شمارش معکوس برای دولت ترکیه آغاز شده است اما هر چه روی تقویم به چهارم شهریور، ضرب‌الاجل تشکیل ائتلاف نزدیک‌تر می‌شویم، تنها مطمئن‌تر خواهیم شد که این 45 روز بیشتر از آنکه زمانی برای کنار آمدن احزاب پیروز انتخابات هفتم ژوئن باشد برای عدالت و توسعه فرصتی بود تا رقبا را از میدان انتخابات زودهنگام به در کند.

طی 45 روزی که احمد داوود اوغلو، نخست‌وزیر "موقت" ترکیه به عنوان رهبر حزبی که اکثر کرسی‌های پارلمان را به دست آورد باید به فکر تشکیل دولت جدید می‌بود، دولت ترکیه با تکیه بر آرای رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور و البته مرد اول سیاست آنکارا مهم‌ترین تصمیمات خود طی چند سال اخیر را در مرافعه‌های بین‌المللی عملی کرد.

بازی اردوغان را که به گفته خودش تنها در تلاش است به سیاست‌های این روزهای خود در افزایش قدرت ریاست‌جمهوری لباس قانون بپوشاند اما پیروزی کردها در انتخابات پارلمانی به هم زد. حالا کردها دوباره نقطه عطف سیاست‌های داخلی و خارجی ترکیه شده‌اند و اردوغان هم این بار حاضر است آن‌ها را قربانی رسیدن به اهدافش کند.

"هدی ریزک"، تحلیلگر روزنامه الاخبار لبنان در مصاحبه با خبرنگار سرویس بین الملل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با تاکید بر احتمال برگزاری انتخابات زودهنگام در ترکیه می‌گوید: اردوغان به زودی و حداکثر تا ماه اکتبر (مهر) طرح خود را برای برگزاری هر چه زودتر انتخابات زودهنگام عملی می‌کند. وی با امید به دست آوردن اکثریت مطلق و تشکیل دولت تک حزبی درصدد برگزاری انتخابات زودهنگام است.

هدی ریزک

تصمیم انتخابات زودهنگام در صورت عملی شدن در حالی بر آن جامه عمل پوشانده می‌شود که ترکیه این روزها شرایط امنیتی مناسبی ندارد. شرایط امنیتی ترکیه طی یک ماه اخیر و در پی حمله تروریستی 29 تیر ماه در شهر سوروچ تا جایی رو به زوال رفت که دولت برای عرض اندام و دست‌یابی به هدفش ماشه را به سوی کردها و اعضای حزب کارگران کردستان چکاند و بمباران مواضع آن‌ها در شمال عراق را هم‌ز‌مان با بمباران مواضع داعش آغاز کرد.

ریزک درباره شرایط امنیتی ترکیه و ظرفیت برگزاری انتخابات در این دوره خاطرنشان می‌کند: برگزاری انتخابات زودهنگام در صورتی که درگیری‌ها بین دولت و پ‌ک‌ک ادامه یابد، با یک بحران امنیتی مواجه خواهد شد.

روز به روز واکنش سیاستمداران عدالت و توسعه به شکست‌های پی در پی در مذاکرات تشکیل دولت ائتلافی و هم‌چنین افشاگری‌های رهبران احزاب رقیب درباره کارشکنی‌های اردوغان در مسیر این مذاکرات تنها این فرضیه را قوت می‌بخشد که مردان عدالت و توسعه چندان هم متمایل به تشکیل ائتلاف نیستند.

استاد دانشگاه لبنان با اشاره به سخنان اخیر اردوغان درباره ضروری نبودن تشکیل ائتلاف درباره تمایل دولت آنکارا به برگزاری انتخابات زودهنگام می‌گوید: اردوغان نشانه‌هایی از تمایل خود به برگزاری انتخابات زودهنگام را در سخنان هفته پیشش نشان داده بود وقتی گفت توقع ندارد نخست‌وزیر برای تشکیل ائتلاف با احزابی که متفاوت می‌اندیشند، خودکشی کند

پس از آن صحبت‌های داووداوغلو آب پاکی را روی دست تحلیلگران ریخت. داووداوغلو صراحتا اعلام کرد که دیگر از ادامه مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی خسته شده و ترجیح می‌دهد چشم به راه برگزاری انتخابات زودهنگام بماند و تا آن موقع کشور را با "دولت انتخاباتی" اداره کند؛ نخست‌وزیر در حقیقت حکم تشکیل دولت را به رییس‌جمهور بازگرداند.

در این میان در حالی که نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهند حزب عدالت و توسعه در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام دو درصد دیگر برای به دست آوردن اکثریت مطلق پارلمان را کسب خواهد کرد، ریزک پیش‌بینی می‌کند: "برگزاری انتخابات ریسک بزرگی خواهد بود اما از تحولات اخیر می‌توان برداشت کرد که دولت بر افزایش نفرت عمومی نسبت به پ‌ک‌ک و کردهای چپ‌گرا در انتخابات آتی حساب کرده است."

به نظر می‌رسد رییس‌جمهور ترکیه با قطعی کردن طرح خود در برگزاری انتخابات زودهنگام، با حمله به کردها قصد دارد با یک تیر دو نشان را هدف بگیرد.

ترکیه اواسط ماه ژوئیه اعلام کرد که عضویتش در ائتلاف بین‌المللی علیه داعش را عملی خواهد کرد و مواضع داعش را در عراق و سوریه مورد هدف قرار خواهد داد. این تصمیم تنها چهار روز پس از حمله سوروچ عملی شد. اما دولت ترکیه با اعلام اینکه عامل حملات اخیر در این کشور کردهای پ‌ک‌ک بوده‌اند رسما اعلام کرد که با هدف حفظ امنیت ملی خود مواضع این گروه را نیز بمباران خواهد کرد.

تهدید شدن امنیت ملی از سوی گروه پ‌ک‌ک اما تنها در حد یک ادعاست. جدای از اینکه جمیل بایک، یکی از اعضای شورای رهبری این گروه صراحتا اعلام کرد که دولت ترکیه از کانال‌هایی دست به تحریک این حزب زده است، آیا برای پایان دادن به مذاکرات صلح دو ساله کردها و دولت ترکیه که پس از 30 سال از سر گرفته شد همین کافی بود که بدون مدرکی برای اثبات، صرفا اعلام شود که عوامل حملات اخیر تروریستی به ویژه حمله سوروچ، کردها بوده‌اند؟

تحلیلگر سیاسی روزنامه الاخبار لبنان با اشاره به این موضوع که حملات اخیر و مقصر دانستن پ‌ک‌ک تنها بهانه‌ بوده و وقایع دیگری نیز پشت این تصمیم است، می‌گوید: متحدان ترکیه از جمله آمریکا، انگلیس و ناتو به روشنی از حملات ترکیه علیه داعش و علاوه بر آن از این طرح که پ‌ک‌ک آغازگر حمله در ترکیه بوده است، حمایت کرده و هم‌زمان بر دستیابی به صلح در مسئله کردها از طریق گفت‌وگو تاکید کرده‌اند.

بسیاری از تحلیلگران از این مسئله به عنوان "بده بستان سیاسی" یاد می‌کنند. حامیان ترکیه به نظر می‌رسد با آنکارا به این توافق رسیده‌اند که در قبال حضور فعال‌تر ترکیه در کمپین ضد داعش در مقابل بمباران کردها، زیاد مته به خشخاش نگذارند.

خانم ریزک در ادامه ضمن تاکید بر تضعیف روند رشد دموکراسی در ترکیه در پی توقف روند صلح، به یکی دیگر از دلایل آن اشاره و اظهار می‌کند: اردوغان این روند را ادامه نخواهد داد و این تصمیم را تنها برای جلب آرای ناسیونالیست‌ها در انتخابات زودهنگام آتی به صورت موقت اتخاذ کرده است.

آغاز این حملات اما برای سیاستمداران ترک بازی برد- برد بود. در عرصه داخلی دولت اردوغان تمامی ناامنی‌های اخیر را به گردن کردها انداخت و هم‌زمان با بمباران حزب مسلح جنبش‌های کرد، حزب دموکراتیک آن‌ها را نیز که توانسته بود در انتخابات اخیر 80 کرسی به دست بیاورد، زیر سوال برد. آیا هدف اردوغان چیزی غیر از کاهش محبوبیت حزب دموکراتیک خلق، حامی کردها و هموارتر کردن مسیر انتخابات زودهنگام بوده است؟

دانش‌آموخته جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه سوربن فرانسه این سوال را این‌چنین پاسخ می‌دهد: دولت تنها با پ‌ک‌ک درگیر نیست بلکه مقامات عدالت و توسعه هم‌زمان با این عملیات با راه انداختن کمپینی علیه صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق حمله به این حزب و رهبران آن را نیز که اتفاقا در انتخابات رای آورده‌اند، آغاز کرده‌اند.

ریزک با اشاره به هدف عدالت و توسعه در حمله به احزاب و نیروهای کرد ادامه می‌دهد: اردوغان و دوستانش با استفاده از این کمپین به دنبال تخریب چهره رهبر حزب دموکراتیک خلق و در پی آن کاهش محبوبیت این حزب هستند تا احتمال پیروزی خود در انتخابات زودهنگام را افزایش دهند.

در حقیقت اردوغان یک ماه پس از انتخابات هفتم ژوئن با اعلام اینکه حزب دموکراتیک خلق نگرانی اصلی اوست، کمپین علیه آن‌ها را آغاز کرد.

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه در تشریح این شرایط عنوان می‌کند: افزایش ابراز نظرهای شدیدتر از سوی اردوغان در کنار افزایش اقدامات نظامی علیه پ‌ک‌ک پرده از انگیزه اصلی این کمپین که همان تحقیر حزب دموکراتیک خلق در افکار عمومی پیش از انتخابات زودهنگام است، برمی‌دارد.

از آن طرف همکاری با ائتلاف ضد داعش و صدور مجوز به آمریکایی‌ها برای استفاده از پایگاه اینجرلیک در حملات خود علیه داعش به نظر بیشتر شبیه یک "باج بین‌المللی" است. در عرصه منطقه‌ای دولت ترکیه با این اقدام از شر فشارهای بین‌المللی در واکنش نشان ندادن به فعالیت‌های داعش خلاص شد و از سوی دیگر با محدود کردن تحرکات کردها توانست فشار را بر دولت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه مضاعف کند و هم‌زمان مانع از واکنش‌های گسترده بین‌المللی به بمباران مواضع کردها شود.

به نظر می‌رسد اما آمریکا به عنوان فرمانده ائتلاف ضد داعش از پیوستن آنکارا به ائتلافش و مجوز استفاده از پایگاه اینجرلیک آن قدر خرسند شده که علاوه بر نادیده گرفتن حمله به مهم‌ترین نیروهای زمینی خود در مقابله با داعش، ایجاد "منطقه امن" در مرز ترکیه و سوریه را در دستور کار خود قرار دهد.

ابعاد این معامله سیاسی به چشم ریزک هم، گسترده‌تر است: ایجاد منطقه امن، حمله علیه پ‌ک‌ک و ادعای آمریکا درباره حق ترکیه در حفاظت از خود در برابر حملات موجود همگی هدایای واشنگتن به آنکارا هستند.

این کارشناس مسائل ترکیه ضمن اعلام قطعیت برگزاری انتخابات زودهنگام مجددا تاکید می‌کند: انگیزه اصلی پشت این حملات بی‌اعتبار کردن حزب دموکراتیک خلق در چشم مردم پیش از انتخابات زودهنگام است اما موضوعی که به نظر می‌رسد آمریکا و ترکیه کاملا در آن اتفاق نظر دارند پایان دادن به درگیری‌ها به وسیله انتقال قدرت در سوریه است که می‌توان آن را برکناری بشار اسد تعبیر کرد و آن‌ها تا رسیدن به این هدف به تلاش‌های خود ادامه خواهند داد.

مشاور منطقه‌ای یونسکو در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا مبنی بر میزان تاثیر ایجاد "منطقه امن" در مرز ترکیه-سوریه بر سقوط دولت اسد می‌گوید: بین چیزی که درباره توافق ایجاد منطقه امن اعلام شده و چیزی که واقعا توافق شده تناقض بزرگی وجود دارد. موضوعی که واقعا بر آن توافق شد "منطقه عاری از داعش" است به این معنی که دو طرف توافق کرده‌اند عناصر داعش را در سوریه و از اعزاز تا جرابلس پاکسازی کنند و این مسئله قطعا ریسک درگیری با نیروهای دولت سوریه را افزایش می‌دهد.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند ایجاد این منطقه بیش از آنکه راهی برای مقابله با داعش باشد اهرمی برای افزایش فشار بر دولت بشار است چرا که منطقه امن در حقیقت به مامنی برای نیروهای مخالفان سوری تبدیل می‌شود؛ نیروهایی که به این ترتیب این قدرت را پیدا خواهند کرد تا با دسترسی به لاذقیه و طرطوس کمر دمشق را بشکنند.

ریزک در این باره توضیح می‌دهد: درگیری با سوریه به طور قطع با حضور نیروهای آمریکایی یا حتی ترکیه‌ای پیگیری نمی‌شود. این نیروهای "مخالفان میانه‌روی سوری" خواهند بود که این وظیفه را بر عهده خواهند داشت و چه کسی است که نداند هدف این مخالفان چه "ارتش آزاد سوریه" باشد و چه حزب اتحاد دموکراتیک، تضعیف دولت مرکزی اسد است.

در میان آبی که سیاستمداران عدالت و توسعه برای ماهی گرفتن آن را گل‌آلود کرده‌اند این سیاستمداران کرد و به خصوص اعضای ارشد پ‌ک‌ک هستند که بارها برای بازگشت به میز مذاکره اعلام آمادگی کرده‌اند؛ مذاکره‌ای که اگر مجددا از سر گرفته شود تمام هیاهوی روزهای اخیر ترکیه را از معنی می‌اندازد.

این جامعه شناس لبنانی درباره این اعلام آمادگی و واکنش آتی دولت به آن خاطرنشان می‌کند: دولت ترکیه تا پیش از برگزاری انتخابات زودهنگام پاسخی به این درخواست‌ها نمی‌دهد و تا آن زمان تمام انرژی خود را برای تضمین به دست آوردن اکثریت آرا در انتخابات صرف خواهد کرد.

گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: عاطفه مرادی

انتهای پیام