در روزگاری که انبوهی از آدم‌ها با نقاب‌های خودساخته به کار مهم جلوه دادن خویش مشغولند و برای همین هدف، هم قاعده می‌شکنند و هم قاعده می‌سازند، تماشای کسانی که در اوج گمنامی می‌درخشند و بدون هیاهو، خود، قاعده می‌شوند برای آنها که حقیقت «تعهد» را میان این همه «بازیگر تعهد» جست‌و‌جو می‌کنند، چه قدر آرامبخش است.

همانهایی که غوغایی از خلاقیت و ایده‌های بکرند و تمام نمی‌شوند بس که الهام‌بخشند. هنر چنین انسان‌هایی آن است که به جای دست و پا زدن برای بزرگ دانسته شدن و به جای آن که خودشیفتگی، از درون پوکشان کند، از بار علمی بالا، به کیمیای «افتادگی» رسیده‌اند، هر چند که هرگز به مناصب شایسته خویش نرسند. اینان، هیچ نیرویی را در اطرافشان دست کم نمی‌گیرند و به مدد احترام به همه نیروهای پیرامونی اعم از پیشکسوت و جوان، هر مانع سرکشی را در برابر پرواز بلند خود اهلی می‌کنند؛ طوری که هر بیننده و شنونده‌ای در برابر عمود اراده آنها چاره‌ای جز سر تصدیق و تحسین فرودآوردن ندارد.

به گزارش خبرنگار علمی ایسنا کشور ایران، بدون اغراق، خاستگاه صدها دانشمند از همین دست انسانهای بزرگ، ایثارگر و بی‌ادعاست که در این روزگار باید، آدم‌های نقاب‌دار کثیری که شلوغ‌کاری رمز بقای آنهاست را پس زد تا بتوان این نوادر را به دشواری کشف کرد و ستود؛ برایشان دستی تکان داد و خدمات بزرگشان به جامعه را به قدر وسع و توفیق، از راهروهای خلوت گمنامی بیرون کشید و به مردم این سرزمین معرفی‌شان کرد.

چندی پیش اقدام تحسین‌برانگیز نخبه جوان ایرانی که گواه دیگری از اوج خلاقیت دانشمندان بی‌ادعای ایران است، رنگ و بویی تازه به اخبار علمی داد و هر ایرانی و بویژه هر محقق و دانشمندی، با شنیدن تحقق ایده ارزشمند وی، احساس بالندگی کرد.

دکتر نیما رضایی، متخصص ایمونولوژی، استاد و پژوهشگر جوان ایران که با بیش از 490 مقاله با اچ‌ایندکس 36 سالهاست در فهرست دانشمندان یک درصد برتر علوم پزشکی جهان جای دارد، در اقدامی بی‌سابقه در جهان و پس از ماه‌ها تلاش بی‌وقفه با همکاری تیمی گمنام و بسیار جوان از دانشجویانش، توانست پایه‌گذار نخستین شبکه جهانی آموزش و پژوهش علمی یوسرن (UNIVERSAL SCIENTIFIC EDUCATION & RESEARCH NETWORK ) و نخستین جایزه بین‌المللی این شبکه شود.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران برای این ابتکار بین‌المللی که بسیار مورد نیاز علم جهانی است و ارزش آن برای اهالی علم و بویژه محققان، بخوبی قابل درک است، نخست با تلاش خستگی‌ناپذیر، حدود 300 دانشمند ایرانی یک درصد برتر جهان در شاخه‌های متعدد علمی را از بین 80 هزار دانشمند یک درصد برتر جهان شناسایی کرد و کشور را به آرزوی «دستیابی به فهرست کامل‌تری از دانشمندان نخبه ایرانی» رساند.

وی سپس با ایجاد ارتباط با دانشمندان نخبه ایرانی و نیز ستاره‌های علمی جهان، برای گردهمایی آنها در ایران، به عنوان نخستین کشوری که میزبان دانشمندان یک درصد برتر جهان در تمام شاخه‌های علمی خواهد شد، موفقیتی بزرگ را رقم زد. اقدامی که وی آن را جزو آرزوهای خود در زمان تحصیل پزشکی و در طول همکاری‌های تحقیقاتی ملی و بین‌المللی‌اش می‌دانست.

و به این ترتیب، ایران با تلاش دکتر نیما رضایی پایه‌گذار « USERN » در سال 2015 شد؛ شبکه گسترده علمی و آموزشی برای تعامل یک درصد دانشمندان برتر جهان در 22 حوزه علمی تا برنامه‌های تحقیقاتی و پژوهشی را در حوزه تخصصی خود بسیار بهتر از گذشته ارائه داده و نظارت و مدیریت کنند.

USERN چیست و چرا بسیار مهم است؟

ماهیت و محتوای اصلی USERN ، طراحی برنامه‌های آموزشی در زمینه‌ها و سطوح مختلف ، انجام پروژه‌های تحقیقاتی مانند مقالات، کتب یا ثبت اختراعات به عنوان ماحصل اصلی و ارائه یک محیط علمی اخلاقی برای دانشمندان و محققان است و برای پیشرفت اخلاقی و حرفه‌ای پژوهش‌های علمی و آموزشی و به تبع آن پیشرفت علم برای مقاصد غیر نظامی و منفعت عمومی پایه‌گذاری شده است.

اعتبارسنجی و کمک به بهبود ایده‌های علمی، امکانات، منابع انسانی ، مالی و آموزشی و تعیین اعتبار علمی، بهبود سیاستگذاری در علم، تعریف یک شاخه علمی در USERN، ارائه منابع مالی برای توسعه علم، ایجاد ارتباط بین زمینه‌های مختلف علمی و انجام پروژه‌های علمی بین رشته‌های مختلف، ایجاد ارتباطات بین‌المللی بین دانشمندان ارشد و دانشمندان جوان و طراحی شجره‌نامه علمی هر دانشمند، ایجاد دفاتری در سراسر جهان، سازماندهی جلسات در شاخه‌های مختلف علوم، تاسیس مجله USERN و چاپ و نشر و حمایت از آثار علمی از جمله اهداف تاسیس این شبکه جهانی آموزش و پژوهش علمی است و تمام اینها، امروزه برای پویایی و جهانی شدن علم و بویژه علم ایران بسیار حائز اهمیت هستند.

دکتر نیما رضایی، ضمن ارائه این نوآوری ارزشمند، همچنین جایزه شبکه جهانی آموزش و پژوهش علمی (Usern ) را به عنوان یک جایزه بین‌المللی پایه‌گذاری کرد تا به صورت سالانه برای هر پیشرفت نوین یا موفقیت در پژوهش‌های علمی در پنج رشته علمی از جمله علوم پزشکی، علوم زیستی، علوم صوری، علوم فیزیک و علوم اجتماعی به دانشمندان جوان یا محققان کمتر از 35 سال اعطا شود.

دکتر نیما رضایی که برنده جایزه پژوهشگر برتر در جشنواره رازی در دوره‌های سیزدهم و چهاردهم و برنده جایزه جشنواره ابن‌سیناست، در گفت‌و‌گوی خود با ایسنا ، به دانشمندان یک درصد برتر جهان در تمام شاخه‌ها اشاره و تعداد آنها را 80 هزار نفر اعلام کرد و گفت: طبق شاخص‌های ISI بیشترین تعداد ارجاعات به مقالات (Citation) متعلق به این دانشمندان است و در بررسی‌های انجام شده حدود 300 تن از این دانشمندان، ایرانی هستند.

USERN ، خانه دوم دانشمندان برتر جهان

این دانشمند جوان ایران که همچنین برنده جایزه بین‌المللی «پژوهشگر جوان»‌ آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا در سال 2014 است، USERN را خانه دوم یک درصد دانشمندان برتر جهان نامید و با بیان این‌که برندگان جایزه نوبل و دانشمندانی که با معیارهای ISI در 22 زمینه علمی مختلف به‌عنوان یک درصد دانشمندان برتر جهان شناخته‌شده‌اند، اعضای مشورتی (Advisory Board) شبکه USERN هستند گفت: این شبکه با گسترش همکاری‌های آموزشی و پژوهشی می‌تواند زمینه رشد علمی محققان جوان در علوم مختلف را فراهم کند تا USERN به خانه دوم حرفه‌ای یک درصد دانشمندان برتر جهان تبدیل شود.

نویسنده 8 جلد کتاب به زبان انگلیسی که توسط انتشارات اسپرینگر منتشر شده و در آمریکا، اروپا و استرالیا به عنوان کتاب مرجع در حوزه ایمونولوژی شناخته می‌شود، در ادامه افزود: دانشمندان عضو شبکه USERN در هر مرکز و رشته‌ای می‌توانند در کنار یکدیگر قرار بگیرند و فارغ از مرزهای جغرافیایی و قراردادی بین علوم در پیشرفت علم نقش به سزایی داشته باشند.

نحوه عضویت محققان و دانشمندان در شبکه و گروه‌های تخصصی USERN

موسس USERN درباره تعداد اعضای شبکه تا کنون و نیز نحوه عضویت محققان و دانشمندان در این شبکه توضیح داد: محققان تمام رشته‌ها می‌توانند به طور رایگان و بدون شرایط خاصی عضو شبکه شوند اما برای فعالیت در گروه‌های تخصصی داخل شبکه که شامل 25 گروه فعال است باید نسبت به ثبت‌نام و ارائه پروپوزال خود اقدام کرده و پس از تصویب پروپوزال توسط یکی از دانشمندان یک درصد برتر جهان حاضر در گروه‌های فعال علمی، به عضویت این گروه‌ها درآیند. وی افزود: تا کنون 770 محقق و دانشمند عضو گروه‌های تخصصی فعال در USERN شده‌اند.

دکتر رضایی معتقد است علم باید جهانی شود؛ دانشمندان جهان باید با یکدیگر ارتباط مداوم داشته باشند؛ از سویی دیگر اگر قرار است قدر و قیمت دانشمندان بزرگ را بدانیم باید به این مساله توجه کنیم که آنها در باغ علم خود چه تعداد گل پرورش داده‌اند. هر چه دانشجویان و دانشمندان جوان تربیت یافته توسط آنها را بزرگ بداریم گویی دانشمندان پیشکسوت را گرامی و بزرگ داشته‌ایم؛ بنابراین هیچ دانشمندی نمی‌تواند نگران بزرگ دانسته شدن شاگردانش باشد.

دکتر رضایی تاکید می‌کند: نگاه USERN به قرن‌های آینده بوده و به دنبال آن است که درختان علم را پیدا و نام، آثار و شاگردان آنها را حفظ کند. بسیاری از دانشمندان برجسته جهان از جمله برندگان نوبل، پس از ارتباط USERN با آنها به شدت از این موضوع استقبال کردند و وجود چنین شبکه‌ای را لازم می‌دانستند. همچنین بسیاری از دانشگاه‌های خارجی از این ایده محقق شده حمایت کردند.

وی گفت: USERN شبکه‌ای است که تمام محققان جوان شاخه‌های علمی متعدد می‌توانند عضو آن شوند و با دانشمندان برجسته حوزه خود ارتباط بگیرند. دانشمندانی که شاید دیدن و ملاقات با آنها آرزوی بسیاری از محققان جوان باشد.

به گفته معاون پژوهشی مرکز تحقیقات نقص ایمنی، ارتباطات گسترده علمی باید تبدیل به فرهنگ شود و از جمله راه‌های ایجاد این بستر فرهنگی می‌تواند USERN باشد.

تبادل استاد و دانشجو در قالب شبکه USERN

وی یکی از برنامه‌ها برای شناساندن شبکه USERN به جهانیان را تبادل استاد و دانشجو در قالب این شبکه دانست و گفت: دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام آمادگی کرده است در این زمینه حمایتهای لازم را انجام دهد؛ زیرا با تبادل دانشجویان و اساتید بین کشورها علاوه بر شناساندن بهتر شبکه USERN، فرصت حضور افراد علمی فعال در این شبکه بیشتر می‌شود.

اعطای نخستین جایزه USERN در کنگره 95

سرپرست معاونت بین‌الملل دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین از برگزاری نخستین کنگره USERN در سال آینده خبر داد و گفت: نخستین کنگره بین‌المللی USERN هشتم تا دهم نوامبر (18 تا 20 آبان ماه سال آینده) در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار و جایزه USERN نیز در این کنگره و همزمان با روز جهانی «علم برای صلح و توسعه» در 10 نوامبر (20آبان سال آینده) ، به محققان جوان برگزیده جهان اعطا خواهد شد. در این کنگره سه‌روزه، سمپوزیوم‌های مختلفی خواهیم داشت که توسط دانشمندان برتر اداره خواهد شد.

برگزاری نشست‌های دوره‌ای با حضور اعضای مشورتی USERN

وی با اشاره به برگزاری نشست‌های دوره‌ای این کنگره یادآور شد: نخستین نشست دوره‌ای این کنگره 11 دی ماه امسال با حضور جمعی از دانشمندان یک درصد برتر ایران و جهان در حوزه‌های مختلف علمی در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد و این نشست‌های دوره‌ای تا برگزاری کنگره ادامه خواهند یافت و طی آن از همفکری مراکز علمی و دانشگاه‌های مختلف بهره‌مند خواهیم شد.

تعداد دانشمندان ایرانی حاضر در کشور

دکتر رضایی درباره تعداد دانشمندان ایرانی یک درصد برتر جهان که در حال حاضر در ایران هستند نیز گفت: تخمین می‌زنیم از مجموع نزدیک به 300 دانشمند ایرانی یک درصد برتر جهان، 200 تن از آنها در ایران باشند که ما با 150 نفر از آنها ارتباط برقرار کرده‌ایم تا در اولین نشست دوره‌ای که دی ماه امسال در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد، حضور یابند، ولی از آن جا که این کار در فرصت اندکی انجام شد، بسیاری از آنها به دلیل برنامه‌های قبلی و یا سفرهای خارجی، امکان حضور نیافتند و اولین نشست با حضور تنها 32 دانشمند برگزار شد.

وی افزود: بسیاری از دانشمندان یک درصد برتر جهان نیز که طی این مدت، با آنها ارتباط برقرار کرده‌ایم برای انجام هر گونه کمک به USERN اعلام آمادگی کرده‌اند.

پایه‌گذاری USERN بدون بودجه دولتی

پایه‌گذار شبکه USERN همچنین درباره بودجه‌های حمایتی این اقدام ارزشمند علمی گفت: برای این پروژه بزرگ تا کنون ریالی بودجه دولتی دریافت نکرده‌ایم و 90 درصد حمایت‌ها متعلق به بخش خصوصی بوده است؛ اما انتظار می‌رود اگر بودجه‌ای دریافت نکرده‌ایم، دولت حمایت‌های لازم دیگر را انجام دهد.

کار بزرگ جوانان که ده‌ها نهاد و دستگاه دولتی از عهده انجام آن برنیامدند

USERN را می‌توان یکی از بارزترین نمونه‌های خودباوری دانشمندان جوان ایران دانست که بی‌هیچ حمایت دولتی قادرند در جهان شگفتی‌آفرینی کنند. USERN همچنین زاییده اعتقاد و باور به نسل بسیار جوانی است که ده‌ها نهاد و دستگاه دولتی و چندین وزارتخانه از عهده انجام کار بزرگ آنها، نه در اندازه‌ ملی و نه بین‌المللی برنیامده‌اند. تیم دانشجویی گمنامی که متوسط سن آنها به 23 می‌رسد و هنوز در اواسط تحصیل خود هستند؛ اما به دلیل اعتماد دکتر رضایی به این موفقیت بزرگ نایل آمده‌اند.

پیش از تهیه این گزارش، زمانی که قرار بود با تیم همراه دکتر رضایی در پایه‌گذاری USERN به گفت‌و‌گو بنشینم و در حالی که انتظار جمعی از محققان کهنه‌کار را داشتم، دور میزی محقر در اتاقی کوچک و ساده، جمعی از دانشجویان بسیار جوان علوم پزشکی (پزشکی، داروسازی و ...) را دیدم که مشتاقانه جلسات اجرای پروژه USERN و ماموریت‌های خود را دنبال می‌کردند. کسانی که شاید به دلیل وجود ساختارهای معیوب شایسته‌سالار ستیز، تبعیض‌گرا و پر از دافعه، شاید هرگز در آینده آنها را در راس مهمترین امور و مناصب علمی نبینید.

در جمع غول‌های علم و فناوری بودیم اگر...

تأسیس USERN، اگرچه به همت دانشمندی جوان و تیمی از دانشجویان جوان‌تر، صورت گرفته است، اما ذکر این موفقیت‌ها مانع از آن نمی‌شود که چشم بر برخی نامهربانی‌ها برای انجام کارهای بزرگ بست و به دغدغه‌های جدی و سختی‌های پیش روی محققان جوان اشاره نکرد؛ به معنای دیگر، وقتی در بطن چنین موفقیتی وارد می‌شوی، ضمن مواجهه با نقاط امیدبخش، ناچار به بازخوانی برخی از مصائب تأسف‌باری می‌شوی که اگر این مصائب، دست و پای علم را نبسته بودند، شاید ما نیز با داشتن نیروهای علمی این چنین شگفتی‌آفرین، در جمع غول‌های علم و فناوری دنیا قرار داشتیم.

این دانشجویان با انگیزه، مستعد و نخبگان آینده کشور، ضمن ابراز خرسندی و شوق فراوان از کسب چنین موفقیتی، در عین حال، از نگرانی‌های بسیار جدی خود در نظام آموزش عالی گفتند که در راس همه آنها، می‌توان به بی‌توجهی به شایسته‌سالاری و عدم درک نیازهای نخبگان اشاره کرد. آنها معتقدند برای جهش بلند علمی کشور چاره‌ای جز بها دادن به جوانان و نخبگان وجود ندارد و در کنار آن ، این محققان جوان، خواهان اصلاح سیستم نظام آموزش عالی بودند که به گفته آنها، قادر نیست محقق خوب بپروراند، قادر نیست از حصار «نمره‌گرایی» رها شود ، قادر نیست استعدادها را حفظ کند و پرورش و ارتقا دهد؛ و نه تنها این گونه نیست که حتی بالعکس سیستم نخبه‌گریز حاکم است؛ نه نخبه‌گرا.

غصه‌ها و امیدهای اعضای اجرایی جوان USERN

حرکت چراغ خاموش علمی به خاطر مشکلات فرهنگی

صنم لادی سیدیان، دانشجوی سال آخر پزشکی، دبیر اجرایی usern، عضو فدراسیون بین‌المللی دانشجویان پزشکی و نویسنده‌ی 15 مقاله‌ معتبر علمی:

من تا کنون سفرهای گوناگون و همکاری‌های علمی و بین‌المللی متعددی داشته‌ام. به نظرم رفتن یا ماندن، یک تصمیم شخصی و وابسته به عوامل مختلفی است. اما این تصمیم گاهی مبتنی بر این است که چقدر به ایده‌ها و تفکر هر فردی به ویژه نخبه، در کشور بها داده می‌شود. در جامعه‌ی علمی و دانشگاه‌های ما گاه جوی حاکم است که اگر بخواهیم کاری متفاوت و نوآورانه انجام دهیم به دلیل مشکلات فرهنگی و عدم پذیرش، مجبوریم چراغ خاموش حرکت کنیم. من به عنوان فردی که برای اهداف و ارزش‌هایم تلاش می‌کنم اگر قرار باشد روزی از کشور بروم، مهمترین دلیلم برای رفتن آن است که چقدر به تلاش‌هایم بها داده شده است و چقدر توزیع منابع و امکانات، عادلانه و بر اساس شایستگی‌ها بوده است. برایم مهم است که چقدر بر اساس تلاش‌هایم نتیجه گرفته‌ام و چقدر می‌توانم به آینده امیدوار باشم. اما معتقدم در همه جای دنیا تلاش آدم‌ها بالاخره نتیجه خواهد داد. دکتر رضایی انسان بسیار باهوشی هستند و خوب برنامه‌ریزی می‌کنند، مهارت ارتباطی قوی دارند و افراد زیادی را با خود همراه می‌کنند. من باور دارم که آشنایی و کار با دکتر رضایی نعمت بزرگی در زندگی‌ام است. حس می‌کنم به هر نقطه‌ای از دنیا که بروم مسیرم بسیار سخت‌تر از ماندن در اینجاست. اما تحمل و ارزش‌های آدم‌ها متفاوت است. باید بگویم در کشور ما حمایت از نخبگان اغلب به مادیات ختم می‌شود در حالی که نخبگان بیشتر نیاز به حمایت‌های غیر مادی دارند. جذب نخبگان و ایجاد ارتباط بین نخبگان وظیفه‌ مهمی است و این هدفی است که USERN دنبال می‌کند. USERN شبکه‌ گسترده‌ای است که بین دانشمندان جهان و محققان جوان ارتباط برقرار می‌کند. ایده USERN بسیار بسیار ارزشمند بوده است. چرا که متاسفانه ما آدم‌ها مرزهای خیلی زیادی بین خودمان کشیده‌ایم و ارزشمندترین تاثیر USERN شکستن این مرزهاست.

طوری برخورد می‌کنند که از انجام کارهای علمی احساس گناه می‌کنی

نیکو آخوندی نسب، دانشجوی سال پنجم داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه دوم علوم پایه کشور، رتبه 43 کنکور سال 90، برنده مدال نقره کشوری المپیاد شیمی سال 89:

نیکو آخوندی نسب، دانشجوی سال پنجم داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه دوم علوم پایه کشور، رتبه 43 کنکور سال 90، برنده مدال نقره کشوری المپیاد شیمی سال 89

اگر من دانشجویی بودم که فقط درس می‌خواندم و نمره می‌گرفتم، هیچ کار علمی هم انجام نمی‌دادم، کسی کاری به کارم نداشت؛ اما خدا نکند دانشجویی بخواهد کار علمی انجام دهد، خیلی اذیت خواهد شد. درگیر یک بروکراسی خنده‌دار آزاردهنده می‌شود! یک مثال بزنم: قرار بود میتینگی در آلمان برای دیدار با برنده‌های نوبل برگزار شود و برای اولین بار چهار نفر از ایران می‌توانستند انتخاب شوند. من موفق شدم از این پروسه عبور کنم. دیدار با برندگان نوبل آرزوی هر دانشجوی جوانی است. ولی این دیدار مصادف شد با آخرین امتحان ترم من. یا باید می‌ماندم و امتحان می‌دادم یا باید با من همکاری می‌شد و می‌رفتم و قید امتحان را البته با موافقت دانشگاه میزدم، اما سرانجام با تصمیم برای دیدار با برندگان نوبل، با وضعیت دشواری برای حفظ موقعیت امتحان مواجه شدم که خیلی از من وقت گرفت. در حالیکه با دانشجویان در کشورهای دیگر که دارای این موقعیت‌ها می‌شوند حتما همکاری‌های لازم صورت می‌گیرد. من اگر از آن امتحان صفر هم می‌گرفتم می‌رفتم به دیدار برندگان نوبل. موقعیتی که شاید برای هر کس یک بار در عمرش پیش بیاید. اما بعضی‌ها می‌گفتند اینها برای تو نان و آب نمی‌شود! من هفت سفر علمی تا کنون داشته‌ام و تلاش کرده‌ام از این افتخارات داشته باشم. اما از حداقل تشویق‌ها برخوردار بوده‌ام. گویی وضعیت علمی من هیچ فرقی با دانشجویی که فقط درس می‌خواند و نمره‌ای می‌گیرد ندارد. گاهی با آدم رفتاری می‌شود که انگار گناهی مرتکب شده‌ای. آدم عذاب وجدان می‌گیرد که سراغ کار علمی رفته است. ریسک‌پذیری مدیران خیلی پایین است و یک دانشجویی که عاشق کار علمی است خیلی احساس بی‌پناهی می‌کند. من خودم با فرار مغزها مخالفم. اما نمی‌توانم درک کنم چرا برخی با رفتن دانشجویان به دانشگاه‌های دنیا و کسب علم و تحصیل هم مخالفند. خود محدودیت، بر شوق رفتن می‌افزاید. دانشجویان باید سفرهای علمی داشته باشند. بروند دانشگاه‌های دنیا را ببینند و بدون ولع رفتن و اشتیاق کاذب، به کشور خودشان برگردند و اصلا خودشان انتخاب بهتری کنند. من معتقدم جو علمی در دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته خیلی قوی‌تر است. این جا همه دنبال آنند که متنی را بخوانند و نمره بگیرند و این وضعیت برای فردی که نخبه باشد سخت‌تر است. در نظام آموزش عالی ما باید مقوله آموزش از پژوهش جدا دیده شود. هر استادی که آموزش خوب می‌دهد لزوما پژوهشگر و محقق خوبی نیست. البته افرادی مثل دکتر رضایی واقعا جزو استثناها هستند که هم خوب آموزش می‌دهند و هم محقق موفقی هستند ولی این فراگیر نیست.

نظام مشخصی برای کارهای بزرگ علمی در سیستم آموزشی دانشگاه‌ها وجود ندارد

فرزانه رحمانی، عضو تیم پروژه USERN ، دانشجوی سال چهارم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه یک علوم‌پایه در دانشگاه، برنده نقره المپیاد شیمی 90 و دارنده رتبه یک کنکور تجربی 91:

از زمان ورود به دانشگاه تا همین الان، همیشه مشاهده کرده‌ام آنها که کمتر تلاش می‌کنند، کارشان بهتر پیش می‌رود. همان دانشجویی که سر کلاس درس پزشکی نمی‌آید، شب امتحانی است، درک کمتری از موضوعات علم پزشکی دارد، فقط مشغول برخی فعالیت‌های جانبی برای تبلیغ خود است، نه مقاله‌ای خوانده و نه مقاله‌ای نوشته، اما اسمش خوب روی مقالات می‌نشیند، بهتر پیشرفت می‌کند. هیچ کس هم از او نمی‌پرسد تو که دانشجوی پزشکی هستی از علم پزشکی چه یادگرفتی؟ بین من و او در دانشگاه چه فرقی است؟ در سیستم آموزش عالی ما، ساختار مشخصی برای آن که افراد بر اساس علائق علمی هدایت و باور شوند، وجود ندارد. همه‌چیز فردمحور و شانس‌محور است. مثلا من شانس بیاورم استادی مثل دکتر رضایی داشته باشم و او مرا به لحاظ علمی خوب پرورش دهد. من شانس بیاورم دکتر رضایی مرا به عنوان یک دانشجویی که از نگاه او، انتظارات را برآورده کرده‌ام، به همکاری برای یک کار بزرگ بپذیرد. خیلی چیزها شانسی است. این که سیستم مشخصی استعداد برتر و نخبه آینده را شناسایی کند و ببرد داخل یک ساختار هدفمند، وجود ندارد. تو باید هم شانس بیاوری و هم خودت خیلی تلاش کنی تا نتیجه بدهد. من دانشگاه‌های آمریکا را صرفا برای تحصیل دوست دارم. من شهروند ایران هستم نه آمریکا. دوست دارم در آن جا ادامه تحصیل دهم و برگردم. اما من به عنوان یک جوان، دوست دارم کسی حس خدمتگزاری مرا ببیند و برای آن ارزش قائل باشد. اصلا دوست دارم که دوستم بدارند. در همین نظام آموزشی ما تعداد استادانی که مثل دکتر رضایی شروع به کشف استعدادها و پرورش آنها کرده باشد، چند نفر هستند؟ استادان، اغلب، درگیر پیشرفت خودشان هستند و هیچ نظام مشخصی پیش روی من برای پیشرفت نیست و تو باید شانسی یا به تنهایی، خودت مسیر پیشرفت را پیدا کنی و این خیلی سخت است. نخبه کسی است که هم در آموزش و هم در تحقیق سرآمد باشد. کاری که دکتر رضایی در USERN انجام داد و حدود پنج تا شش ماه است که ما با او همکاری داریم و قبل از آن دکتر رضایی کار را شروع کرده و اساسنامه آن را نوشته بودند، اعتماد به نفس خوبی به ما داد و بسیار ما را تشویق کرد. دکتر رضایی برای نظر و ایده دانشجویان حاضر در پروژه بسیار اهمیت قائل است و به آنها بها می‌دهد. ما الان مانند دکتر رضایی برای این پروژه احساس مسوولیت می‌کنیم. اما همه این اتفاقات به کنار، درکل باید بگویم در جو دانشگاه، یک موجی برای رفتن و ادامه تحصیل در دانشگاه‌های دیگر وجود دارد؛ چون احساس روزمرگی در دانشگاه‌های ما خیلی بالاست و امثال دکتر رضایی مدام باید دانشجویان را از این احساس دور کند.

آموزش انسانیت و چگونه اندیشیدن مهمتر از آموزش اندیشه‌هاست

آرمین هیربد، عضو تیم اجرایی پروژه USERN ، پزشک دانشجوی سال آخر MD-MPH دانشگاه علوم پزشکی تهران ، نویسنده 22 مقاله معتبر علمی و نگارش دو فصل کتاب مرجع پزشکی در طول دوران تحصیل:

من تحت نظارت استاد نیما رضایی در پروژه education and research networkborder of immune tolerance ، به آموزش 50 نفر از دانشجویان علوم پزشکی دانشگاه تهران در زمینه مطالعات مرور سیستماتیک در زمینه ایمونوتراپی در سرطان‌ها مشغول هستم.

در ادامه همکاری با استاد رضایی، ایشان ایده USERN یا شبکه جهانی آموزش و تحقیقات علمی را با من مطرح کرده و افتخار همکاری در این پروژه جهانی و انسان دوستانه را دادند.

از ویژگی های بارز USERN ، نگاه بدون مرز جغرافیایی و تخصصی به علم و دانش، پتانسیل USERN برای وحدت علمی در عرصه بین‌الملل و نگاه سیستماتیک و منظم به علم، نگاه انسان دوستانه و صلح‌نگر به علم و اداره آن توسط دانشمندان برتر جهان است. استاد رضایی، استادی است که به من نه تنها اندیشه‌ها را آموخت ، بلکه اندیشیدن و انسانیت را نیز آموخت. استادی که برایم همواره الگوی علم و معرفت و اخلاق خواهد بود.

USERN دید ما را نسبت به پژوهش عوض کرد

فرناز دلاوری، عضو تیم پروژه USERN ، دانشجوی سال چهارم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دارنده رتبه 100 منطقه یک کنکور 91، دانشجوی استعداد درخشان دانشگاه علوم پزشکی تهران:

من خیلی به رفتن یا ماندن در کشور فکر می‌کنم اما رفتن را در صورتی می‌پذیرم که واقعا بهتر باشد نه به هر قیمتی، مثلا شرایط ادامه تحصیل در آن جا بهتر باشد؛ ولی اگر رفتن به این قیمت باشد که هر رشته‌ای را به اجبار انتخاب کنم نمی‌پذیرم. اکثر دانشجویان ادامه تحصیل در دانشگاه‌های کشورهای دیگر را دوست دارند اما این که تصمیم بگیرند، برنگردند، غالب نیست. به عبارتی دانشجویان دوست دارند تحصیل در کشورهای دیگر را تجربه کنند. برای خیلی از ما ملموس بوده که در سیستم پژوهشی دانشگاه‌ها، مشکلات، بیشتر از مشکلات آموزشی است. حضور ما در پروژه USERN باعث شد که دیدمان نسبت به مسائل پژوهشی و علمی عوض شود. حس ناامیدی را در ما بسیار کمرنگ می‌کند. من عمیقا بزرگی این پروژه را احساس کردم و به عملکرد دکتر رضایی ایمان دارم. من در قالب این همکاری یاد گرفته‌ام که می‌توان کارهای بزرگی را صورت دارد و این احساس که می‌توان ماند و کارهای بزرگ انجام داد، نه به قطعیت اما خیلی بیشتر در من به وجود آمده است. من خواهان آنم که محدودیت علمی برای من وجود نداشته باشد. امثال دکتر رضایی ثابت کرده‌اند که در این جا هم مثل هر جای جهان می‌توان چنین کارهایی را انجام داد؛ هر چند به سختی. اما با این همه اینها برخی توقعات علمی وجود دارند. مثل آزمایشگاه‌های بهتر، ارتباطات علمی با محققان داخل و خارج از کشور و ....

استعدادها و محققان در کشور ما به هم وصل نمی‌شوند

مهسا کشاورز ،عضو تیم پروژه USERN ، دانشجوی سال چهارم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه بیست منطقه در کنکور 91

من به رشته پزشکی بسیار علاقه‌مند بودم. معتقدم میزان رضایت دانشجویان از سیستم آموزشی در همه جای دنیا صد در صد نیست؛ ولی بالاخره در کشورهای دیگر رضایت‌بخش‌تر است. دانشجویان انتظار دارند زمینه مناسب‌تری برای پیشرفت علمی در سیستم آموزشی فراهم باشد. همکاری‌های علمی هم در سطح دانشجویان هم در سطح استادان در دانشگاه‌ها وجود ندارد و این درحالیست که استعدادهای علمی خیلی زیادی در دانشگاه‌ها هستند که به هم متصل نمی‌شوند. افراد به صورت جدا توانمند هستند ولی از مجموع آنها نتیجه لازم را نمی‌گیری. اما درباره پروژه USERN و همکاری با دکتر رضایی باید بگویم که ایشان استاد ایمونولوژی و استادی هستند که شیوه تدریس متفاوتی دارد. در علوم پایه که برای پزشکی بسیار مهم است دکتر رضایی بسیار ماهرانه تدریس می‌کنند؛ یعنی فقط به تئوری‌ها بسنده نمی‌کنند. دلیل این موفقیت آن است که دکتر رضایی هم استاد دانشگاه است هم محقق و کار پژوهشی قوی کرده است؛ به همین دلیل در تدریس هم موفق‌تر هستند. به طوری که من با همکاری در پروژه بزرگ USERN چیزهای بسیار زیادی یاد گرفتم. از جمله یاد گرفتم که نباید فقط به آموزش پزشکی فکر کنم. این که کاری انجام دهیم که در سطح بین‌المللی باشد، بسیار مهم است. وقتی شرایطی فراهم باشد که آنچه را که می‌توانیم در کشور دیگری به دست بیاوریم در همین کشور خودمان به دست می‌آوریم، واقعا احساس خوبی به انسان دست می‌دهد؛ اما نیاز به حمایت استادان و سیستم دارد. پروژه USERN در دنیا بی سابقه بوده اما ما می‌بینیم برای همین کار بی‌سابقه دانشجویان به کار گرفته می‌شوند که کار را یاد می‌گیرند و انگیزه عالی پیدا می‌کنند.

کارهای علمی در ایران به خاطر پیچ‌های بروکراسی خوب پیش نمی‌رود

پریا اکبری، عضو تیم پروژه USERN ، دانشجوی سال چهارم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه 44 منطقه یک درکنکور 91:

به نظرم کمتر کسی در دانشگاه علوم پزشکی تهران است که به انتخاب دانشگاه مطرح بین‌المللی برای ادامه تحصیل یا کار فکر نکرده باشد. کلا در جامعه ما علم جایگاه بالایی نزد عموم ندارد. چه بسیار دانشمندان برجسته‌ای در کشور داریم که مردم ما هیچ کدام را نمی‌شناسند. حتی خیلی از دانشجویان پزشکی نیز با نویسندگان مقالات پراستناد حوزه خود آشنایی ندارند. ارتباط بین دانشمندان در ایران بسیار ضعیف است. کارهای علمی در ایران به خاطر پیچ‌های بروکراسی خوب پیش نمی‌رود. مخصوصا اگر کار علمی در سطح وسیع‌تری باشد دوندگی آن خیلی بیشتر می‌شود. میزان حمایتها حتی حمایتهای معنوی از کارهای مهم علمی کافی نیست. در پروژه یوسرن ضمن آشنایی با بسیاری از چهره‌های علمی جهان، بسیار احساس خوبی از گامی که برای شناسایی و شناساندن دانشمندان برجسته جهان برمی‌دارم ، پیدا کرده‌ام. من همیشه به این فکر می‌کنم که دانشمندان جوان در گذشته چطور به دستاوردهای بسیار بزرگ می‌رسیدند اما الان فرصت شکوفایی استعدادها به اندازه پتانسیل موجود فراهم نیست. پروژه USERN نشان می‌دهد که علم با ارتباطات جهانی زنده می‌ماند. برای تقویت این ارتباط چنین پروژه‌ای واقعا مورد نیاز بوده است. امکانات علمی صرفا تجهیزات نیست و ما نیاز به ارتباطات علمی بین‌المللی داریم. همچنین ایجاد ارتباط بین حوزه‌های مختلف علمی و دانشمندان در تخصص‌های مختلف یکی از نتایج پروژه USERN خواهد بود که جای آن بسیار خالی بوده است، بویژه آن که تخصصی شدن هر چه بیشتر رشته‌های علمی باعث محدود شدن دید دانشمندان هر رشته به حوزه تخصصی خودشان شده است.

مهارت علمی ، مهارت آموزشی و اخلاق، سه ویژگی بزرگ موسس USERN

مونا میربیک، عضو تیم پروژه USERN ، دانشجوی سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران، رتبه 91 منطقه یک کنکور 91:

در میان استادان دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر رضایی را می‌توان یکی از محبوب‌ترین‌ها دانست؛ چه از نظر علمی و مهارت آموزشی و چه از نظر اخلاق. دکتر رضایی الگویی برای ماست که باور کنیم چه کارهای بزرگی می‌توان در کنار مهارت آموزشی انجام داد. از آن مهمتر این که اخلاق بسیار نیکویی دارد و علی‌رغم جایگاه علمی بالا،‌ بسیار فروتن و اهل ارتباط با دانشجویان هستند. او اجازه می‌دهد دانشجو هر پرسشی که دارد را مطرح کند و به جواب برسد. خیلی در چارچوبهای سخت رفتار نمی‌کند. دکتر رضایی به دانشجویانش بسیار احساس مفید بودن می‌دهد و همکاری در پروژه USERN بسیار شیرین و فراموش ناشدنی است. من وقتی به خروج از کشور برای ادامه تحصیل فکر می‌کنم بیشتر به دنبال مفید بودن هستم و تا زمانی که بستر این مفید بودن را پیدا کنم، دوست ندارم کشور را ترک کنم. پروژه USERN از آن کارهای بزرگی است که دانشجویان می‌توانند ایده‌های خود را ارائه دهند و حتی هدفمند ایده بدهند. این پروژه ضمن معرفی چهره های علمی برجسته ایران و جهان، از آن جا که یک کار علمی بزرگ است، شما را به سمت ماموریت‌های علمی آینده‌نگر، سوق می‌دهد تا کاری را به سرانجام برسانی. این که هدف بلند مدت برای خود تعریف کنی، انگیزه‌هایت هم ارتقا پیدا می‌کند. فرصتهای آموزشی و تحقیقاتی بهتر یکی از عوامل مهم رفتن دانشجویان علوم پزشکی به کشورهای دیگر است. اگر دانشجویی باشی که ایده خیلی بزرگی داری باید سختی بیشتری بکشی ؛ چون برخی استادان حوصله همکاری با دانشجویان را ندارند و سیستم آموزشی هم استقبال کافی از ایده‌ها نمی‌کند.

تحقق چنین دستاورد مهم علمی بین‌المللی و مورد نیاز ضروری کشور در گرد هم‌ آوردن دانشمندان برجسته جهان در خانه‌ بزرگ USERN و ثبت سند این افتخار بی‌نظیر به نام ایران، از یک اهمیت پنهانی‌تر نیز برخوردار است: این که استاد پیشکسوتی با کسب موفقیت‌های گوناگون و بی‌شمار، به درجه اشباع و رضایت علمی از خود رسیده باشد و دست آخر با گلچینی از دانشجویان موفق و با انگیزه خود دست به چنین ابتکار علمی بزند، بسیار ارزشمند است؛ اما ارزشمندتر زمانی است که دانشمندی جوان، با همه تنهایی و راه طولانی و شاید فرصتهای کمی که برای ادامه موفقیتهای علمی خود در پیش دارد و با همه مشکلاتی که قطعا با آنها دست و پنجه نرم کرده است، این چنین در ایجاد خودباوری در نسل جوان دانشجو تلاش کند. و حاصل این تلاش نیز، کار بزرگ علمی باشد که بسیاری از نهادهای علمی با انبوهی از نیروهای انسانی و بودجه های حمایتی هرگز از عهده آن برنیامده‌اند. به نظر می‌رسد این همان چیزی است که محققان و دانشمندان جوان نخبه ما می‌توانند آن را «آموزه مهم نخبگی» تلقی کنند.

به همین دلیل، هر چه مسوولان برای تکثیر چنین نیروهایی و حمایت از آنها سرمایه‌گذاری کنند، کم است. اما افسوس که همیشه در حیطه علمی، خواسته و ناخواسته، ساختاری حاکم بوده است که حداقل‌ انتظار که «چوب لای چرخ نگذاشتن‌» است،‌ تبدیل به حداکثر انتظار می‌شود و به قول همان دانشجوی جوان، محققان ناگزیر به چراغ خاموش حرکت کردن از ترس مشکلات فرهنگی می‌شوند.

درحالیکه کشورهای پیشرفته برای جذب نخبگان از هر سوی جهان مشغول رصد چهره‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های عظیم و بی‌وقفه بر روی آنها هستند و از سویی دیگر اولویت اول خود را به کسب قدرت علمی در جهان داده و حاضرند برای دانشمندان خود بدون چانه‌زنی و هر گونه بروکراسی، سرمایه‌گذاری‌های کلان آینده‌نگر کنند، دانشمندان ما چه افتخارات عظیمی را با کمترین حمایت و بودجه دولتی و در عین حال با چاله‌های پرشمار بروکراسی در پژوهش و موفقیت‌های علمی، رقم زده و شگفتی‌آفرینی کرده‌اند!

تهیه و تنظیم: فرشته هاشمی

انتهای پیام