سازمان‌های مردم‌نهاد که از دل مردم و برای حل برخی مشکلات با نیتی غیرانتفاعی وارد گود اجتماع شده‌اند، می‌توانند با فراغ‌بال در راه فرهنگسازی در عرصه‌های مختلف گام بردارند، اما مهم نگاه دولتی‌ها به این تشکلهاست که برخی مدیران سمن‌ها از بهبود آن خبر می‌دهند.
«علی‌حسین احمدی» مدیرکل کمیته امداد امام خمینی(ره) استان ایلام، در میزگردآسیب‌شناسی سازمان‌های مردم‌نهاد، پیشنهادها و راهکارها در دفتر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه ایلام، اظهار کرد: مهم‌ترین آسیب در حوزه سازمان‌های مردم نهاد نوعی پیش‌کاری است، بدین معنا که مقدمات و تمهیداتی که باید سمن‌ها در آغازین مراحل فعالیت با توجه به قواعد شفاف و مشخص انجام دهند را تعیین نکرده‌اند، به همین خاطر نیز دچار مشکل می‌شوند، البته مباحثی همچون نظارت، عدم شفافیت در عملکردها، اهداف و مأموریت‌ها مواردی هستند که در قالب پیش‌کاری گنجانده‌شده و ازآن‌جهتی که فعالیت و بهره‌وری نهاد غیردولتی را تحت الشعاع قرارمی‌دهند، جای بحث فراوان دارد.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) استان ایلام «انتفاعی و غیرانتفاعی بودن» سازمان‌های مردم‌نهاد را یکی دیگر از آسیب‌ها عنوان کرد و گفت: تکیه بر ارگان‌های دولتی جایگاه و حد خاص خود را دارد، اما یک انجمن یا موسسه خیریه باید مسیری را طی کند که متکی به دولت نباشد و از طرف دیگر نگاه حاکمیتی به سمن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که به رسمیت شناخته شوند.
تک‌روی سازمان مردم نهاد آسیب‌زاست
احمدی چگونگی نظارت بر سمن‌ها، تمرکز، نحوه پایه‌ریزی، نوع برنامه‌ریزی و شفافیت عملکردها را سؤالاتی مهم در خصوص انجمن‌های مردم‌نهاد دانست که چرایی آنها مسیر راه را ترسیم می‌کند، و خاطرنشان کرد: یکی از آسیب‌های سازمان‌های مردم‌نهاد این است که هرکدام مسیر خود را می‌روند و هیچ پیوند و ارتباطی بین اهداف و عملکرد آنها وجود ندارد، همین امر در حوزه فعالیت کمیته امداد تبعات منفی را به دنبال داشته است، بدین‌صورت که با انجام یکسری از کارهای موازی، روندی را به وجود آورده‌اند که انجمن خیریه جایگزین نهاد اصلی، خانواده و اجتماع شده است که وقوع چنین مسئله‌ای بخصوص در حوزه محرومیت‌زدایی آثار خوبی ندارد، چراکه نهاد اصلی رسالت‌های ویژه‌ای در جهت پیشگیری و کاهش محرومیت‌ها دارد و فعالیت سمن‌ها نباید به‌گونه‌ای باشد که محرومیت‌زایی را رواج دهد.
وی افزود: کارکردهای حمایتی انجمن‌های خیریه باعث می‌شود خانواده‌های تحت حمایت به دنبال رشد و ارتقاء خود نباشند و لطمات بزرگی بر جامعه وارد کنند، در عین حال پس جزیره‌ای عمل کردن و نداشتن برنامه مشخص آسیبی است که متوجه سمن‌ها شده است.
بسیاری از تشکل‌های مردمی الفبای کار را نمی‌دانند
احمدی فقدان مهارت‌های کافی مؤسسان و اعضاء را یکی از مشکلات موجود در بعضی سمن‌ها دانست و تصریح کرد: سمن‌ها نباید دنبال سیاسی‌کاری باشند، چون این نگاه کار سمن‌ها را بی‌اثر می‌سازد.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) استان ایلام تأکید کرد: سمن‌ها باید به نحوی هدایت شوند که روح حاکم بر آنها به سمت غیرانتفاعی حرکت کردن باشد و انتفاع آنها کاملاً مردمی باشد.
وی ادامه داد: در کمیته امداد سعی شد موسسه‌های خیریه با یک هدف واحد را کنار هم بنشانیم، چون همه‌ی آنها به دنبال پر کردن یک خلأ بودند، اما این هدف تاکنون محقق نشده است بلکه انتظاراتی برای هرکدام پیش آمده است که منجر به رقابت‌های مخربی شده که حقیقتاً خنثی‌ساز کار سمن‌های دیگر است.
به گزارش ایسنا، «شهریار مهردادی» مدیرکل بهزیستی استان ایلام نیز در ادامه این میزگرد گفت: یکی از کانال‌های صدور مجوز سمن‌ها، سازمان بهزیستی است و این دستگاه در حال حاضر بیش از 100 سازمان مردم‌نهاد دارد که 40 مورد از آنها در حوزه اعتیاد صادرشده است.
یک ارگان مشخص برای صدور مجوز و نظارت بر سمن مشخص شود
مدیرکل بهزیستی استان ایلام ادامه داد: مشخص شدن یک ارگان خاص برای صدور مجوز سمن‌ها و نظارت بر آنها باعث می‌شود فقط مجوز گرفته نشود، بلکه مکلف به انجام وظایف اساسنامه‌ای باشند، این مقوله موجب می‌گردد در تکالیف سازمان‌های مردم نهاد، شفاف‌سازی وجود داشته باشد و مردم نیز دچار سردرگمی نشوند، بدین صورت گزارش سالیانه از سوی آن نهاد به ارگان‌های مرتبط با حوزه کاری سمن‌ها ارسال شود.
مهردادی خاطرنشان کرد: درصدی از آسیب‌ها به ارگان‌های صادر کننده‌ی مجوز برمی‌گردد، از این جهت که تعداد سمن‌ها به حدی می‌رسد که تعدادی از آنها فعال و درصدی غیرفعال هستند که اصلا پای کار نمی‌آیند که نظارت بر همه‌ی آنها با وجود تعداد کم نیروی انسانی و کارشناس در اداره کل کار مشکلی است. برای اینکه راهکارهای درستی در رابطه با سمن‌ها اعمال شود، بهترین روش برای کاهش آسیب‌ها این است که یکی از سازمان‌های مردم نهاد در بخش خصوصی کار نظارت را بر عهده بگیرد و گزارش درست را ابلاغ کنند.
وی یادآور شد: یکی از آسیب‌های سمن‌ها این است که برای اجرای اهداف و برنامه‌ها از طریق ارگان‌های دولتی تامین اعتبار می‌شوند و مادامی که خودجوش عمل نکنند، نمی‌توان نیت خیرخواهانه را به انجمن‌ها نسبت داد.
این مسئول، سازمان‌های مردم نهاد را کمک‌کنندگان واقعی ارگان‌های دولتی عنوان کرد و گفت: تشکل‌ها همراه دوایر دولتی هستند و ایجاد اشتغال می‌کنند و از آن جهتی که با مشکلات مربوط به حوزه فعالیت خود آشنا می‌شوند، تبدیل به عاملینی برای ترویج پیشگیری از آسیب‌ها می‌شوند و حتی بعضا آسیب را شناسایی کرده و نسبت به پیشگیری و رفع آن اقدام می‌کنند.
سمن‌ها در مباحث روز ایلام وارد گود شوند
مهردادی با تاکید بر اینکه یکی از نیازهای ارگان‌ها توجه به مباحث روز استان است، تصریح کرد: آیا با توجه به اینکه یکی از مشکلات روز استان ایلام مسئله خودکشی است، تاکنون سازمان مردم نهاد با هدف بررسی علل و عوامل آن ورود پیدا کرده است؟ اگر چنین اتفاقی بیفتد یقیناً می‌توانند به مسوولان در جهت کاهش خودکشی راهکار ارائه دهند، به این دلیل که سمن‌ها از دل مردم بیرون می‌آیند و در کنار مردم و برای مردم کار می‌کنند، پس با این ویژگی خاص می‌توانند گام‌های مفیدی را در استان بردارند.
وی تاکید کرد: سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند در مباحث روز استان موفق‌تر عمل کنند، چون هدف اولیه آنها کسب مهارت‌ها و ارتقاء دانش و هدف اصلی آنها پیشگیری از مسائل و مشکلات مردم جامعه است، بنابراین با توجه به هدفمندی و غیردولتی بودن آنها، به عنوان پل ارتباطی بین مدیران و اقشار مختلف اجتماع بکارگیری شوند.
مهردادی با تاکید بر اطلاع‌رسانی مثبت عملکرد سازمان‌های مردم نهاد از طریق رسانه‌ها، اضافه کرد: باید افراد جامعه بدانند سمن‌ها چه کارهایی انجام می‌دهند، البته از این طریق می‌توان حساسیت‌های مربوط به حوزه سمن‌ها را افزایش داد، بنابراین نقش رسانه‌های جمعی در جهت شفاف‌سازی عملکرد سازمان‌های مردم نهاد باید به نحوی باشد که مشخص گردد هر ارگانی چه کارهایی را انجام داده است.
راه توسعه از حوزه اجتماع می‌گذرد
به گزارش ایسنا، در ادامه میزگرد آسیب‌شناسی سازمان‌های مردم نهاد، دکتر «علی مهرعلی‌زاده»، مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام در خصوص ضرورت جایگاه سازمان‌های مردم نهاد اظهار کرد: در محیط یک جامعه عمده موضوعات مثل محیط‌زیست تا رفاه اجتماعی همگی دارای ماهیت اجتماعی هستند و چنین ماهیتی محوری بودن نقش مردم در امور مختلف را تبدیل به امری ضروری کرده است، هر چند طرح سازمان‌های مردم نهاد و ارتباط آنها با پیشرفت و توسعه اگر سنجیده شود، این نتیجه حاصل می‌شود که اکثر جوامع و بخصوص کشور ایران در قالب برنامه‌های توسعه‌ای به دنبال تحقق این پیشرفت از طریق سمن‌ها هستند.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام با بیان اینکه پس از جنگ جهانی دوم اکثر کشورها از جمله ایران سعی در دنبال کردن پیشرفت در کنار برنامه‌های توسعه‌ای داشتند و از آن زمان تاکنون شاهد 5 برنامه توسعه محور در ایران بوده‌ایم، ادامه داد: کشورهای غربی که برنامه‌های توسعه‌ای برای پیشرفت را به اجرا درآوردند، متوجه خلأ عمده و آسیب در حوزه اجتماعی شدند، چرا که آنها توسعه را در رشد اقتصادی تعریف کرده بودند، بدین جهت به فکر چاره‌اندیشی در این رابطه با اجرای پیوست‌های اجتماعی و زیست‌محیطی افتادند و به دنبال آن مبحث "توسعه پایدار " مطرح شد، اما با گذشت مدت کوتاهی این نتیجه حاصل شد که پیوست اجتماعی یا زیست‌محیطی فرع توسعه است و باید برنامه اصلی در حوزه اجتماعی گنجانده شود، به همین خاطر حوزه اجتماع و محیط‌زیست به عنوان راه توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفت.
مهرعلی‌زاده با اشاره به اینکه نباید به کل برنامه‌های غیراقتصادی نگاه طُفیلی داشت بلکه آنها را در دل برنامه‌های توسعه‌ای جا داد و از ابلاغ پیوست‌ها پرهیز کرد، افزود: برنامه‌های حوزه توسعه باید ذاتی اجتماعی و فرهنگی داشته باشند، در اثبات این سخن می‌توان به رشد مفهومی با عنوان سرمایه‌های اجتماعی در کشورهای توسعه یافته اشاره کرد که توسعه و پیشرفت را تابع سرمایه‌های اجتماعی می‌داند که مبحثی مجزا از سرمایه‌های انسانی، فرهنگی و نسبی است که امروزه تبدیل به یک امر بدیهی در جهان شده است.
وی ادامه داد: اگر در یک کارخانه که لوازم لوکس تولید می‌شود نیروی انسانی آن که وظیفه تولید و بهره‌برداری را بر عهده دارند ، با همدیگر تعاملی منسجم، هماهنگ و همگرا نداشته باشند، یقیناً این کارخانه با وجود تجهیزات و دستگاه‌های مدرن نمی‌تواند تولید خوبی داشته باشد.
این کارشناس اجتماعی خاطر نشان کرد: در محور کار قرار گرفتن گفتمان اجتماعی تبدیل به امری ضروری شده است و می‌باید جای گفتمان عمرانی را بگیرد، هر چند پذیرفته شده است، هر جا که مردم پای کار باشند، کارها راحت‌تر انجام می‌گیرد.
سرمایه اجتماعی از چاه‌های نفت ارزشمندترند
وی با بیان اینکه سرمایه‌های اجتماعی از خیلی کارخانجات که ذهن را محاصره کرده و توسعه را تابع پالایشگاه‌های عظیم گاز و نفت می‌دانند،ا رزشمندتر و تاثیرگذار است، خاطرنشان کرد: تجربیات موجود در جهان نشان داده است که سرمایه‌های اجتماعی از چاه‌های نفت و گاز ارزشمندتر است، به عنوان نمونه یکی از شهروندان روستای «عباس‌سرکز» شیراز به پشتوانه سرمایه اجتماعی توانسته در کمتر از 10 سال بیش از 20 هزار توریست خارجی را وارد یک روستا کند، به شکلی که درآمدزایی او در این سال‌ها به اندازه‌ی درآمدهای نفتی بوده است.
مهرعلی‌زاده، مشارکت، ارتباطات و اطلاعات و مشارکت را شاخص‌های سرمایه‌های اجتماعی دانست که هر سه این خصیصه را می‌توان در حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد دید و گفت: در بررسی ارتباط بین جامعه با حکومت می‌توان تیپ‌هایی مانند جامعه قدرتمند و حکومت مقتدر، جامعه قدرتمند و حکومت ضعیف، جامعه ضعیف در مقابل حکومت مقتدر، جامعه ضعیف و حکومت ضعیف را عنوان کرد که در بحث از کشور ایران قبل از انقلاب اسلامی، جامعه در مسیر ذلت بود که با پیروزی انقلاب اسلامی جامعه مسیر خود را از ذلت به عزت تغییر داد و این گام نهادن در مسیر عزت با بحث دفاع مقدس به اعتلا رسید.
وی افزود: در یک جامعه قوی سازمان‌های مردم نهاد نقش محوری دارند، پس اگر سمن‌ها با توجه به ظرفیت‌های موجود خواهان جامعه قوی باشند آن جامعه باید سه ویژگی اساسی داشته باشند که یکی از آنها این است که شهروندان به حقوق شهروندی خود آگاه باشند، دوم اینکه درک کنند همه چیز حقوق شهروندی نیست و سوم مسوولیت‌پذیری است که شناختن حقوق و تکالیف را مطرح می‌کند تا بدون فشار حکومت مردم به صورت اختیاری وظایف شهروندی خود را انجام دهند، پس در نتیجه حکومت با جامعه قوی قدرت می‌گیرد، جامعه‌ای که در آن مردم نقش‌های خود را ایفا می‌کنند که ابزارهای این ایفای نقش‌ها سازمان‌های غیردولتی هستند و امروزه به سازمان‌های مردم نهاد موسوم شده‌اند.
مهرعلی‌زاده در ابتدای بیان آسیب‌های سازمان‌های مردم نهاد با طرح این سوالات که چرا سازمان‌های مردم نهاد فعال نیستند؟ چرا از ظرفیت‌های آنها استفاده نمی‌شود؟ چرا بعد از 8 سال که در این حوزه سکوت بوده است در دولت تدبیر و امید صدای سمن‌ها به صورت سینوسی شنیده می‌شود؟ ادامه داد: یکی از علل و عوامل این دست مشکلات به ساختار حکومت برمی‌گردد که ساختار به شکلی نمایان می‌شود که ایده‌آل برای فعال کردن سازمان مردم نهاد است، اما هنگامی که مسیر مورد بررسی قرار می‌گیرد، مشاهده می‌شود انجمن به آن شکل ترسیم شده نیست.
نگاه حاکمیتی مدیران آسیب‌زاست
وی نگرش مدیران حاکمیتی و اجرایی به سازمان‌های مردم نهاد را یکی دیگر از آسیب‌های این حوزه ذکر کرد و گفت: در وضعیتی که هیچ اجماعی در مورد میزان مشارکت‌ها در سطح ملی وجود ندارد، نباید نگرش مدیران به نوع مشارکت‌ها به شکل کنونی باشد، چرا که مشارکت را علت اصلی توسعه و تحول می‌دانیم اما تعریف مشارکت چیست؟ ابزار مشارکت چیست؟ کدام کنش مشارکت است مشخص نیست؟! توسعه پایدار از مسیر کدام نوع مشارکت می‌گذرد، معلوم نیست؟! و اینکه متاسفانه نگاه به حوزه مشارکت نگاهی رفاقتی و همراه‌گونه نیست، بلکه رقابتی است.
فقدان قانون جامع، آسیب بزرگ سمن‌ها
این کارشناس اجتماعی با انتقاد از اینکه قانونی واحد و جامع در مورد سازمان‌های مردم نهاد وجود ندارد، افزود: نیروی انتظامی به قانون تجارت سال 1337 در برخورد با سازمان‌های مردم نهاد استناد می‌کند و از آنجایی‌که بعد از 56 سال هم‌چنان این قانون وجود دارد، آن را ملاک عمل قرار می‌دهد یا اینکه وزارت کشور در برخورد با انجمن‌های مردمی به آیین‌نامه سال 1384 استناد می‌کند. البته در همایشی که در تیرماه امسال برگزار شد دولت تدبیر و امید دستوری برای تدوین لایحه‌ای مشترک از سازمان‌های مردم نهاد و کارشناسان حوزه‌های مختلف داد که بزودی به مجلس ارسال خواهد شد تا یک آیین‌نامه واحد و جامع تدوین گردد و همان قانون واحد ملاک و مبنای کار سمن‌ها قرار گیرد.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام یکی دیگر از آسیب‌ها را "شفافیت " که بینابین حکومت و قانون است، عنوان کرد و گفت: هنوز معلوم نشده است سازمان‌های مردم نهاد ملزم به پرداخت مالیات هستند یا نه؟ کدام سازمان‌ها باید مالیات بدهند؟ یا اینکه در آیین‌نامه ماده‌ای با عنوان واگذاری وظایف به سازمان‌های مردم نهاد قید شده است، ولی سطح واگذاری وظایف مشخص نشده است که چه وظایفی ضمانت اجرایی دارند؟! کدام وزارتخانه باید وظایف را واگذار کند؟ طی چند سال این وظایف واگذار می‌شود؟ پس زمانی که چنین شفافیتی در کار سمن‌ها بوجود آمد، می‌توان به جلو حرکت کرد.
شفافیت اطلاعات مشارکت اجتماعی را به دنبال دارد
وی در بحث آسیب‌های سازمان‌های مردم نهاد به بحث آگاهی‌بخشی و ساختار اطلاع‌رسانی در حوزه سمن‌ها به عنوان یک آسیب جدی اشاره کرد و گفت: توازن در نظام اطلاع‌رسانی ما وجود ندارد، پس اگر انحصار اطلاعاتی از حوزه‌های مختلف دستگاه‌ها برداشته شود و براحتی این آمار منتشر شوند، می‌توان مردم را به حوزه‌های مختلف حساس کرد و این حساسیت افراد را به نیازهای خود واقف کرده و به جریان مورد نظر وارد خواهند شد. مثلاً علت فعال بودن سازمان‌های مردم نهاد زیست‌محیطی و بالا بودن سطح مشارکت‌ها به این علت است که اطلاعات این حوزه مثل خطر انقراض درختان بلوط، خطر کویری شدن چندین هزار هکتار از اراضی ارومیه، خشک شدن درختان نخل خوزستان، بحران آب و اینکه 90 درصد آب صرف مصارف کشاورزی می‌شود، در حالی که در بعضی کشورها این میزان به 40 درصد می‌رسد، اما میانگین جهانی 70 درصد است و به صورت شفاف در دسترس همگان قرار می‌گیرد، باعث ایجاد انگیزه و حضور در صحنه مردم شده است، اما هر جا که اطلاعات در انحصار دوایر دولتی است، شاهد مشارکت اجتماعی ضعیفی بوده‌ایم.
مهرعلی‌زاده یادآوری کرد: فرهنگ مشارکت در جامعه ما جا نیفتاده است و نیازمند تمرین است، چرا که فلسفه‌ی بسیاری از سمن‌ها دور هم جمع شدن است و هدفمندی در کار آنها مشاهده نمی‌شود که از این امر نیز می‌توان به عنوان یک آسیب یاد کرد.
هیئت مدیره سمن‌ها نیازمند چرخش دوره‌ای
وی یکی از آسیب‌های کم‌رنگ این حوزه را نگاه انتفاعی به یک مقوله غیرانتفاعی دانست که افراد در لوای سازمان مردم نهاد برای خود یک موقعیت مناسب ایجاد می‌کنند، دانست و تصریح کرد: موضوع دیگر که می‌توان به عنوان آسیب مورد تذکر قرارداد، چسبندگی اعضاء هیئت مدیره به سازمان مردم نهاد است که اگر 30 سال پیش یک سازمان تشکیل شده است کماکان هیئت موسس آن در رأس قرار دارند و هیچ چرخشی بین اعضای آن وجود ندارد.
این کارشناس اجتماعی ادامه داد: یکی از آسیب‌های موسسه‌ها و خیریه‌های کمک‌رسان مردمی نبودن ساختار آنهاست و بیشتر مکانیزمی حمایتی و کمکی به مددجویان است و توانمندی را به دنبال ندارد، پس با عمیق کردن نگاه‌ها به حوزه اجتماع می‌توان آسیب‌ها را حل کرد.
استقلال سمن‌ها به معنای دولت‌ستیزی نیست
مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام گفت: یکی از قوانین موجود در اساسنامه سازمان‌های مردم نهاد غیردولتی و غیرسیاسی بودن آنهاست که شاید و به‌ندرت افرادی بخواهند برنامه‌های سیاسی را از طریق این نهاد انجام دهند که اگر چنین موضوعی پیش آید خود یک آسیب محسوب می‌شود و از طرفی غیردولتی بودن و استقلال کاری آنها نباید منجر به دولت گریزی یا دولت‌ستیزی سازمان‌ها شود بلکه باید به عنوان بازوان توانمند، همکار و همراه دولت باشند.
سمن‌ها در مسائل روز وارد گود شوند
«وحید ملکشاهی‌نژاد» مدیر سازمان مردم نهاد «جوانان هدفدار فردا» نیز در ادامه میزگرد آسیب‌شناسی سمن‌های استان گفت: کشور آلمان به واسطه فراوانی تشکل‌های مردم نهاد به عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی و توسعه‌ای جهان مطرح است، آیا تشکل‌های آنها دولتی یا دولت‌ستیز هستند؟ این تفکر اشتباه است که سازمان‌های مردم نهاد کار کنند و دولت‌ها با آنها کاری نداشته باشد، بلکه باید بتوان یک تعامل سازنده بین این دو ایجاد شود تا کشور به سربلندی برسد و به جایی برسند که دولت با در نظر گرفتن هزینه‌ها و پارامترهای موجود در سازمان مردمی انجام یک وظیفه باکیفیت را به آنها محول کند.
وی افزود: سازمان‌های مردم نهاد در همراهی با دولت می‌تواند دولت‌ساز باشند، یعنی اینکه هر دولتی که از بازوان قدرتمند برخوردار بوده، قوی هم عمل کرده است، پس هر جامعه‌ای که می‌خواهد توسعه پیدا کند، براساس فرموده مقام معظم رهبری باید به بخش خصوصی و اصل 44 قانون اساسی مراجعه کند.
ملکشاهی‌نژاد گفت: آیا شخصی که متقاضی دریافت سمن است از او رزومه گرفته می‌شود؟ هدف او چیست؟ سازمان مردم‌نهاد چه رویه‌ی می‌خواهد در پیش بگیرد؟ چرا تحصیلات مدنظر نیست؟ چه کسی متقاضی است؟ در واقع دریافت مجوز از ارگان‌های صادر کننده‌ی مجوزها به راحتی اخذ می‌شود.
تشکل‌های همکار "ما " نمی‌شوند همگی "من " هستند
وی تخصصی عمل نکردن سمن‌ها را یکی دیگر از آسیب‌ها برشمرد که کارکرد آنها مغایر با محتویات اساسنامه‌ای است که به عنوان نمونه یک تشکل فرهنگی چرا باید در بخش‌های زیست‌محیطی وارد عمل شود و گفت: نحوه تعامل یک سمن با سایر سازمان‌های مردم نهاد تبدیل به مشکل شده است، چرا که چندین تشکل یک موضوع را انجام می‌دهند، اما به جای "ما " شدن هر کدام یک «من» شده‌اند. همچنین پایین آمدن کیفیت کار سمن‌ها تبدیل به معضلی دیگر در این حوزه شده است که بدون توجه به جایگاه و نقش تشکل‌های مردمی برای جذب اعتبار، برنامه‌های ارگان‌های دولتی با کمترین هزینه به اجرا درآید، فارغ از اینکه مخاطبین برنامه چه کسی هستند.
ملکشاهی‌نژاد، تشکل‌های یک نفره را عاملی برای فقدان ساختار در سازمان‌های مردم نهاد عنوان کرد و گفت: وقتی یک نفر مجری کار، امور مالی، تدارکات و حتی دبیر اجرایی برنامه می‌شود، بی‌شک نظارت بر روند کار نیز از بین می‌رود، علاوه بر این دید اقتصادی سازمان‌های مردم نهاد که بر خلاف اصول اساسنامه‌ای است، باعث بروز برخی از مشکلات شده است.
سمن‌ها آموزش ندیده‌اند
وی تعامل نداشتن با ادارات دولتی را یکی دیگر از آسیب‌ها دانست و افزود: سازمان‌های مردم نهاد از آن جهتی که توانایی ایجاد ارتباط با دوایر را ندارند، به تشکل‌های که تعامل مناسبی با ادارات دارند، اَنگ دولتی بودن می‌زنند، در صورتی که با کمک دولتی‌ها می‌توان استقلال تشکل‌ها را حفظ کرد تا به این واسطه بهترین همکاری‌ها انجام پذیرد.
مدیر انجمن جوانان هدفدار فردا، فقدان همبستگی و انسجام در بین اعضا تشکل‌ها، نبود چشم‌انداز در کوتاه‌مدت، میان‌مدت تا بلندمدت، استفاده نکردن از تجربیات دیگر تشکلی‌ها و همچنین عدم شفافیت مالی و طرح برنامه‌ها را دسته‌ای دیگر از آسیب‌های موجود در سازمان‌های مردم نهاد استان عنوان کرد و گفت: متاسفانه در روند کار سازمان‌های مردم نهاد موازی‌کاری وجود دارد، بدین صورت که اداراتی همچون ارشاد اسلامی، بهزیستی، ورزش و جوانان و کمیته امداد هر کدام تشکل‌های برای برنامه‌های فرهنگی هنری دارد و همین امر باعث جزیره‌ای عمل کردن تشکل‌ها می‌شود و حتی در نهایت یک جلسه هم‌اندیشی در خصوص مشکلات و راهکارهای امر گذاشته نمی‌شود.
ملکشاهی‌نژاد بر آموزش نداشتن سمن‌ها تاکید کرد و گفت: ما چقدر برای تشکل‌های که می‌خواهند مجوز بگیرند آموزش گذاشته‌ایم؟ چقدر برای توانمندسازی سمن‌ها برنامه داشته‌ایم؟ چرا که آموزش، علم و آکادمیک وقتی در یک امر ورود پیدا کند، سطح مشکلات به تبع پایین می‌آید.
وی گفت: کلماتی مانند جامعه مدنی، مشارکت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار هر کدام بار معنایی خاصی دارند، اما چند نفر از افرادی که تشکیل‌دهنده‌ی سازمان‌های مردم نهاد هستند با این الفاظ سر و کار دارند و چقدر این مفاهیم را در کار بکار برده‌اند؟ چرا که زمانی می‌توانیم مدعی جامعه مدنی پویا باشیم که به اهداف مطرح شده در چشم‌انداز آن برسیم و تنها حرکت آنها اعلام عدد و ارقام نباشد، بلکه دولتی‌ها زیرساخت‌ها را نه در بحث مشارکت‌های اجتماعی و نه آموزش نساخته‌اند و این مشکل بزرگ دولتی‌ها‌ست و تا زمانی که احساس نکنند ساختن زیرساخت‌ها مقدم بر هر امری برای رسیدن به اهداف پیش‌رو است، نمی‌توان کار خاصی انجام داد.
مدیران وقتی کارشان اجرا می‌شود، سمن‌ها را طرد می‌کنند
ملکشاهی‌نژاد نگاه ابزاری و امنیتی به سمن‌ها را یکی دیگر از مشکلات بخش دولتی عنوان کرد و گفت: این نگاه ابزاری در بسیاری از مدیران وجود دارد و در واقع هر گاه به تشکلی نیاز دارند می‌گویند بیا و هر گاه نیاز نداشتند می‌گویند برو. از طرفی نگاه‌ها امنیتی شده است و اینگونه تصور می‌شود که در هر برنامه‌ای باید هزار نفر آنها را نگاه کند، پس اگر اعتقادی به کار سمن‌ها ندارند، اصلاً اجرای یک برنامه را به آنها نسپارند.
مدیر انجمن جوانان هدفدار فردا ادامه داد: اگر یک سازمان مردم نهاد با ارگانی در حال اجری برنامه است، در نهایت می‌شنود که شما تشکلی هستید و ضمانتی برای اجرا ندارید، حال سوال اینجاست که چه تعداد از مصوبات ارگان‌ها در رابطه با سازمان‌های مردم نهاد اجرا می‌شود؟
وی با بیان اینکه کدام یک از مدیران دولتی سعی کرده است یکی از تشکل‌ها را به عنوان مشاور در کنار خود قرار دهد، اظهار کرد: طرح‌های کلانی که تشکل‌ها انجام می‌دهند، بسیار متفاوت‌تر از آن چیزی است که دولت‌های با بالاترین هزینه‌ها و نیروی انسانی انجام می‌دهند، علاوه بر این اعتماد نداشتن به فعالیت سازمان‌های مردم نهاد یکی دیگر از دغدغه‌های ما‌ست.
سمن‌ها چشم‌انداز ندارند
این فعال غیردولتی عدم نظارت بر سازمان‌های مردم نهاد را معضلی جدی دانست و گفت: مشکل اساسی سازمان‌های مردم نهاد، چشم‌انداز موجود در قانون اساسی است که به آن عمل نمی‌شود، به همین علت نیز با تغییر دولت‌ها، روال کار در تشکل‌ها و نوع برنامه‌های آنها متفاوت خواهد شد که این به نوبت خود یک آسیب جدی است.
ملکشاهی‌نژاد تصریح کرد: تعامل بین ادارات و سازمان‌های مردم نهاد در چارچوب قانون و ساختار به‌گونه‌ای شکل گیرد که نه سمن‌ها دولتی شوند و نه دولتی‌ها تشکل‌ها را رها کنند و به نحو احسن سازمان‌های مردم نهاد را به رسمیت بشناسند.
وی گفت: ضابطه به جای رابطه باشد، یعنی باید رابطه‌ها را برداریم و قانون‌مداری و ضابطه‌مندی را حاکم کرد، چرا که هر جا قانون باشد، هیچ حقی از کسی ضایع نمی‌شود، علاوه بر این تعامل‌ها براساس احترام و تعهد باشد و تاکید بر کیفیت سمن‌ها باشد تا کمیت.
ملکشاهی‌نژاد در پایان اضافه کرد: سازمان‌های مردم نهاد زمانی می‌توانند قوی عمل کنند که تعاملات بین‌المللی قوی داشته باشند. چرا نباید به فکر ایجاد تعامل فرهنگی، مذهبی و هنری با کشور عراق باشیم؟ چرا وقتی از توانایی‌ها و قابلیت‌های تشکل‌های مردمی صحبت به میان می‌آید، نباید ایجاد چنین تعاملی را به آنها سپرد؟ چرا که وقتی ملت‌ها با همدیگر تعامل ایجاد کنند دولت‌ها نیز ملزم به انجام تعاملات می‌شوند.
مهردادی مدیرکل بهزیستی ایلام در پاسخ به پیشنهاد مدیر انجمن جوانان هدفدار فردا مبنی بر اینکه مدیران یکی از سمن‌ها را مشاور خود قرار دهد، پیشنهاد داد یک سازمان مردم نهاد که تخصص کافی داشته باشد ناظر بر تمام فعالیت‌های تشکل‌های فعال استان باشد و از این طریق پیشنهادها و مشورت‌های لازم را به مدیر مربوطه ارائه دهند.
«محمدرضا خدری» مدیر انجمن خیریه نیک‌آفرینان مهرنگار در ادامه این میزگرد اظهار کرد: یکی از بحث‌های این میزگرد این بود که ارگان‌های تخصصی به انجمن‌ها اعتماد داشته باشند، اما سوال اینجاست برای جلب این اعتماد ساختار یک تشکل باید چگونه باشد؟ وظیفه و ماهیت آن چیست؟ ماهیت یک تشکل نظارت بر ارگان‌های دولتی است که بین ارگان و مردم کار کند تا اعتماد مردم در گام نخست جلب و در نهایت منجر به تعامل سازنده شود.
متهم به خودسانسوری هستیم
خدری افزود: در فعالیت‌های انجمن‌ها به این متهم هستیم که خودسانسوری می‌کنیم و برای افرادی که می‌خواهند وارد انجمن شوند، محدودیت قائل می‌شویم و علاوه بر آن برای اینکه اهداف سمن رنگ و بوی اقتصادی و سیاسی به خود نگیرد و از طرف دیگر تمام منابع مالی را به صورت مردمی جذب کنیم تا به مشکل برنخوریم، در همین راستا برای کمک به خانه سالمندان استان که یکی از اهداف اصلی تشکل است، اقدام به برگزاری 5 بازارچه خیریه در سطح شهر کردیم و در واقع اولین بازارچه خیریه توسط این سمن به استان معرفی شد.
وی با اظهارات مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه بعضی از سازمان‌های مردم نهاد می‌خواهند کار دولت را انجام بدهند، موافق بود و گفت: به راستی فعالیت بعضی از انجمن‌های خیریه کار کمیته امداد را خنثی می‌کند، اما از طرف دیگر اگر انجمنی قصد کار کردن به عنوان موسسه خیریه را داشته باشد، نیازمند اطمینان و اعتماد بیشتری از سوی نهادهای حمایتی است، البته اگر فعالیت سمن‌ها مثمرثمر باشد، دولتی‌ها به سمت آنها گرایش پیدا خواهند کرد و نیازی به رفتن تشکل‌ها نیست.
این فعال غیردولتی بر نوع تخصص انجمن‌ها تاکید کرد و گفت: به عنوان نمونه انجمن محیط‌ریست در یک روز بارانی که نمی‌تواند در طبیعت حاضر شود، در مهدها صورت بچه‌ها را رنگی می‌کند یا برنامه کتابخوانی راه می‌اندازد، این حرکت‌ها اشتباه است، پس وقتی انجمنی مسئول یک حوزه است جهت اعتمادسازی در همان مسیر حرکت کند، البته نباید نادیده گرفت تخصصی عمل کردن سازمان‌های مردم نهاد به میزان اعتماد دستگاه‌های دولتی برمی‌گردد.
خدری با اشاره به اینکه نباید مجوز فعالیت به تشکل‌ها داده شود، اما اگر داده شد علاوه بر نظارت، او را حمایت کنند، تصریح کرد: ارگان‌ها از انجمن‌ها به عنوان یک فرصت استفاده کنند و تحت نظارت با آنها همکاری کنند هر چند وقتی وزارت و نهادهای مربوطه هیئت موسس و نوع فعالیت سمن را تایید می‌کنند، اعتماد کردن ارگان‌ها برای واگذاری فعالیت به سمن‌ها باید حالت بهتری داشته باشد.
وی اضافه کرد: اعتقاد بنده بر کم کردن تعداد انجمن‌های مردم نهاد و افزایش سطح کیفی آنها است، چرا که بیش از 90 درصد تشکل‌ها نمی‌دانند، کار تخصصی یعنی چه؟ به عنوان نمونه سازمانی که در حوزه پدافند غیرعامل قصد کار کردن دارد و هزینه‌های طرح را از نهادهای مربوط تأمین کرده است، چون کار تخصصی نمی‌داند، توان ارائه تعریف کاملی از پدافند عامل را ندارد.
برگزاری برنامه، حق آب و گِل دولتی‌ها نیست
این صاحب امتیاز انجمن یادآوری کرد: بعضی از ارگان‌ها برگزاری همایش‌ها را به صورت کامل، حق آب و گِل خود می‌دانند، یکی از نمونه‌های این سخن اینکه در اساسنامه اجازه شناسایی بیماران خاص و کمک‌رسانی به آنها به انجمن داده شده است، اگر می‌خواهیم کاری برای آنها انجام دهیم، دانشگاه علوم پزشکی می‌گوید اگر قرار باشد فلان مبلغ را برای برگزاری همایش به انجمن بدهم، بهتر است ارگان این کار را انجام دهد، در حالی‌که چنین تفکری اشتباه است، چون‌که انجمن خیریه با هزینه کمتری می‌تواند همایش را اجرا کند که لازمه این بحث اعتماد ادارات به سمن‌ها با نظارت خود آنها و واگذاری مسئولیت است.
خدری در پایان ضمن تشکر از خبرگزاری ایسنا، گفت: برگزاری چنین میزگردی از سوی خبرگزاری ایسنا که خود شاخه‌ای از بخش خصوصی است و دولتی‌های را در کنار غیردولتی‌ها جهت آسیب‌شناسی این حوزه قرار داده است، جای قدردانی دارد.
«محمدرضا تردست» معاون فرهنگی ورزش و جوانان استان ایلام در ادامه میزگرد ایسنا، یکی از آسیب‌های موجود در استان ایلام آن‌هم با توجه به حساسیت‌ها و ظرفیت‌های که در مرکز و شهرستان‌ها وجود دارد را "طراحی " نکردن حوزه فعالیت سازمان‌های مردم نهاد عنوان کرد و گفت: در مبحث خودکشی که یکی از سه آسیب اصلی استان ایلام است، هنوز هیچ کار خاصی انجام نشده است و حتی یک سازمان مردم نهاد تخصصی در این خصوص تشکیل نداده‌ایم.
معاون فرهنگی امور جوانان استان ایلام با بیان اینکه بیش از 20 موضوع جهت فعالیت در میان سازمان‌های مردم نهاد وجود دارد، اما واقعیت این است که کشورهای غربی به خوبی توانستند موضوع سمن‌ها را ساماندهی کنند و با تاکید بر چند حوزه توانستند بهترین عملکرد را در حوزه محیط‌زیست، حقوق بشر و کمک به اقشار ضعیف جامعه به نمایش بگذارند، ادامه داد: علت موفقیت آنها استفاده از تجارت کشورهای دیگر بود، اما عدم استفاده از تجارب موفق سایرین موجب شده است در استانی مثل ایلام که آثار تاریخی و میراث فرهنگی گرانبهایی را در اختیار دارد، تاثیر ملموسی بر جامعه نداشته باشد و حتی یک سازمان مردم نهاد که بتواند ظرفیت‌های گردشگری و بکر استان را در جهت جذب توریست ارایه بدهد، نداریم.
فقدان مشارکت مردمی در ایتالیا منجر به جولان مافیا شده است
تردست در بحث تاثیرگذاری سازمان‌های مردم نهاد در میان جوامع مدنی به دو کشور اروپایی سوئد و ایتالیا اشاره کرد و گفت: درصد امید به زندگی در میان شهروندان کشور سوئد بسیار بالا‌ست، این در حالی است که بیشترین آمار تشکل‌های مردمی متعلق به این کشور است و همین حس امید به زندگی باعث پیشرفت و توسعه در حوزه‌های مختلف آنها شده است، اما کمترین آمار سازمان‌های مردم نهاد مربوط به کشور ایتالیا است که بیشترین سازمان‌های مافیایی فعال را به خود اختصاص داده است، در واقع این نمونه‌ها نشان از نقش سازمان‌های مردم نهاد در جهت ثبات و امنیت کشور دارد.
وی یکی دیگر از آسیب‌های سمن‌ها را "کوچک ماندن تشکل‌ها " و در حد رفع و رجوع کردن نیازهای مورد نظرشان عنوان کرد و افزود: چرا سمن‌های ما در حد ملی و منطقه‌ای عمل نکردند و فقط به گرفتن 30 الی 40 عضو کفایت می‌کنند؟ چرا نباید برای توسعه در حد ملی یا منطقه‌ای اقدام نکردند تا اثربخشی لازم را داشته باشند؟
هم‌فکران تشکلی نیازمند اتاق فکرند
این مسئول "نبود اتاق فکر بین تشکل‌ها " با موضوع فعالیت‌های مشترک را یکی دیگر از آسیب‌های این حوزه معرفی و خاطرنشان کرد: سازمان‌های مردم نهاد با توجه به آسیب‌های که در جامعه ایلام وجود دارد تنها یک ساختار و یک رویه را در پیش گرفته‌اند که اگر اتاق فکری در اختیار آنها قرار گیرد، در آن موضوع واحد می‌توانند به خرد جمعی برسند.
وی یادآور شد: یکی دیگر از مشکلات سمن‌ها کم اطلاعی از نوع فعالیت و تجارب همتایان خود در داخل و خارج از کشور است، به همین دلیل چون نمی‌توانند از تجارب سازمان‌های مردم نهاد دیگر که در حوزه فعالیت خود کار کشته شده‌اند، استفاده کنند، به امور روتین روی آورده‌اند.
چرا سازمان‌های مردم نهاد تریبون ندارند؟
تردست یکی از ضعف‌های وارده بر ارگان‌های دولتی را فقدان "تریبون برای تشکل‌های مردمی " در محافل علمی و رسانه‌ای عنوان کرد و گفت: دولت در میادین علمی، رسانه، مطبوعات و صدا و سیما یک کرسی در اختیار سازمان‌های مردم نهاد قرار نداده است، البته اخیراً شهرداری مشهد از سازمان‌های مردم نهاد کشور برای شرکت در همایش محیط‌زیست در حوزه بازیافت دعوت به عمل آورده که این حرکت خوب برای استفاده از سمن‌ها در مباحث مدیریتی بسیار تحسین‌آمیز است.
وی افزود: ساختار گسترده دولت باعث کاهش فعالیت‌های تشکل‌های مردمی شده است و همین امر بحث تصدی‌گری دولت و محدودیت در فعالیت‌های سمن‌ها را مطرح می‌کند.
معاون فرهنگی اداره کل ورزش و جوانان استان ایلام یکی دیگر از آسیب‌های که سمن‌ها را تهدید می‌کند، در این دانست که اگر سازمان‌های مردم نهاد به صورت تخصصی و در چارچوب ساختاری خود عمل نکنند نه تنها نمی‌توانند دولت‌یار باشند بلکه دست و پاگیر نیز می‌شوند، تاکید کرد: هدف دولت از اعطای مجوز به سازمان‌های مردم این است که بر اساس قوانین و در حوزه‌ی مشخص که برای آنها ترسیم شده است، فعالیت کنند.
وی تعداد دیگر از مشکلات تشکل‌های مردمی را "نداشتن جایگاه در بین مردم "، "کمبودهای مالی " و "نبود قانون جامع " برشمرد و در توضیح فقدان قانون جامع سازمان‌های مردم نهاد اظهار کرد: هر ساله قانون مرتبط با حوزه فعالیت سمن‌ها در حال چکش‌کاری از طریق مجلس و هیئت وزیران است که امیدواریم در دولت تدبیر و امید قانون منسجم و پایداری در رابطه با سازمان‌های مردم نهاد که لایحه آن تقدیم شده است تدوین گردد تا مسیر حرکت در لوای آن مشخص شود.
آموزش راهگشای فعالیت سمن‌ها
تردست با اشاره به اینکه هر چند در اساسنامه سازمان‌های مردم نهاد لفظ غیرانتفاعی، غیرسیاسی و غیردولتی مورد تاکید قرار گرفته است، به دلیل عدم رعایت این قوانین، خواه‌ناخواه بهره‌گیری سیاسی از تشکل‌ها خواهد شد، خاطر نشان کرد: آموزش و توانمندسازی سازمان‌های مردم نهاد موجب آگاهی‌بخشی به سمن و راهگشای فعالیت‌های آنان خواهد بود.
وی جزیره‌ای عمل کردن و عدم مشارکت و هم‌افزایی در بین تشکل‌های مردمی را باعث آسیب دانست، چرا که مشارکت سمن‌ها خروجی مناسبت‌تر و اثربخشی بیشتر در برنامه‌های اجرایی را در پی دارد که در ادامه به نادیده نگرفتن نقش سمن‌ها اشاره کرد و گفت: فعالیت سازمان‌های زیست محیطی در کنار کار رسانه‌ای باعث شد 12 استاندار زاگرس‌نشین با بحث در مورد درختان بلوط در استان ایلام دور هم گرد آیند که همین نمونه و شواهد یدگر نشان از اثربخشی سازمان‌های مردم نهاد دارد.
تردست یکی از راهکارهای قابل ارایه در جهت کاهش آسیب‌های سمن‌ها را کاهش تصدی‌گری دولت و واگذاری فعالیت‌ها به آنها دانست و تاکید کرد: مدیران بر اساس قوانین تا حدی که نیاز هست، فعالیت‌ها را به تشکل‌ها واگذار کنند و بدین صورت بر سیاست‌های عنوان شده‌ی دولت مبنی بر کاهش تصدی‌گری‌ها صحه بگذارند. علاوه بر این شرایط برای ایجاد فضاهای جمعی، مشارکت، اعتماد و واگذاری کار داوطلبانه در بین مردم فراهم شود تا فعالیت و حضور سمن‌ها و مردم افزایش یابد.
این مسئول در پایان گفت: فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد در کشور آلمان آنقدر اثربخش بوده است که هر کشاورز در 120 تشکل عضویت دارد و نیازهای مالی و معنوی را از همین طریق مرتفع کرده و هیچ ضرورتی برای رویارویی با دستگاه‌هایی دولتی در خود نمی‌بیند.
دولت به سمن‌ها کمک کند
«پروین یاسینی» مدیر انجمن طلایه‌داران فردای روشن با بیان اینکه فعالیت سازمان‌های مردم نهاد غیرانتفاعی و خداپسندانه است، هیچ شکی نیست اما کمک دولتی‌ها به آنها نه تنها شکل بدی ندارد، بلکه کارساز و مفید نیز هست، اظهار کرد: بازخورد فعالیت‌های سازمان مردم نهاد که با مشارکت اداره مرتبط انجام شده است، نشان می‌دهد فعالیت‌های موثر یک سمن به خاطر حمایت و همکاری ارگان‌ها بوده است.
مدیر انجمن طلایه‌داران فردای روشن تغییر نگرش مسوولان دولتی به سمن‌ها را نسبت به سال‌های قبل بهتر عنوان کرد و گفت: همین امر کافی است که در مراجعه به ادارات طرح پیشنهادی ما شنیده می‌شود و حتی مورد بررسی قرار می‌گیرد، این نوع برخورد به معنای اعتماد به سازمان‌های مردم نهاد است که با حمایت و واگذاری طرح جهت اجرا به تشکل‌ها به اثبات می‌رسد.
یاسینی در بحث صلاحیت و شایستگی سمن‌ها، یادآوری کرد: در هنگام صدور مجوز به صلاحیت افراد توجه نمی‌شود، در حالی‌که این مولفه در همان گام نخست باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد، هر چند احراز صلاحیت از طریق حراست اداره یا پلیس امنیت کفایت نمی‌کند و باید رزومه و فعالیت‌های قبلی متقاضی برای دریافت مجوز سمن طلب شود.
وی ایجاد یک کانون صنفی را نیاز سازمان‌های مردم نهاد عنوان کرد و گفت: وجود یک صنف باعث می‌شود نظارت بر فعالیت تشکل‌ها به وجود آید و هم اینکه بررسی کارهای آنها امکان‌پذیر می‌شود و از این طریق می‌توان انتظار حمایت همه جانبه را داشت.
این فعال غیردولتی بر خارج شدن نشست‌های جوانان با مسوولین استانی از حالت فرمالیته و رسمی تاکید کرد و تقاضا کرد از توانایی جوانان استفاده شود و واگذاری مسئولیت‌های اداری را به جوانان از طریق برون سپاری فعالیت‌ها عملی کنند.
صندوق حمایت از سمن‌ها مورد توجه قرار گیرد
یاسینی با بیان اینکه در جهت حمایت از سازمان‌های مردم نهاد یک صندوق حمایتی با عنوان "صندوق حمایت از سمن‌ها " بوجود آید، تصریح کرد: راه‌اندازی چنین صندوقی به دلیل فعال بودن سمن‌های استان باعث معرفی کردن ایلام به عنوان پایه‌ریز صندوق حمایت از سمن‌ها خواهد شد، از طرف دیگر یک حمایت مالی خوب برای تشکلهاست، چرا که این صندوق با ارایه خدماتی مثل وام‌های قرض‌الحسنه و کم بهره می‌تواند کمک شایانی در پیشبرد اهداف سمن‌ها باشد و از جانب دیگر از گرایش سمن‌ها به سوی دستگاه‌ها جلوگیری کند.
«عمران خودآموز» معاون فرهنگی ارشاد اسلامی استان ایلام در میزگرد ایسنا که به منظور آسیب‌شناسی سازمان‌های مردم نهاد و راه برون رفت از وضعیت کنونی تشکیل شده بود، اظهار کرد: ظرفیت‌های زیادی در میان مردم و جامعه نهفته است و دولت به این نتیجه رسیده که آنگونه که باید و شاید از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری شده است، پس برای بهره‌مندی بیشتر از ظرفیت‌های مردمی قصد دارد با واگذاری فرصت‌ها به سازمان‌های غیردولتی این کار را انجام بدهد.
معاون فرهنگی ارشاد اسلامی استان ایلام با بیان اینکه در ادوار گذشته تکایا، مساجد، هیأت‌های مذهبی و سازمان‌های مختلف این هدف را به خوبی محقق کرده‌اند، ادامه داد: در دوران مدرن نیز خواهان کسب چنین تجربه‌ای هستیم هر چند باید نظام، قانون و مکانیزم خاصی برای این موضوع وجود داشته باشد و این مهم نظام ارزشیابی و ارزیابی خاصی را می‌طلبد.
سمن‌ها خود را پیمانکار تعریف نکنند
خودآموز با اشاره به صحبت‌های مطرح شده در میزگرد ایسنا، گفت: آنچه از صحبت‌های حاضرین در این جلسه به دست می‌آید این است که سمن‌ها باید به سمتی بروند که ابزاری در دست دولتی‌ها باشند یا اینکه طرح پیشنهادی دولت را اجرا کنند که در این صورت برای آنها نقش "پیمانکاری " می‌توان تعریف کرد.
وی با بیان اینکه اتخاذ شیوه دولت‌ستیزی نیز توسط سازمان‌های مردم نهاد روشی پسندیده نیست مطالبه‌گری را در رأس امور خود قرار دهند، خاطر نشان کرد: در قانونی که شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده است، متناسب با رسالت‌های اجتماعی و فرهنگی، ارشاد اسلامی اختیار صدور مجوزها را دارد که در راستای سیاست‌های وزارت متبوع انجام فعالیت‌ها را به انجمن‌ها واگذار می‌کند.
این کارشناس فرهنگی خاطر نشان کرد: سازمان‌های مردم نهاد باید کارهای خاصی را جهت معرفی و بازخورد فعالیت‌های خود در جامعه انجام دهند، علاوه بر آن در دل ساختار خود مکانیزمی برای تبیین وظیفه و حقوق سمن داشته باشند و منتظر این نباشند که ارگان متولی تمام تکالیف را انجام دهد و انجمن مردمی را معرفی کند.
تشکل براساس ارزشیابی‌ها حمایت شوند
خودآموز با تاکید بر اینکه هر سازمان مردمی در گام نخست باید توان معرفی خود را داشته باشد، چون‌که می‌خواهد مردم از ظرفیت‌های آنها مطلع باشد، افزود: براساس تجربیاتی که کسب شده است، نباید سازمان‌های مردم نهاد به حال خود رها شوند، بلکه براساس نظام ارزشیابی مورد حمایت قرار گیرند و از طرفی دولت باید به نحوی کار سیاست‌گذاری را انجام دهد که بتواند از سمن‌ها نه به عنوان ابزار بلکه بازوان توانمند خود بهره‌مند شود.
دکتر مهرعلی‌زاده در بخش دوم صحبت‌های خود با بیان اینکه فرهنگ این بحث که مدیریت ستیز باشد یا سازش؛ نیازمند تغییر است و هر دو لفظ را شامل می‌شود، پس باید در تعامل با سازمان‌های مردم نهاد قرار گیرند، اما هر جا لازم بود همکاری یا عدم همکاری داشته باشند، اظهار کرد: در همه صحبت‌ها عامل "دولت " همیشه همراه مبحث سازمان‌های مردم نهاد است، در صورتی‌که یک تشکل خود یک سازمان مستقل است و می‌تواند امکانات، ابزار و فضای مجزا داشته باشد، بنابراین تعامل و ارتباط باید فی‌مابین باشد و حتی مشارکت‌های اجتماعی افزایش یابد، اما نباید از ارگان‌های دولتی به دلیل بعضی از محدودیت‌ها انتظار داشت پس نیاز سمن‌ها حذف "پیوست دولتی " است، چرا که این عامل و انتظار از دولت با ذات سازمان‌های مردم نهاد به عنوان سازمان‌های مستقل مغایرت دارد.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام ادامه داد: سازمان‌های مردم نهادی که از وزارتخانه مجوز می‌گیرند، فعالیت تخصصی دارند و در واقع حوزه کاری آنها یک موضوع خاص است و اجازه فعالیت در همان حوزه به معنای صلاحیت تخصصی و دریافت رزومه و نظارت است.
سمن‌ها تسهیل‌گر باشند
مهرعلی‌زاده اضافه کرد: سازمان‌های مردم نهادی که مجوز کار تخصصی را دارند، در بعضی از موارد مانند محیط‌زیست جزو برترین‌های کشور به لحاظ کمی و کیفی هستند و حتی بهتر از تشکل‌های استان البرز و خراسان رضوی که بیشترین انجمن زیست‌محیطی را دارا هستند عمل می‌کنند، اما همین سازمان‌های فعال و پیش‌رو تاکنون شبکه اجتماعی را تشکیل ندادند در صورتی که تشکیل شبکه‌های اجتماعی در حوزه‌های مختلف مانند شبکه موسسات خیریه، شبکه فعالیت‌های زیست‌محیطی، شبکه‌های فرهنگی هنری و... موجب بهتر عمل کردن آنها در سطح استانی و کشوری خواهد شد و صد البته ضمانت اجرایی بیشتری خواهند داشت و حتی تسهیل‌گر و مشاور دولت در امور مختلف باشند.
این کارشناس اجتماعی با بیان اینکه مسوولان ارشد کشوری به دنبال جلوگیری از حرکت‌های شتاب‌زده‌ای است که بر پیکره نهاد ضربه می‌زند، تاکید کرد: باید آموزش و توانمندی در مسیر فعالیت سمن‌ها قرار گیرد، اما آنچه مدنظر است اینکه سازمان‌های مردم نهاد از حرکت‌های لوکس صِرف پرهیز کنند و حتی به دنبال برنامه‌های روتین نباشد، به عنوان نمونه وقتی رهبر معظم بحث "سبک زندگی " را مطرح می‌نماید و آسیب‌هایی ناشی از حرکت‌های جمعی را عنوان می‌کند، انتظار این است که سازمان‌های مردم نهاد از حرکت تجملاتی دوری کند و با شناسایی فعالیت‌های موثر ورود پیدا کند.
احمدی در بخش دوم صحبت‌های خود و در جمع‌بندی مباحث مهمانان حاضر در جلسه اظهار کرد: سازمان‌های مردم نهاد قبل از اینکه از دستگاه‌ها انتظار داشته باشند در جهت دوام و قوام خود نیازمند کسب اعتماد مردمی هستند و این بستگی به کیفیت عمل سمن‌ها دارد، چرا که یک محصول قبل از ورود به بازار به لحاظ کیفیت، نیازمند درجه تخصص است، همچنین میزان تقاضا و بازار مورد توجه قرار گیرد، البته سمن‌ها نیز باید در عرضه‌ی خود به نیازهای که در مسیر توسعه است، توجه نمایند.
سمن‌های دولتی موفق عمل نکرده‌اند
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی(ره) استان ایلام با بیان اینکه سمن باید از دل مردم بیرون بیاید و با تصمیم‌گیری‌های درست خود را به اثبات برساند، خاطرنشان کرد: ثابت شده است سمن‌های که متولد شده‌ی دست دولت هستند، موفق عمل نکرده‌اند، بنابراین بلوغ سمن‌های استان با نگرشی بیرونی باید درون‌خیز باشد و مدیریت مردمی هم از نظر تأمین منابع، هم در مسیر عملکرد و هم در راستای اداره کردن سمن‌ها بر او حکومت نماید.
احمدی به نسل جدید سازمان‌های مردم نهاد در کمیته امداد با عنوان "شبکه‌های نیکوکاری " اشاره کرد و افزود: بر روی این شبکه‌ها کار علمی و تخصصی صورت گرفته است و توقعاتی همچون پیش‌کاری برای فعالیت منسجم آنها تعریف و حتی آموزش داده شده است، اما با این اوصاف توسط مردم و برای مردم فعالیت می‌کنند، این مدل از انجمن‌ها می‌تواند الگوی برای سایر ارگان‌ها باشد.
سمن‌های مردم‌یار باشند، نه دولت‌یار
این مسئول با اشاره به اینکه سمن‌ها نباید دولت‌یار باشند، بلکه باید مردم‌یار باشند، تصریح کرد: وقتی هدف سازمان‌های مردم نهاد برطرف کردن آسیب‌های اجتماعی است باید به فکر پشتوانه‌ی مردمی باشند نه دولتی، چرا که مردم پشتوانه کسی می‌شوند که آثار خدماتشان در جامعه جاری و عیان باشد.
وی در پایان گفت: با فعال‌تر کردن آموزش‌ها باید به نحوی کار کرد که با وحدت در کلیت استان بتوانیم نیازهای ضروری استان را با کیفیت بالا مرتفع کنیم.
تهیه و تنظیم از: رقیه کاظمی، خبرنگار ایسنا، منطقه ایلام
انتهای پیام
نظرات