معاون حقوقی وزیر علوم با اشاره به این که تحقیقات بنیادی در کنار تحقیقات کاربردی و تجاری‌سازی کما بیش در اسناد بالادستی حوزه علم و فناوری مورد توجه قرار گرفته اظهار داشت: سطح پایین حمایت از این تحقیقات در کشور مغایر با روح قوانین موجود است.

به گزارش خبرنگار علمی ایسنا، دکتر سعدالله نصیری قیداری که در اندیشگان سیاست‌گذاری در علوم و پژوهش‌های بنیادی در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی سخن می‌گفت با مروری تاریخی بر جایگاه علم و پژوهش‌های بنیادی در اسناد بالادستی کشور اظهار داشت: در قانون تاسیس وزارت علوم و آموزش عالی مصوب 1346 و اصلاحیه این قانون - مصوب 1353 - صرفا به بحث پژوهش اشاره شده و ذکری از تحقیقات بنیادی نشده و در قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز با توجه به کلی بودن آن همچنان که انتظار می‌رود به علوم بنیادی اشاره‌ای نشده البته بندهای 3، 4 و 13 از اصل سوم قانون اساسی و اصل 110 که یکی از وظایف و اختیارات رهبری را تعیین سیاست‌های کلی نظام پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت عنوان کرده ظرفیت‌های خوبی برای جلب حمایت از تحقیقات هستند و مقام معظم رهبری نیز خود همواره بیشترین تاکید را بر گسترش علم و پژوهش در کشور داشته‌اند.

وی خاطرنشان کرد: در قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم مصوب 1379 برای اولین بار در ماده 2 این قانون حمایت از توسعه تحقیقات بنیادی به عنوان یکی از ماموریت‌های اصلی وزارتخانه مورد تاکید قرار گرفته اما در سند چشم‌انداز 20 ساله (1384 تا 1404) به رغم تاکید بر کسب جایگاه علمی اول منطقه از سوی ایران، جنبش نرم‌افزاری، برخورداری از دانش پیشرفته و توانایی تولید علم، «تحقیقات بنیادی» به طور مستقیم قید نشده است.

در برنامه‌های اول، دوم و سوم توسعه نیز اشاره‌ای به نوع پژوهش‌ها نشده ولی در برنامه چهارم توسعه در ماده 135، «علوم و تحقیقات بنیادی» و در برنامه پنجم در بند ط ماده 18، «علوم و فنون بنیادی» درج شده است.

نصیری قیداری تصریح کرد: در نقشه جامع علمی کشور در فصل تبیین اولویت‌ها، اولویت‌های علوم پایه در سه سطح در کنار فناوری، علوم انسانی و معارف اسلامی، سلامت و هنر لحاظ شده که مفهومی نزدیک به تحقیقات بنیادی است. در سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری اما به صراحت توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی اشاره شده و در برنامه ارائه شده از سوی وزیر علوم به مجلس نیز با این که وزن علوم کاربردی و تجاری‌سازی بسیار بیشتر است ولی گسترش مرزهای دانش و ارتقا به مرجعیت علمی نیز ذکر شده است.

معاون حقوقی وزیر علوم در عین حال در دفاع از رویکرد برنامه وزیر اظهار داشت: از سال 87 که وارد دهه چهارم انقلاب اسلامی شده‌ایم، توقع کاربردی شدن علوم در مسیر حل مشکلات و رفع نیازهای کشور بیش از پیش از سوی جامعه و مسوولان مطرح می‌شود و طبیعی است که علوم کاربردی بیشتر مورد توجه باشند. تا 10 سال پیش شمار اختراعات ثبت شده بین‌المللی ایران انگشت‌شمار بود اما امروز به بیش از 30 مورد رسیده است. با این حال نسبت اختراعات به مقالات کشور بسیار پایین است به طوری که به ازای هر 850 مقاله علمی تنها یک ثبت اختراع جهانی داریم در حالی که در ژاپن به ازای هر 1.2 مقاله، در کره به ازای 1.7 مقاله و در آمریکا به ازای هر 3.4 مقاله یک اختراع ثبت می‌شود.

استاد فیزیک دانشگاه زنجان با اشاره به توصیه شورای علوم و فناوری نخست وزیری ژاپن در سال 1984 مبنی بر این که ژاپن برای توسعه خود راهی جز گسترش تحقیقات بنیادی ندارد بر ضرورت توجه هر چه بیشتر به علوم پایه و پژوهش‌های بنیادی در کشور تاکید کرد و درعین حال اذعان داشت که پژوهشگران این حوزه راه سختی برای مجاب کردن مسوولان به تخصیص بودجه برای تحقیقات بنیادی در پیش دارند.

این نماینده سابق مجلس که در ماه‌های اخیر به عنوان معاون حقوقی و پارلمانی وزیر علوم در گیر و دار بحث‌های مختلف این وزارتخانه خصوصا چانه‌زنی‌های بودجه، روزهای سختی را در مجلس می‌گذارد به همکاران خود توصیه کرد با توجه به این که در کشور هنوز به آن حد بحرانی نرسیده‌ایم که امور به خودی خود پیش برود و چانه‌زنی و توجیه مسولان در جلسات می‌تواند بسیار تعیین کننده باشد از رایزنی با مسوولان و تبیین اهمیت پرداختن به تحقیقات بنیادی غافل نشوند.

انتهای پیام