مقبره باباطاهر در محله‎ای به همین نام در شهر خرم‎آباد واقع شده است.

«عطا حسن‎پور»، کارشناس میراث فرهنگی در گفت‎وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه لرستان، در این‌باره اظهار کرد: مقبره باباطاهر در محله‎ای به همین نام در شهر خرم‎آباد و غرب قلعه فلک‎الافلاک واقع شده است و از محله‎های قدیمی این شهر بشمار می‎آید.

وی با بیان این‌که راه دسترسی به این بنا از طریق خیابان 24 متری حکیم هم‌چنین خیابان حافظ امکانپذیر است، افزود: پیرامون مقبره قبرستان قدیمی وجود داشته و چند سنگ قبر به‌طور پراکنده در سطح آن باقی مانده است. در ضلع شرقی مقبره یک نهر آب جریان دارد و اکنون شهرداری محوطه کوچکی را در جلوی مقبره به فضای سبز اختصاص داده است.

حسن‎پور با بیان این‌که در جلوی مقبره یک پشته خاکی وجود دارد که در سطح آن سفال‎های لعاب‎دار اسلامی در قطعات ریز به رنگ‎های لاجوردی، فیروزه‎ای و سبز رنگ دیده می‎شود، ادامه داد: منزل آخوند ابو به شماره ثبت 2432 نیز در ضلع شرقی این مقبره قرار دارد.

این پژوهشگر میراث‌فرهنگی با اشاره به تاریخچه و وجه تسمیه اثر، گفت: بنا منسوب به باباطاهر است، در این بنا هیچ کتیبه‎ای که تاریخ ساخت، سازنده و یا هویت شخص دفن شده را مشخص کند، به‎دست نیامده است.

وی یادآور شد: به اعتقاد مردم خرم‎آباد این قبر متعلق به باباطاهر عریان شاعر و عارف مشهور است که دو بیتی‎های خود را نیز به زبان لری سروده است. البته طبق کتاب تاریخ خرم‎آباد باباطاهر از نوادگان امام هفتم(ع) است که پس از شهادت امام رضا(ع) به لرستان آمدند، وجه تسمیه آن برگرفته از نام شخص باباطاهر است. براین اساس احتمالاً قدمت بنا به قرون اولیه اسلام می‎رسد اما با توجه به سبک معماری مقبره هم‌چنین تطبیق با منابع تاریخی احتمال می‎رود این مقبره محل دفن یکی از بزرگان فرقه اهل حق بوده و در اواخر دوره صفویه این مقبره بر روی قبر ایشان احداث شده است.

حسن‎پور با بیان این‌که قدیمی‎ترین منبعی که از این بقعه یاد کرده کتاب جغرافیای لرستان است، افزود: علی محمد ساکی از این مقبره نام برده و حمید ایزدپناه نیز با ارائه یک تصویر از نمای بقعه آن‌را توصیف کرده است.

این کارشناس میراث‌فرهنگی در توصیف کلی بنا اظهار کرد: بنای باباطاهر بر نقشه مستطیل ساخته شده و دارای گنبد تک پوش و نیم کروی است. این بنا ظاهرأ از سه قسمت تشکیل شده که اکنون فقط دو قسمت آن باقی مانده است. در ضلع غربی مقبره اتاقی وجود داشته که ایزدپناه آن را چنین توصیف می‌کند: « اتاقی است به درازای 5 متر و پهنای 5.2 مترآن را قلندرخانه می‎گویند.»

وی خاطرنشان کرد: این اتاق طی چند سال اخیر تخریب شده و کاملاً از بین رفته است. ظاهراً راه دسترسی به پشت بام بنا از طریق این اطاق امکانپذیر بوده و متولی مقبره در این اطاق اقامت داشته است.

این محقق میراث‌فرهنگی بخش باقی مانده از بنای مقبره را شامل اتاق ورودی(پیش طاق) و اتاق مقبره(گنبدخانه) دانست و افزود: ورودی بنا در وسط ضلع جنوبی باز می‎شود. هیچ نوع قبر یا ضریحی درون اتاق مقبره وجود ندارد. مرمت‎های انجام شده توسط میراث‌فرهنگی لرستان وضعیت ظاهری جدید و تقریبأ سالمی به بنا داده است.

حسن‎پور مصالح و موادی که در بافت بنا به‎کار رفته را آجر، گچ و تعداد اندکی کاشی جدید که گوشه‎ای از ورودی را تزئین کرده است، برشمرد و ادامه داد: بنای فوق بر نقشه مستطیل شکل و در جهت جنوبی شمالی قرار گرفته و ابعاد خارجی آن 53/6 × 8/8 متر است. در ضلع جنوبی بنا اتاق ورودی قرار گرفته و در ورودی در وسط ضلع جنوبی این اتاق تعبیه شده است.

وی تصریح کرد: عکس قدیمی این بنا نشان می‎دهد که تغییراتی در ورودی ایجاد شده است. اتاق ورودی بنا به صورت مستطیل و به ابعاد 5/2× 10/4 متر است. اتاق مقبره(گنبدخانه) یک طرح مربع شکل دارد که اندازه هر ضلع داخلی آن 18/4 متر است.

این پژوهشگر با اشاره به مشخصات نما و تزئینات بیرونی اظهار کرد: ورودی بنا به سوی جنوب قرار دارد و این قسمت بنا در دوره متأخر به جرزهای پیش آمده و دیواره‎های قدیمی ملحق شده است. در یک نگاه اجمالی درزهای اتصال آن کاملأ از روبرو دیده می‎شود. سقف اطاق ورودی طی بازسازی‎های اخیر به کمک آهن پوشانده شده است.

حسن‎پور خاطرنشان کرد: سر در ورودی این قسمت توسط آجر کاری مشبک با طرح‎های چلیپایی تزئین شده که نور را به داخل هدایت می‎کند. قطع نظر از این تزئین ساده یک ردیف کاشی جدید در قالب در ورودی به کار رفته که به جز آن هیچ‎گونه تزئین دیگری در نمای خارجی بنا وجود ندارد.

وی خاطرنشان کرد: اعتقاد عمومی بر این است که در گذشته دو گلدسته کوچک نمای بنا را تزئین می‎کرده که اکنون از بین رفته‎اند. هم‌اکنون بر روی سقف این مقبره گنبد کوتاه و مدوری دیده می‎شود که فاقد هر گونه تزئین بوده، به طور کلی نمای خارجی بنا از آجر ساخته شده است.

به گفته این کارشناس میراث‌فرهنگی ارتفاع از رأس گنبد تا کف زمین 6 متر بوده و ارتفاع گنبد تا سطح پشت بام 96.1 متر است.

حسن‎پور نقشه درون اطاق گنبد خانه را یک طرح مربع شکل دانست و گفت: اندازه هر ضلع آن 18.4 متر است که با ایجاد گوشه‌سازی، اضلاع 20 گانه‎ای در اضلاع داخلی بنا به‌وجود آورده‎اند. به این ترتیب که چهار طاق‎نمای بزرگ در وسط اضلاع هر دیوار برپا داشته‎اند تا رأس طاق‎نماها به حد دایره گنبد مورد نظر رسیده است.

وی تصریح کرد: گوشه‌سازی دیوارها به‎گونه‎ای کوتاه‎تر و با زدن چهار گوشواره در سکنج‎ها انجام شده است، سپس با دورچینی آجرها بر روی گوشه‌بندی‎ها اختلاف ارتفاع را حل کرده و پایه مدوری را برای برپایی گنبد آماده کرده‎اند. به نظر می‎رسد اضلاع دیوارها به شکل یک در میان با هم برابر باشند به‌طور مثال دو جانب شرقی و غربی بقعه قرینه یکدیگرند و در وسط اضلاع هر یک ورودی وجود داشته که اینک مسدود شده است.

این پژوهشگر با بیان این‌که هم‌اکنون روشنایی داخل بقعه توسط چهار پنجره در بالای تیزه طاق‌نماها تأمین می‎شود، ادامه داد: اتاق ورودی بنا به‌صورت مستطیل بوده که طول و عرض آن به ابعاد 5/2×10/4 متر است.

حسن‎پور گفت: دو طاقچه فرو رفته قرینه در سمت شرق و غرب این اطاق قرار دارد. طول یکی از آنها 90 سانتی‎متر و عمق یکی از آنها 81 سانتی‎متر بوده و ارتفاع آنها 95 سانتی متر و 18/4 متر است.

وی با بیان این‌که در داخل اطاق گنبد خانه قبر به معنای واقعی دیده نشده است، خاطرنشان کرد: ظاهراً در محل قبر گودالی مکعب شکل ایجاد شده که به‌منزله قبر تلقی می‎شود. در روزهای عاشورا برگزاری مراسم شمع‌افروزی و چهل منبری در این مکان شهرت دارد. این مراسم به شیوه‎ای خاص توسط زنان حاجت‎مند اجرا می‎شود.

انتهای پیام