غار قلعه اسپهبد خورشید همانند دژی محکم در برابر همه ناملایمات تاکنون ایستادگی کرده اما اکنون اسیر بیل‌های مکانیکی و ماشین‌آلات برداشت شن و ماسه‌ شده و نفس‌های آخر را می‌کشد.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه مازندران، آثار باستانی هر کشور پیشینه تاریخی آن کشور محسوب می‌شوند و این آثار دارای ارزش و اهمیت فراوانی هستند.

مردم با مشاهده این آثار به وحدت ارزش‌های انسانی پی می‌برند و آثار باستانی را میراثی همگانی می‌دانند.

هر تکه‌ای از ایران دارای ارزش تاریخی است و تمدنی چند هزار ساله دارد از این رو برای حفظ و نگهداری آن باید تلاش بسیار کرد. جای تردید نیست که هر گونه اقدام قانونی و هزینه در جهت حفظ و حراست این آثار تاریخی نه تنها از نظر حفظ حیثیت ملی در خور تحسین است بلکه به بالا بردن درآمد کشور از طریق جلب گردشگر و دیگر امکانات کمک فراوان خواهد کرد.

چرا باید غار قلعه اسپهبد خورشید دژ تاریخی و یکی از بزرگ‌ترین طاق‌های طبیعی دنیا فدای برداشت مشتی شن و ماسه و سنگ‌های معدنی شود.

آیا حل این موضوع با کمترین هزینه و علم و تجربه امکان پذیر نبوده و دشوار است؟

محمد عظیمی - مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی "هوتو" در خصوص این غار قلعه گفت: پیش از بحث درباره اسپهبدخورشید باید بر این نکته تاکید کرد که این غار آهکی در حوزه میراث طبیعی و جنگل‌های هیرکانی قرار دارد و یکی از عظیم‌ترین دهانه‌های غار طبیعی دنیا محسوب می‌شود.

این پژوهشگر عنوان کرد: این غار قلعه به علت ساخت طبیعی و موقعیت مکانی به احتمال فراوان در طول تاریخ جان پناهی امن و مکانی برای جلوگیری از حمله دشمن بوده است.

وی افزود: با توجه به وجود سازه‌های عصر ساسانی می‌توان گفت این مکان قبل از اسلام مورد استفاده قرار داشته و تا یک سده پس از ظهور اسلام معمور بوده است.

عظیمی گفت: با توجه به اسامی مختلف بومی برای این غار، کشف رسمی آن در سال 1335 بوده و در سال 1381 به شماره 7839 به ثبت ملی رسیده است؛ بی شک ثبت هر اثر غیرمنقول دارای مشخصات عرصه بوده و سازمان میراث فرهنگی بدون نقطه گذاری و حفاظت از حریم موجبات تخریب آن را فراهم کرده است.

عظیمی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر طی جلسات مختلف با مدیران کل و معاون میراث فرهنگی بر اعلام حریم و حفاظت از آن تاکید شده که متاسفانه تاکنون عملی نشده است، اظهار کرد: تغییر مسیر میدان تیراندازی پادگان نظامی "دوآب"، جلوگیری از حضور ماشین‌آلات سنگین مورد استفاده در معادن و برداشت شن و ماسه اولین اقدام در حفظ این غار ارزشمند تاریخی است.

وی در خصوص رعایت حریم تاریخی این ناحیه تاکید کرد: میراث فرهنگی باید نسبت به فنس کشی و حفاظت بهتر از این اثر مهم اقدام کند.

عظیمی با اشاره به اینکه این مکان تاریخی باید به عنوان میراثی ماندگار باقی بماند، اما شن و ماسه روزی تمام خواهد شد، تأکید کرد: مسئولان باید به درخواست‌های دلسوزان میراث فرهنگی توجه کنند چرا که آنان نیز دنبال منفعت خود نیستند بلکه به تاریخ و فرهنگ برجای مانده در مازندران و حتی جهان توجه دارند زیرا نگه‌داری این آثار زمینه‌ای مهم برای جذب توریسم از کشورهای مختلف و معرفی جاذبه‌های تاریخی و طبیعی ایران بزرگ خواهد بود.

مهدی خلیلی -پژوهشگر و باستان‌شناس مازندرانی- نیز در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص این غار قلعه با بیان اینکه غار اسپهبد خورشید که روزگاری سنگر طبرستانی‌ها در مقابل عرب‌ها بود هم اکنون به علت صدور مجوزهای غیرکارشناسی و با نادیده گرفتن قوانین مربوط به ثبت این آثار تاریخی و طبیعی در ریل نابودی قرار داده شده است، عنوان کرد: تا کنون هیچ‌گونه همکاری‌ای با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حفظ و حراست از این اثر که دژی مستحکم و یکی از بزرگ‌ترین طاق‌های طبیعی جهان محسوب می‌شود، نشده است.

خلیلی با بیان اینکه سازمان میراث هرگز نمی‌تواند به تنهایی حافظ این میراث تاریخی باشد، افزود: همه سازمان‌ها و انجمن‌های مردم نهاد و مردم منطقه باید در این راه کمک کنند و حامی این اداره کل باشند.

وی محوطه باستانی غار را از آثار تاریخی آن که نیاز به حفاظت جدی دارد برشمرد و گفت: تاکنون پژوهش‌های تاریخیِ خوبی در مورد غار اسپهبد خورشید صورت گرفته اما برای روشن شدن زوایای پنهان و دستیابی به ناشناخته‌های تاریخی، نیاز به کاوش‌های دقیق و علمی باستان‌شناسی است.

این باستان‌شناس ادامه داد: خوشبختانه باستان‌شناسان توانمند و کارآزموده‌ای در حوزه مطالعاتی دوره اواخر ساسانی و اوایل اسلامی داریم که می‌توانند با کاوش باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی، مطالعات و نتایج خوبی را ارائه دهند، پیشنهاد داد: پیش از کاوش باستان‌شناسی، این محوطه عظیم تاریخی، باید با دانش و ابزار ژئوفیزیک مورد بررسی قرار گیرد.

این باستان‌شناس ادامه داد: مدت‌هاست که محوطه اسپهبد خورشید زیر تیغ بولدوزرها در حال تخریب است و برای جلوگیری از این خطر و اهمیت دادن به این اثر تاریخی یک کاوش اضطراری را می‌طلبد.

خلیلی گفت: با این حال با کاوش در محوطه غار اسپهبد خورشید می‌توان به بسیاری از پرسش‌های متداول در مورد اسپهبدان طبرستان پاسخ داد.

عباد طیبی سیف کتی از فعالان حوزه فرهنگ و محیط زیست نیز در گفت‌وگو با ایسنا با عنوان اینکه حفاظت از میراث فرهنگی در عصر حاضر که دوران مبارزه با آلودگی‌های زیست محیطی است، ضرورت حیاتی دارد، اظهار کرد: حفاظت از میراث فرهنگی منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری دارد که به عنوان عاملی مؤثر نقش خود را در ایجاد و برقراری توسعه پایدار ایفا می‌کند.

طیبی حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسان‌ها را دستیابی به توسعه پایدار و سازمان یافته دانست که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، گفت: این موضوع از چنان اهمیتی برخودار است که یک بسیج عمومی، دولتی و مردمی می‌طلبد.

این فعال حوزه فرهنگ و محیط زیست با بیان اینکه مردم باید محیط‌های طبیعی و فرهنگی را به عنوان نهاد همبستگی معنوی در اجتماعات محلی خود تلقی کنند و بپذیرند، تصریح کرد: همانگونه که با انهدام و تخریب محیط طبیعی زندگی بشر به خطر می‌افتد، ویرانی میراث فرهنگی و تاریخی نیز زندگی معنوی را به مخاطره می‌اندازد.

طیبی گفت: باید به دقت بر روی آثار به جای مانده از گذشتگان که امروزه ما امانت دار آن هستیم تامل کنیم، آنها را بشناسیم و صادقانه از آنها حفاظت، مرمت و نگهداری کرده و به خوبی این آثار ارزشمند را به آیندگان بسپاریم.

این فعال حوزه فرهنگ و محیط زیست با بیان اینکه غار قلعه اسپهبد خورشید از نظر طبیعی یکی از بزرگ‌ترین طاق‌های طبیعی دنیا است و بی‌مهری به این اثر مهم که فرهنگ و تاریخ پر رمز و راز این منطقه از مازندران را در دل خود جای دارد، هیچ گونه توجیهی ندارد، تاکید کرد: باید همه سازمان‌ها و نهادهای دولتی به حمایت از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بشتابند چرا که سازمان میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند جلوی آنهایی که قصد تخریب و نابودی چنین آثار مهم و با ارزش را دارند، بگیرد.

عباد طیبی تاکید کرد: با پیگیری جدی و قانونی و حمایت دیگر سازمان‌ها و انجمن‌های فعال فرهنگی و زیست محیطی و دوستداران به میراث تاریخی به راحتی می‌توان در مدت زمان کوتاه جلوی این فاجعه را گرفت چرا که بعضی از سازمان‌ها بدون در نظر گرفتن حریم قانونی این دژ مستحکم و دیگر قلعه‌های منطقه اقدام به صدور مجوزهایی کرده‌اند که نه تنها باعث تخریب غار اسپهبد خورشید می‌شود بلکه به محیط زیست منطقه صدمه جبران ناپذیری وارد می‌کند.

طیبی افزود: از طریق مراجع قانونی باید این موضوع به‌طور جدی پیگیری و جلوی این کار غیرقانونی به سرعت گرفته شود و انتظار داریم که مسئولان استان این موضوع مهم را در دستور کار خود قرار داده و در حمایت از سازمان میراث فرهنگی در راستای حفظ و حراست از این آثار مهم تاریخی که ثبت ملی هم شد قدم بردارند.

وی تأکید کرد: در صورت بی‌توجهی به اسپهبد خورشید باید منتظر نابودی کامل مهمترین دژ تاریخی ایران و یکی از بزرگ‌ترین طاق‌های طبیعی دنیا باشیم که فدای صدور مجوز کسانی شده که هیچ‌گاه سر سوزن برای آثارهای ثبت شده ملی کشورمان ارزش قائل نشده‌اند.

به گزارش ایسنا، اکنون با توجه به منابع و اطلاعات موجود در سازمان میراث فرهنگی استان مازندران و ثبت غار قلعه اسپهبد خورشید سوادکوه، وقت آن رسیده تا همه سازمان‌های مرتبط با موضوع به کمک سازمان میراث فرهنگی بشتابند و جلوی تخریب غیرقانونی این اثر مهم ملی و جهانی را بگیرند، چرا که ایجاد و احیاء مجدد آن دیگر امکان‌پذیر نخواهد بود و با نابودی آن هویت فرهنگی و بسترهای زیست محیطی مناسب از بین خواهد رفت.

گزارش از زهرا اشکیود خبرنگار ایسنای مازندران

انتهای پیام