده با تاکید بر اینکه هر کدام از خانه‌های تاریخی یک مقصد گردشگری است، بیان کرد: بخشی از اماکن گردشگری ما تازه تأسیس شده‌اند، اما برخی دیگر همانند خانه‌ها و بناهای تاریخی از گذشته به ما ارث رسیده‌اند، از این رو باید از این ظرفیت بزرگ استفاده کنیم تا گردشگران شهر ما را به عنوان مفصد سفر خود انتخاب کنند.

تقی‌زاده با اشاره به چگونگی صیانت از خانه‌های تاریخی، بیان کرد: صیانت از خانه‌های تاریخی به معنی حفاظت پایدار از این بناها بوده و تنها صرف اینکه نسل ما از این بنا استفاده کند، کافی نیست.

وی افزود: احیای خانه‌های تاریخی و جاری ساختن حیات در فضای آن‌ها یکی از موراد صیانت پایدار است؛ چرا که اگر حیات در یک خانه‌ی تاریخی برقرار نباشد، بعد از مدتی بنای مورد نظر متروک شده و از بین می‌رود.

وی با تأکید بر ایجاد کاربری مناسب برای خانه‌های تاریخی، تشریح کرد: هر کاربری که به بنا داده می‌شود باید شأن بنا را حفظ کرده و همچنین ضروری است معماری بنا نیز متناسب با نوع کاربری مورد نظر باشد؛ چرا که اگر کاربری با بنا متناسب نباشد، موجب ناسازگاری خواهد شد.

تقی‌زاده با تأکید بر تناسب سازه‌ای و تاریخی اثر با نوع کاربری موردنظر، یادآور شد: طرح‌های جامع و طرح‌های تفصیلی در این راستا باید در مجرای قانونی تنظیم شوند و همچنین ضرورت دارد در نوع کاربری که به بنا می‌دهیم، جنبه‌های اقتصادی آن نیز لحاظ شود.

وی افزود: ضرورت دارد کاربری خانه‌های تاریخی متناسب با مقولات شهری بوده و در تغییر کاربری آن‌ها تبعات کاربری آن همانند ترافیک لحاظ شود،  همچنین نباید کاربری بناهای تاریخی، آن را محدود به قشر خاصی کند.

وی ادامه داد: در راستای صیانت پایدار از ابنیه تاریخی و اعطای کاربری مناسب، باید حدأقل مداخله در معماری و سازه‌ی بنا انجام شود؛ چرا که ضروری است اصل معماری بنا حفظ شود.

تقی‌زاده اضافه کرد: ارائه‌ی آگاهی جمعی و عمومی به مردم در خصوص ابنیه تاریخی، عدم دولتی دیدن آن، تصمیمات حمایتی از سرمایه‌گذاران در خانه‌های تاریخی و... از جمله مواردی است که در صیانت پایدار خانه‌های تاریخی باید مورد توجه قرار بگیرد.

وی با اشاره به ارائه‌ی تسهیلات از سوی شورای شهر و شهرداری برای کاربران خانه‌های تاریخی و سرمایه‌گذارن، یادآور شد: ضروری است شهرداری در این خصوص تسهیلاتی اعطا کند؛ چرا که یک دوره‌ی حمایتی لازم است تا خانه‌های تاریخی به سمت سوددهی و اقتصادی شدن حرکت کنند.

وی با تأکید بر اینکه مرکز شهر تبریز به ترمینال درون شهری تبدیل شده است، بیان کرد: در ترمینال درون شهری، انسان نمی‌تواند زندگی کند، از این رو باید شرایطی در مرکز شهر و بافت‌های تاریخی ایجاد کرد که افراد اصیل و بومی آن منطقه علاقه‌مند به زندگی در این مناطق شوند.

هرگز اجازه‌ی تخریب آثار تاریخی را نمی‌دهیم

بهروز خاماچی، عضو شورای اسلامی شهر تبریز نیز در این نشست با اشاره به اینکه ما در آستانه‌ی میزبانی بزرگ تبریز  2018 قرار داریم، یادآور شد: غیر از مجموعه‌ی شهرداری، شورای شهر، سازمان گردشگری شهرداری و گاهی نیز استانداری، سازمان‌های دیگر در این راستا کمکی نکرده‌اند در حالی که این میزبانی علاوه بر کشورمان حتی در منطقه‌ی خاورمیانه نیز مهم و تاثیرگذار است.

وی ادامه داد: اگر نتوانیم آنگونه که باید از ظرفیت‌های تبریز 2018 استفاده کنیم، آبروی ما در خطر خواهد افتاد.

وی با اشاره به آثار تاریخی تبریز همچون برج خلعت پوشان، ربع رشیدی و... تاکید کرد: تمامی این آثار بعد از زلزله 1193 -که تبریز را ویرانه کرد- به وجود آمده اند و به دوره‌ی قاجار اول بازمی‌گردند.

خاماچی با اشاره به چگونگی تشکیل خانه‌های تاریخی تبریز، تاکید کرد: روشنفکران ما زمانی که به قفقاز، روسیه، عثمانی و.. . سفر می‌کردند، همراه خود معماری‌هایی را به شهر می‌آوردند که الان آثار باقی مانده آن معماران، شکل تاریخی به خود گرفته‌اند.

وی با تأکید بر اینکه خانه‌های تاریخی هویت و افتخار شهر ما هستند، بیان کرد: شهر ما دارای آثار تاریخی زیادی است که هدف‌مان شناسایی این آثار بوده و هرگز اجازه‌ی تخریب آن‌ها را نخواهیم داد. پیگیر تخریب خانه‌ی "رضوی زاده" هم خواهیم بود.

خاماچی اضافه کرد: همزمان با سکونت عباس‌میرزا در تبریز و حضور معماران خارجی در این شهر، با تلفیق رنگ‌ها و نقاشی‌ها آثاری خلق شد که بیانگر ویژگی‌های خاصی بناهای آن دوران است.

وی اظهار کرد: در دوران مشروطه معماری خاصی به وجود آمده و همچنین در دوران پهلوی اول نیز یک سری ساختمان‌ها ایجاد شدند که دارای هویت تاریخی مختص خود هستند؛ از این رو هر برهه تاریخی دارای خانه‌هایی با ویژگی‌های مجزایی بوده که امروزه دارای هویت تاریخی هستند.

وی در خصوص سبک خانه‌های امروزی نیز بیان کرد: امروزه سبک خانه‌های شهر به سمت مدرنیته غربی حرکت می‌کند که با فرهنگ، تمدن و تاریخ شهر ما هماهنگ نیستند.

این عضو شورای اسلامی شهر تبریز با اشاره به اینکه در گذشته آماری مبنی بر وجود 200 خانه‌ی تاریخی در تبریز ارائه می‌دادند، گفت: انسان‌های پرتلاش در این راستا زحمت کشیده و این آثار را حفظ و صیانت کردند.

وی با اشاره به اینکه بازار تبریز یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر است، تاکید کرد: ما آرزوی صیانت از اماکن تاریخی خود را داریم اما در برخی از موارد مثل خانه‌ی باقرخان، بعد از تخریب خانه به ما اطلاع دادند.

وی با اشاره به اینکه باید متناسب با بنای موردنظر، کاربری آن مشخص شود، گفت: تعدادی از اماکن تاریخی ما همچون یخچال‌ها و حمام‌ها، به غذاخوری تبدیل شدند، اما هرگز نمی‌توان اماکنی همچون موزه‌ی قاجار را به غذاخوری تبدیل کرد، چرا که این مکان تنها به عنوان "موزه" به طور ارزشمند حفظ می‌شود.

خاماچی بیان کرد: باید در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری تبریز، سازمانی در راستای شناسایی کاربری مورد نیاز و متناسب با هر بنای تاریخی ایجاد کنند؛ چرا که هر بنایی را بدون توجه به عناصر و ویژگی‌های بنا، نمی‌توان به هر حوزه‌ای ارجاع داد.

وی با بیان اینکه در گذشته در محوطه‌ی ارک تبریز حمام وجود داشت، بیان کرد: امروز هیچ کس از موجودیت و مکان این حمام باخبر نبوده و طی اقدامی نیز در ایام گذشته، اقدام به خاکبرداری در محوطه‌ی این بنا کرده بودند، اما چه ضرورتی دارد که این بنای باعظمت را خاکبرداری کرده و همه نیز مخالف آن باشند و بعد از آن نیز به فکر احیا باشیم!.

وی با اشاره به خانه‌های کبوتران در شهر اصفهان یادآور شد: چنین مکانی در شهر ما نیز وجود دارد اما موضوع این است که چگونه از این بنا استفاده کرده و به عنوان یک مقصد گردشگری آن را آماده کنیم.

عضو شورای اسلامی شهر تبریز با اشاره به بناهایی چون ربع رشیدی، برج خلعت پوشان و ... یادآور شد: بسیاری از بناهای تاریخی ما در طی زمان هنوز هم بازسازی نشده‌اند، چرا که متولی این امر زیاد است.

مرمت خانه‌های تاریخی باید تحت نظر کارشناسان خبره انجام شود

محمدرضا عیوضی، استاد رشته جهانگردی دانشگاه تبریز، در ابتدای سخنانش با اشاره به تحقیقات دانشجویان دانشگاه تبریز مبنی بر بررسی دقیق مصاحبه‌های متولیان امر گردشگری، اظهار کرد: بر اساس این پژوهش انجام گرفته، مشخص شد که اکثر متولیان امر در خصوص تبریز 2018 به کلی گویی بسنده کرده و هیچ کس طرح اجرایی ارایه نمی‌کند.

وی ادامه داد: همچنین طرح‌هایی در خصوص خانه‌های تاریخی مطرح می‌شود که از گذشته باقی مانده‌اند و پاسخگوی اهداف تبریز 2018 نیستند.

عیوضی با بیان اینکه صنعت گردشگری در ایران به دو دوره قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تقسیم می‌شود، اظهار کرد: بعد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، تصمیم‌سازان فرهنگی کشور در حوزه صنعت توریسم دغدغه‌مند بودند، اما در این زمینه شناخت کافی نداشتند.

وی افزود: بعد از جنگ جهانی دوم تا اوایل دهه 90، صنعت گردشگری در قالب گردشگران صنعتی خودنمایی می‌کرد، این نوع گردشگران اهل مطالعه نبوده و تنها برای  گذراندن اوقات فراغت سفر می‌کردند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه امروزه با توریست های فراصنعتی مواجه هستیم، گفت: این توریست‌ها با مطالعه و مشاهده فرهنگ و تمدن مقصد گردشگری خود، سفر می‌کنند.

وی با اشاره به سخنان دیگر کارشناسان مبنی بر اینکه نگرش مدیران شهری نسبت به آثار تاریخی تغییر یافته و دیگر خبری از آن دید تخریب‌گرایانه وجود ندارد، گفت: معتقدم نگرش‌ها تغییر نیافته است، با مقایسه تعداد خانه‌های تاریخی هشت سال گذشته با تعداد خانه‌های کنونی، به این نکته می‌رسیم که همچنان آن رویکرد تخریب گرایانه آثار تاریخی وجود دارد.

وی با اشاره به محدودیت منابع مالی میراث فرهنگی و شهرداری تبریز، اظهار کرد: شهرداری می‌تواند با حذف پروژه‌های غیرضروری، تمام انرژی و توان خود را صرف تملک، مرمت و احیای خانه‌های تاریخی کند.

عیوضی ادامه داد: اگر می‌خواهیم شهر را ماشین محور احداث کنیم، پروژه‌هایی همچون تقاطع‌های غیرهمسطح ارجح‌ است، اما اگر شهر انسان محور مدنظرمان باشد، بهتر است به جای پل‌ها، روی تملک و احیای خانه‌های قدیمی تمرکز کنیم.

وی با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری در زمینه استفاده از توان بخش خصوصی، اظهار کرد: میراث فرهنگی باید در زمینه احیای بافت تاریخی و فراهم کردن زیر ساخت‌های لازم برای توسعه گردشگری، از توان بخش خصوصی استفاده کند.

وی با تأکید بر اینکه مرمت خانه‌های تاریخی باید تحت نظر کارشناسان خبره انجام شود، گفت: همچنین ضروری است تغییر کاربری ‌خانه‌های تاریخی بر اساس ضوابط و آئین نامه‌ها انجام شود تا کمترین آسیب به این آثار وارد شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اکثر خانه‌های تاریخی کشور شبیه هم هستند، عنوان کرد: عمده تفاوت این خانه‌های تاریخی در صاحبانشان هست، صاحبان اکثر خانه‌های تاریخی تبریز، افراد تأثیرگذار در زمینه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی هستند.

عیوضی با اشاره به شهر قونیه که به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2016 انتخاب شده است، بیان کرد: ظرفیت‌های گردشگری قونیه در زمینه فرهنگی و مذهبی است، بر اساس مطالعاتی که انجام دادم، در تبریز بلوک‌های گردشگری وجود دارد که 16 نوع گردشگری را می‌توانیم در تبریز مطرح کنیم و المان یکی از این بلوک‌های گردشگری خانه‌های تاریخی است.

وی با بیان اینکه تبریز در زمینه توریسم سلامت، ادبی، فرهنگی، تاریخی و ... حرفی برای گفتن دارد، خاطرنشان کرد: با تغییر کاربری اصولی، می توانیم از خانه‌های تاریخی استفاده اقتصادی کنیم.

به گفته عیوضی، این امکان وجود دارد که از خانه‌های تاریخی به عنوان مکان آموزشی استفاده شود.

شهرداری در قامت مدافع آثار تاریخی، ظاهر می‌شود

رضا خلیلی، رئیس سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز نیز با بیان اینکه خانه‌های تاریخی نقش مهمی در توسعه گردشگری دارند، اظهار کرد: از ظرفیت خانه‌های تاریخی باید برای جذب گردشگر استفاده کنیم. خوشبختانه امروزه رسانه‌ها و سازمان‌های مختلف نسبت به حفظ و احیای بافت تاریخی حساس شدند.

وی ادامه داد: در دهه‌های گذشته، شهرداری در تخریب آثار تاریخی نقش داشت، اما الان شهرداری در قامت مدافع آثار تاریخی، ظاهر می‌شود؛ بطوری که شهرداری خانه‌های تاریخی را تملک و مرمت کرده و با تغییر کاربری آن به کاربری مورد تأیید سازمان میراث فرهنگی، در زمینه احیای باقت تاریخی و جذب گردشگر نقش آفرینی می‌کند.

خلیلی با تأکید بر همکاری تمامی سازمان‌ها در زمینه صیانت از آثار تاریخی، گفت: در اصل 83 قانون اساسی، قانون مدنی، ضوابط شورای عالی شهرسازی و معماری، طرح‌های توسعه شهری مختص تبریز، قانون  وظایف شهرداری، قانون نوسازی و عمران شهری و قانون مجازات اسلامی نسبت به حفظ، مرمت و احیای بافت تاریخی تأکیداتی شده است.

وی تأکید کرد: معتقدم  برای پیشبرد اهداف تبریز 2018، باید از ظرفیت اقشار مختلف جامعه در کنار فرهیختگان استفاده کنیم.

خلیلی در ادامه سخنانش، گفت: آقای عیوضی تغییر نگرش در خصوص آثار تاریخی را نقض می‌کند، اما بنده به عنوان یک مدیر اجرایی این تغییر رویکرد را احساس می‌کنم، شهرداری به عنوان مدافع آثار تاریخی ایفای نقش می‌کند.

وی مردم را به عنوان ناظری برای آثار تاریخی دانست و گفت: مردم به آگاهی لازم رسیده و نسبت به حفظ آثار تاریخی حساس هستند و یقیناً این نگاه مطالبه گرایانه شهروندان، منتج به حفظ و احیای باقت تاریخی خواهد شد.

خلیلی با بیان اینکه اگر آثار تاریخی تبریز به یکدیگر متصل شوند، هویت تاریخی ما را بهتر نشان خواهند داد، عنوان کرد: کارکرد فعالیت‌ها در خانه‌های تاریخی هم بسیار مهم است؛ چرا که اگر زندگی داخل این خانه‌ها در جریان باشد، جذابیتشان بهتر و بیشتر نمایان می‌شود.

وی ادامه داد: متأسفانه امروز فضاهای شهری بجای حضور، به فضای عبور تبدیل شدند که باید با برجسته و متصل کردن فضاهای تاریخی به یکدیگر، شهروندان را به حضور در این فضاها و گذراندن اوقات فراغتشان در مقاصد گردشگری مجاب کنیم.

رئیس سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز با بیان اینکه بر اساس آمار میراث فرهنگی، حدود 800 خانه تاریخی در تبریز وجود دارد، اظهار کرد: اگر هریک از میراث فرهنگی و شهرداری سالانه یک خانه تاریخی تملک کنند، 400 سال برای تملک تمامی خانه‌های تاریخی نیاز است. پس بنابر این باید با ارایه تسهیلات و سیاست ‌های تشویقی مردم را برای تملک و احیای این خانه‌های تاریخی ترغیب کنیم.

وی ادامه داد: البته ما در تدوین آئین نامه اجرایی هتل آپارتمان‌ها این سیاست‌های تشویقی را تعریف کردیم که بر اساس آن اگر کسی خانه‌های تاریخی را تملک و مرمت کند، می‌تواند بدون پرداخت عوارض و با تأیید میراث فرهنگی، آن خانه تاریخی را به هتل آپارتمان تبدیل کند.

خلیلی با بیان اینکه شهرداری و میراث فرهنگی در زمینه تملک، مرمت و تغییر کاربری خانه‌های تاریخی وارد کار شده‌اند، افزود: باتوجه به اینکه تبریز 2018 را در پیش داریم، بهتر است این خانه های تاریخی به جای کاربری اداری، به محل اقامتی تبدیل شوند. 

شهرداری و میراث فرهنگی باید به نقطه مشترک برسند

غلامحسین کریمی، استاد دانشگاه تبریز در رشته جهانگردی با بیان اینکه هویت تاریخی، شناسنامه کشورها است، اظهار کرد: به منظور احیای هویت تاریخی تبریز، باید به خانه‌های تاریخی به عنوان یک المان شهری توجه کنیم، در این بین هریک از متولیان امر وظایفی برعهده دارند که در چنین میزگردهایی وظایف هریک مشخص می‌شود.

وی ادامه داد: اگر با دید مجموعه عنصر بافت شهری به خانه‌های تاریخی نگاه کنیم، با پارادوکسی همچون «بافت تاریخی همان بافت فرسوده است» مواجه می‌شویم که این دیدگاه درست نیست؛ چرا که تنها بخشی از بافت فرسوده، آثار تاریخی با ارزش است.

کریمی ادامه داد: در راستای احیا و استفاده بهینه از ظرفیت خانه‌های تاریخی، باید درک مشترکی بین مدیران شهری و سازمان‌های متولی ایجاد شود. همچنین ضرورت دارد به طور کامل از ظرفیت‌های قانونی در راستای احیای این خانه‌های تاریخی استفاده شده و ضعف‌های قانونی در این زمینه اصلاح شود.

وی عنوان کرد: در سطح جهان نهایت بهره‌برداری را از بافت تاریخی انجام داده‌اند، به عنوان نمونه در شهر سالزبورگ اتریش شکارگاهی را بازسازی و به هتل تبدیل کردند که از جای جای دنیا بازدید کننده دارد،  همچنین کشور انگلیس نیز در حفظ، مرمت و تغییر کاربری آثار تاریخی‌اش جسورانه حرکت کرده است؛ به طوری که کاخ بسیار قدیمی را به فضای اقامتی و نوستاژیک تبدیل کرده‌اند.

کریمی ادامه داد: مردم در چنین کشورهایی به باور قلبی رسیده و با استفاده از سیاست‌های تشویقی دولت برای احیای فضاهای تاریخی وارد کار شده اند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: ضرورت دارد در کشور ما هم با وصل کردن فضاهای تاریخی به یکدیگر، ارزش افزوده و اثر تاریخی فاخر ایجاد کنیم.

وی تداخل بافت تاریخی با بافت فرسوده را از جمله موانع احیای فضاهای تاریخی عنوان کرد و گفت: این موضوع باعث شده که به فضاهای تاریخی به دید بافت فرسوده نگاه شود. معتقدم به منظور احیای آثار تاریخی، ابتدا باید آن را ثبت کرده و حریمی برای آن مشخص کنیم و میراث فرهنگی نیز برای صیانت از آن نظارت مستمر کند. البته ضروری است قوانین حاکم نیز اصلاح شود تا تا مالک خانه تاریخی در مقابل ثبت آن مقاومت نکند.

 کریمی، کمبود نیروی انسانی در زمینه مرمت را از دیگر موانع در احیای آثار تاریخی عنوان کرد و افزود: اساتید بنام این حوزه به دلیل کهولت سن، توان احیای این آثار تاریخی را ندارند و در راستای انتخاب تیم ماهر برای مرمت آثار تاریخی با مشکل مواجه هستیم.

وی ادامه داد: مردم باید آموزش دیده و توجیه شوند که حفظ و احیای اثر تاریخی ارزش افزوده به دنبال دارد، با بسته‌های تشویقی تسهیلات بانکی و کم کردن بروکراسی اداری، می‌توانیم مردم را پای کار بیاوریم.

وی خاطرنشان کرد: شهرداری و میراث فرهنگی باید در زمینه تغییر کاربری‌ خانه‌های تاریخی به نقطه مشترک برسند تا با فراهم کردن شرایط، بسترساز حفظ، مرمت و تغییر کاربری خانه‌های تاریخی باشند.

کریمی با بیان اینکه بیش از 100 خانه تاریخی ثبت شده در تبریز وجود دارد، گفت: این خانه‌ها هرگز نباید به نهادهای عمومی واگذار شوند، معتقدم ابتدا باید شهرداری، شورای شهر و میراث فرهنگی خودشان از استقرار در فضاهای تاریخی اجتناب کرده و این فضاها را تنها برای تغییر کاربری به کارکردهای مطابق با گردشگری واگذار کنند.

وی در ادامه سخنانش خاطرنشان کرد: بر اساس قانون، تمامی کاربری ها به غیر از کاربری آموزشی، برای ساخت و ساز باید مجوزهای لازم را از شهرداری اخذ کنند، اما متأسفانه بدون اخذ مجوزهای لازم، می‌خواهند در حریم یک اثر تاریخی پارکینگ احداث کنند، لازم است تغییر کاربری‌هابه صورت شفاف انجام شوند.

کریمی در پایان تأکید کرد: در سال 2018، امیدمان به احیای خانه های تاریخی است. 

تمامی بناهایی که از دوره‌ی قاجار یا پهلوی باقی ‌مانده‌اند، آثار تاریخی نیستند

سید حسن قریشی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی در این نشست با اشاره به اینکه خانه‌های تاریخی زیادی در شهر تبریز وجود دارد، تاکید کرد: از گذشته تاکنون همواره در آمدهای خانوار در سبک خانه‌ها تاثیر داشته است.

وی با بیان اینکه خانه‌های باقی مانده از گذشته، تاریخ ماست، گفت: تمامی این خانه‌های تاریخی دارای ارزش هستند و ما اگر بتوانیم در خصوص 50 مورد از این خانه‌ها خوب عمل کنیم، برای ما به عنوان یک پشتوانه خواهند بود.

وی با بیان اینکه خانه‌های تاریخی شهر ما واقعا منحصر به فرد بوده و نشأت گرفته از فرهنگ و سبک زندگی منطقه هستند، گفت: برخی از خانه‌های تاریخی که تبدیل به موزه شده‌اند، بهانه‌ای شده تا هم به عنوان موزه و هم به عنوان یک اثر تاریخی مورد بازدید قرار گیرند.

قریشی یادآور شد: برخی از خانه‌های تاریخی را نمی‌توان به عنوان موزه مورد استفاده قرار داد، چرا که در این راستا برخی از خانه‌ها به لحاظ استحکام‌سازی بنا و... دارای موانعی هستند و همچنین برخی از خانه‌های تاریخی ما نیز از شهر دور مانده‌اند از این رو نمی‌توانیم گردشگران را به آن نقاط بکشانیم.

وی با اشاره به غنی بودن آثار تاریخی شهر تبریز و با اشاره به اینکه بدنه‌ی بازار تبریز اثر تاریخی است، خاطرنشان کرد: علاوه بر اداره کل میراث فرهنگی، شهرداری نیز باید در این راستا تلاش کرده و کریدورهای گردشگری را ایجاد کنند.

قریشی، اضافه کرد: قبلاً قانون به گونه‌ای بود که هر بنایی را که مورد نظر داشتیم را به ثبت می‌رساندیم، اما اکنون طبق قانون ثبت خانه منوط به اجازه‌ی مالک آن بوده از این رو آثار زیادی در شهر داریم که مرمت نشده‌اند چرا که مالک آن نظر متفاوتی در مورد بنا دارد.

وی تاکید کرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، در تلاش است تا قانونی را که در سال 1309 و در ادامه‌ی آن کار شده مورد بازنگری قرار دهد؛ چرا که طبق این قانون، آثاری که مربوط به دوره‌های خاصی هستند تخریب می‌شوند.

وی گفت: تمامی بناهایی که از دوره‌ی قاجار یا پهلوی باقی ‌مانده‌اند، آثار تاریخی نیستند چراکه ما ابنیه را به عنوان "شان اثر" ثبت می‌کنیم.

قریشی، با اشاره به صحبت‌های بهروز خاماچی بیان کرد: ما برج  خلعت پوشان را چندین دوره مورد مرمت قرار داده‌ایم و ربع رشیدی نیز که الان موجود است "ربع صفوی" است که مقوله‌ی خاصی بوده و نیازمند بحث ویژه‌ای است.

در کل دنیا نگرش و رویکرد نسبت به بافت‌های تاریخی تغییر یافته است

اکبر اسمعیلی، معاون پژوهش و آموزش پژوهشکده توسعه و برنامه ریزی جهاددانشگاهی نیز در این نشست تخصصی اظهار کرد: در کل دنیا نگرش و رویکرد نسبت به بافت‌های تاریخی تغییر یافته است، این بافت با ارزش شهری به عنوان سرمایه مردم در نظر گرفته شده است که با صیانت و احیای این بافت با ارزش، می‌توان از پتانسیل آن‌ها در توسعه گردشگری استفاده کرد.

وی افزود: وظیفه همگان است که بافت با ارزش تاریخی را به عنوان میراثی گران‌بها برای نسل های بعدی نگه‌داریم.

وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه در جامعه امروزی آن دید تخریب گرایانه نسبت به بافت تاریخی تغییر یافته و شاهد مرمت این آثار هستیم که این تغییر نگرش در سایه اطلاع رسانی‌هایی می‌باشد که در سال‌های اخیر انجام شده است.

گفتنی است، باتوجه به نزدیک شدن به سال 2018، خبرگزاری ایسنا با برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی برای آماده شدن هر چه بهتر آذربایجان‌شرقی برای میزبانی از این رویداد مهم تلاش می‌کند.

انتهای پیام