پیوستن آنکارا به ائتلاف ضد داعش و تغییر موضع ناگهانی ترکیه در قبال تروریسم آن‌هم پس از گذشت سال‌ها از حمایت‌های مستقیم و غیر مستقیمش از تروریست‌ها در سوریه و عراق و همزمان اقدام آمریکا برای ایجاد منطقه حائل در مرزهای سوریه که مساحت آن تقریبا نصف مساحت لبنان است به عنوان پاداش به ترکیه، این کشور را وارد ماجراجویی خطرناکی کرده که نتیجه فهم نادرست‌اش از برنامه‌های آمریکا است و نه تنها برایش سودآور نخواهد بود بلکه احتمالا نتیجه عکس خواهد داشت و ترکیه را به کشوری بی ثبات مبدل خواهد کرد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه مستقل "رای الیوم" در تحلیلی با اشاره به تحرکات اخیر ترکیه در سوریه و عراق و ورودش به میدان جنگ علیه داعش می‌نویسد: "پس از گذشت چهار روز از حمله انتحاری شهروند کرد ترکیه‌ای عضو داعش به شهر مرزی سوروچ که به کشته شدن 30 تن از جمله تعداد زیادی از کردها منجر شد جنگنده‌های ترکیه برای نخستین بار حملات موشکی را علیه پایگاه‌های داعش در داخل خاک سوریه انجام دادند حملاتی که نشان از تغییر موضع آشکار آنکارا در قبال داعش دارد اما در این میان آن چه ذهن را درگیر خود می‌کند سوالاتی از این قبیل است که چرا این حمله الان و در این برهه زمانی انجام شد و دیگر این که آیا ترکیه سیاست "تقریبا محتاطانه" خود را در قبال بحران سوریه تغییر داده است؟ چه مسائل اغواکننده‌ای آنکارا را به این تغییر رویکرد ناگهانی واداشته است و نتیجه احتمالی آن برای ترکیه چه خواهد بود؟
پاسخ این سوالات را می‌توان در لابه لای تماس تلفنی دو روز پیش باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا با رجب طیب اردوغان، همتای ترکیه‌ای‌اش جست؛ تماسی که نقطه عطفی برای توافق آمریکا و ترکیه در مذاکرات جان آلن، هماهنگ کننده "ائتلاف ضد داعش" و نماینده واشنگتن در سوریه و رهبران ترکیه بود؛ توافقی که مهمترین بندهای آن پیوستن ترکیه به جنگ جدی علیه داعش است و به موجب آن ترکیه به جنگنده‌های آمریکایی اجازه می‌دهد تا از پایگاه هوایی "اینجرلیک" در نزدیکی مرزهای شمالی عراق و سوریه برای انجام حملات علیه داعش و چه بسا دمشق در مراحل بعد استفاده کنند. در مقابل آمریکا درخواست ترکیه را برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع به طول 90 کیلومتر که در امتداد دو شهر "مارع" و "جرابلس" سوریه قرار دارد، قبول می‌کند. این منطقه به عمق 50 کیلومتر است و مساحت کل آن به 4500 کیلومتر مربع یعنی نصف مساحت لبنان تقریبا (10453 کیلومتر مربع) می‌رسد.
این توافق و تعهدات ترکیه در خصوص آن شاید خطرناک‌ترین مساله در تاریخ ترکیه از زمان لغو میراث خلافت عثمانی از سوی کمال آتاتورک یعنی حدود 100 سال پیش و تاسیس ترکیه جدید در سال 1923 باشد.
برای توضیح بیش‌تر باید بگوییم که خطر در درجه اول در زمان و در درجه دوم در نتایج این توافق از نظر سیاسی و امنیتی نهفته است. این توافق در زمانی صورت گرفت که ترکیه بر لبه فتنه طایفه‌ای و نژادی قرار دارد و دولت حزب "عدالت و توسعه" به دلیل شکست در کسب اکثریت آراء در انتخابات پارلمانی اخیر برای نخستین بار از 13 سال پیش تاکنون، به تدریج زمام رهبری را از دست می‌دهد.
دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه طی چهار سال گذشته نه تنها اقدام جدی علیه داعش انجام نداده بود بلکه به صورت غیر مستقیم مثل تسهیل عبور سلاح و نیرو و خریدن صادرات نفتی از داعش حمایت به عمل آورده بود. حتی احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه در مصاحبه روز هفتم اوت سال 2014 مدعی شد: "داعش گروهی از سنی‌های رنج کشیده و خشمگین است." وی از اینکه داعش را تروریسم بخواند امتناع کرد و نوری مالکی، نخست وزیر سابق عراق را مسئول پیشروی داعش دانست. اوغلو گفت: "عامل واقعی که ترکمان‌ها، کردها و عرب‌های سنی عضو داعش را به انجام عملیات تروریستی وا می‌دارد خشم، رنج، به حاشیه رانده شدن و اهانت‌هایی است که از مالکی و دولتش دیده‌اند".
پیوستن ترکیه به جنگ علیه داعش و نه علیه تندروهای دیگر مثل "النصره" و "احرار الشام" تحول استراتژیک مهمی در این جنگ محسوب می‌شود؛ چرا که بیش از 900 کیلومتر مربع از مرزهای ترکیه و سوریه را در بر می‌گیرد. همچنین این تحول در مواضع و رویکرد ترکیه از این نظر حائز اهمیت است که موجب ارتباط میان "پایتخت خلافت خود خوانده داعش" در استان رقه سوریه با شهر موصل، مرکز عملیات‌های داعش در عراق می‌شود.
ترک‌ها در جنگ چریکی مهارت بی‌نظیری دارند. ارتش ترکیه برای بیش از 30 سال علیه نیروهای حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) دست به چنین حملاتی زده است که اغلب ارتش‌های منطقه و شاید هیچ یک از آن‌ها این مهارت را ندارند و چه بسا به این دلیل آمریکا فشار زیادی به اردوغان آورده تا به جنگ علیه داعش بپیوندند و می‌توان گفت شاید آمریکا می‌خواهد از این مهارت ترک‌ها در جنگ علیه داعش استفاده کند.
درست است ترکیه دیر زمانی هیچ موضع جدی علیه داعش اتخاذ نکرده بود اما از زمانی که داعش 49 دیپلمات ترکیه‌ای را ربود و سپتامبر 2014 آن‌ها را آزاد کرد ترکیه کم کم اقدامات جدی علیه داعش اتخاذ کرد. به این صورت که به نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق اجازه داد تا برای مشارکت در جنگ آزادسازی "کوبانی" از خاک ترکیه بگذرند.
همچنین این که مقامات ترکیه نگران خطر داعش علیه امنیت و ثبات کشور خود بودند غیر قابل انکار است. براساس آمارهای سازمان اطلاعات ترکیه بیش از 3000 ترکیه‌ای از داعش حمایت می‌کنند و یا نماینده گروهک‌های زیر زمینی هستند که امکان دارد هر لحظه دست به تحرکات تروریستی بزنند. این گروهک‌ها به خوبی آموزش دیده‌اند و سلاح در اختیار دارند. برخی پایگاه‌های ارتباط اجتماعی ترکیه نیز به دو دلیل از عملیات سوروچ استقبال کردند اول این که کشته شدگان کرد و با داعش دشمن بوده و خواهان بازسازی کوبانی بودند و دلیل دیگر این که معتقدند که این عملیات بخشی از "جنگ مقدس" علیه "کفار" بوده است.
آن چنان که برمی‌آید اردوغان نیز تفکرات این چنینی دارد چنان که پس از حمله به شهرک "ریحانلی" در نزدیکی مرز سوریه که به کشته شدن 52 تن در مه 2013 انجامید در اظهاراتی منتسب به وی گفته بود: "این‌ها سنی و از ما هستند." این حرف اردوغان بسیاری از تحلیلگران را در این که مداخله ترکیه در سوریه به اعتقاداتش بر می‌گردد، مصمم کرد.
علاوه بر این می‌توان گفت گرچه پیوستن ترکیه به "ائتلاف ضد داعش" ممکن است به توقف برخی حملات کردها منجر شود اما در هر حال به خشم برخی سنی‌ها در ترکیه می‌انجامد و حملات حامیان داعش برای بر هم زدن ثبات ترکیه را افزایش خواهد داد. شاید هم حملات به بخش گردشگری این کشور را افزایش دهد که سالانه 30 میلیارد دلار برای ترکیه سودآور است. چنان که برخی معتقدند حمله داعش به گردشگران شهر سوسه تونس پیامی از طرف داعش به اردوغان بود.
گذشته از این‌ها باید گفت در زمان فعلی معادلات سیاسی و نظامی زیادی در حال حاضر در منطقه و به سرعت برق در حال تغییر است. قواعد بازی و همچنین نقش بازیگران و رنگ لباس‌هایشان تغییر می‌کند؛ بازیگرانی که ترک‌ها هم در میان آن‌ها هستند. عربستان در جنگ یمن فرو رفته ، سوریه در جنگ‌های داخلی غرق شده است، عراق از نظر طایفه‌ای و جغرافیایی تقسیم شده ، مصر وارد جنگ‌های داخلی خونین (در سیناء) و خیابان‌های قاهره شده و لیبی نیز کشوری شکست خورده است و در این میان دولت ترکیه به سوی ماجراجویی بسیار خطرناکی پیش می‌رود که همواره برای ممانعت از آن تلاش می‌کرد. در صورت رسیدن به نتایج فاجعه بار دولت ترکیه که تصمیم گیرنده است مسئولیت را برعهده دارد؛ چرا که برنامه آمریکا در منطقه را درست نخوانده است و در این اندیشه است که از تبعات این برنامه مصون خواهد ماند. اما حقیقت این است که ترکیه با چشمان باز به سمت یک پرتگاه عمیق پیش می‌رود تا این کشور را به جهنمی بازگرداند که غرب خواهان آن است یعنی تبدیل به یک کشور محکوم شده بی‌ثبات شود.
چگونه آنکارا می‌تواند بپذیرد با وجود اینکه یکی از 20 کشور قدرتمند جهان از نظر اقتصادی است عضویت در اتحادیه اروپا برایش ممنوع است حال آنکه همسایه‌اش یونان که از ورشکستگی کامل رنج می‌برد عضو این اتحادیه است؟"
انتهای پیام
نظرات