با توجه به احتمال كاهش ذخيره آهن بدن در برخي اهداكنندگان خون كه سطح هموگلوبين آنها پايين است، توصيه كارشناسان انتقال خون، مصرف مواد غذايي حاوي آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهي، تخم‌مرغ و حبوبات پس از اهداي خون است.
به گزارش سرويس «سلامت» ايسنا، يكي از سلول‌هاي خون، «گلبول قرمز» است كه در مغز استخوان‌هاي پهن ساخته مي‌شود. در داخل گلبول قرمز، ماده‌اي پروتئيني به نام «هموگلوبين» وجود دارد كه وظيفه رساندن اكسيژن از ريه‌ها به بافت‌هاي بدن را بر عهده دارد. اگر به اندازه كافي گلبول قرمز در مغز استخوان ساخته نشود، اكسيژن كافي به بافت‌ها نمي‌رسد و سوخت و ساز بدن مختل مي‌شود و علايم كم‌خوني بروز مي‌كند.
يكي از عناصر مورد نياز براي ساخت هموگلوبين، آهن است. بنابراين هنگامي كه مقدار آهن بدن كم شود، گلبول قرمز به حد كافي ساخت نمي‌شود. آهن مورد نياز بدن به طور طبيعي از مواد غذايي تامين مي‌شود اما جذب آهن از مواد غذايي و ورود آن به خون به سختي صورت مي‌گيرد و درصد كمي از كل آهن مواد غذايي در بدن جذب مي‌گردد. مقداري از آهن جذب شده در بدن براي ساخت گلبول قرمز استفاده مي‌شود و مابقي آهن در بدن به فرمي به نام "فريتين" ذخيره مي‌شود كه در هنگام نياز، از آن استفاده مي‌شود. تنها راه دفع آهن جذب شده، خروج خون از بدن (به هر علتي) مي‌باشد و هيچ راه دفع ديگري ندارد. هر چند آهن عنصري مهم در امر خونسازي است؛ اما افزايش آهن به بيش از حد نرمال نيز براي بدن خطرناك مي‌باشد.
از آنجا كه با اهداي خون تقريبا 200 ميلي‌گرم آهن از بدن برداشت مي‌شود بايد اين اطمينان حاصل شود كه اهداكننده مبتلا به كم‌خوني نيست. بدين‌منظور قبل از هر بار اهداي خون، هموگلوبين فرد اندازه‌گيري مي‌شود.
تعيين هموگلوبين قبل از اهداي خون
به دو روش مي‌توان هموگلوبين خون را اندازه‌گيري كرد:
- اندازه‌گيري هموگلوبين از طريق گرفتن خون از رگ
- اندازه‌گيري هموگلوبين از طريق گرفتن خون از مويرگ
تجربه نشان داده است كه تمايل برخي از اهداكنندگان به گرفتن خون از رگ نسبت به روش دوم بيشتر است، اما روش اول با مشكلاتي از قبيل تحمل ورود دو بار سوزن براي اهداكنندگان و ارسال نمونه به آزمايشگاه و دريافت جواب از آزمايشگاه كه طبعا منجر به طولاني شدن زمان انتظار مي‌شود، همراه است.
در روش دوم قطره خون از نوك انگشت فرد (خون مويرگي) گرفته مي‌شود كه بر روي صفحه‌اي فلزي به نام "ميكروكوت" ريخته و در دستگاهي گذاشته شده و در فاصله چند ثانيه هموگلوبين گزارش مي‌شود. اگر هموگلوبين پايين‌تر از حد قابل قبول باشد، اجازه اهداي خون به فرد داده نمي‌شود. به علت مشكلات مطرح شده، در هيچ جايي از دنيا متداول نيست هموگلوبين قبل از اهداي خون از طريق گرفتن خون از رگ و ارسال نمونه به آزمايشگاه تعيين شود.
لازم به ذكر است، در صورتي كه فردي تا يك ماه قبل از اهداي خون آزمايش هموگلوبين داده باشد مي‌تواند آن را جهت ارائه به پزشك، همراه خود بياورد.
سطح هموگلوبين قابل قبول براي اهداي خون
تا سال گذشته حداقل سطح هموگلوبين قابل قبول براي مردان و زنان g/dl 12.5 بود. اخيرا حداقل سطح هموگلوبين قابل قبول در كشور براي مردان g/dl 13 و براي زنان g/dl 12 در نظر گرفته شده است.
هر چند هنوز در بسياري از كشورها از جمله آمريكا حداقل هموگلوبين قابل قبول براي اهداي خون g/dl 12.5 است اما مطالعات انجام شده در مركز تحقيقات سازمان انتقال خون ايران نشان داده كه برخي از مردان با هموگلوبين g/dl 13-12.5، دچار كمبود ذخيره آهن بوده و اين احتمال وجود داشته كه در صورت اهداي خون متعاقبا دچار كم خوني شوند. بر اين اساس حداقل سطح هموگلوبين قابل قبول براي اهداي خون در مردان در كشور از g/dl 12.5 به g/dl 13 افزايش يافت.
سطح هموگلوبين در زنان به طور طبيعي پايين‌تر از مردان است. از آنجايي كه محدوده نرمال هموگلوبين در زنان 16-12 g/dl است و همچنين با توجه به اجراي برنامه پيشگيري از كم‌خوني در زنان اهداكننده، سطح هموگلوبين قابل قبول براي زنان g/dl 12 در نظر گرفته شد.
حجم خون اهدا شده 450 سي‌سي مي‌باشد كه كمتر از 10 درصد حجم خون فرد است. بدن قادر به جبران خون اهدايي بوده و اين مقدار خون به سرعت جايگزين مي‌شود با اين حال اقدامات زير جهت جبران سريع‌تر آهن از دست رفته بايد مورد توجه قرار گيرد:
- پس از اهداي خون رژيم غذايي حاوي آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهي، تخم‌مرغ و حبوبات مصرف شود. مصرف ويتامين C همراه با مواد غذايي حاوي آهن، جذب آهن را افزايش مي‌دهد.
- فواصل بين دو اهداي خون رعايت شود. پزشكان عقيده دارند افراد سالم مي‌توانند در طول يك سال 4- 3 بار خون اهدا كنند (مردان 4 بار در سال و زنان 3 بار در سال) به شرطي كه بين دو اهداي خون حداقل 8 هفته (2 ماه) فاصله باشد.
انتهاي پيام
نظرات