سفير تركيه در تهران يكي از اصول پايه در موضوع هسته‌اي ايران را اعتمادسازي دانست و خاطرنشان كرد اعمال تحريم‌ها هيچ ثمري نمي‌تواند براي مذاكرات داشته باشد. ما با تحريم‌ها به خصوص تحريم‌هاي يكجانبه موافق نيستيم.
اوميت يارديم يك روز قبل از اعلام رسمي مكان برگزاري مذاكرات ايران و 1+5 در استانبول در گفت‌وگوي اختصاصي با خبرنگار سياسي خارجي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) در رابطه با شايعات موجود درباره روابط ايران و تركيه، تحولات سوريه، سفر اخير اردوغان به تهران و ... سخن گفت.
متن كامل اين مصاحبه به شرح زير است:
پرسش: در برخي از رسانه‌هاي تركي و خارجي اظهارات رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه درباره ايران منتشر شد كه برخي اين اظهارات را سرآغازي براي سردي در روابط دو كشور تلقي كردند، نظر شما چيست؟
پاسخ: من در جايگاهي نيستم كه بخواهم اظهارات نخست‌وزير تركيه را ارزيابي كنم، اما به عنوان يك خواننده وقتي اظهارات نخست‌وزير تركيه را مي‌خوانم اين اظهارات دوستانه و بر اساس حسن نيت است. نكته مهم اين است كه اين اظهارات از چه ديدگاهي مورد ارزيابي قرار گيرد، اما اين را مي‌دانم كه دولتمردان دو كشور روابط را اداره مي‌كنند و در مسايل سياسي، اقتصادي، فرهنگي و تجاري هر دو كشور مصمم به گسترش روابط هستند.
***بايد منتظر اعلام برنامه كاري مذاكرات باشيم
پرسش: همانطور كه مي‌دانيد در موضوع هستهيي ايران يكي از طرح‌هاي پيشنهاد شده از سوي روسيه طرح گام به گام است، تركيه با اين طرح موافق است؟ آيا اين طرح مي‌تواند باعث پيشرفت در مذاكرات شود؟
پاسخ: تا آنجا كه من مي‌دانم اين طرح ميان ايران و روسيه ادامه دارد، اما مذاكرات ايران و 1+5 مساله ديگري است. من هم نمي‌دانم مذاكرات در هفته آينده به چه شكل پيش رود، بايد منتظر اعلام برنامه كاري مذاكرات باشيم. در واقع درباره مذاكرات سه مساله اصلي وجود دارد كه توافق طرفين را مي‌طلبد. طرفين درباره زمان و مكان به توافق رسيدند و اكنون گام بعدي صحبت درباره برنامه كاري مذاكرات است كه در اين صورت معلوم مي‌شود كه طرح گام به گام نيز در مذاكرات است يا نه. اكنون هيچ نظري در اين باره ندارم.
***تحريم‌ها هيچ ثمري نمي‌تواند براي مذاكرات داشته باشد
پرسش: فكر مي‌كنيد انجام مذاكرات ايران و 1+5 با وجود تحريم‌هاي اعمالي عليه ايران مي‌تواند بستر مناسبي را براي دستيابي به نتيجه فراهم كند؟
پاسخ: البته كه اعمال تحريم‌ها بر مذاكرات فضاي ناراحت كننده‌اي را حاكم خواهد كرد و شكي در اين باره وجود ندارد. به نظر ما يكي از اصول پايه در موضوع هسته‌اي ايران اعتمادسازي است و در هر حالتي بايد دو طرف به يكديگر اعتماد داشته باشند و اين موضوع بسيار مهم است. اعمال تحريم‌ها به همراه ادامه اين روند هيچ ثمري نمي‌تواند براي مذاكرات داشته باشد. اين نظر من است. زيرا كه ما با تحريم‌ها به خصوص تحريم‌هاي يكجانبه موافق نيستيم. در واقع تنها تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل براي تركيه الزام‌آور است و دخالتي در تحريم‌هاي كشورها نداريم. به هر حال انجام مذاكرات خارج از فضاي كنوني ثمربخش‌تر خواهد بود.
***در موضوع هستهيي ايران، جايگزيني به غير از مذاكرات وجود ندارد
پرسش: آيا فكر مي‌كنيد در چنين شرايطي دو طرف مي‌توانند به نتيجه دست يابند؟
پاسخ: تركيه در ميز مذاكره حضور ندارد، اگر تركيه حضور داشت شايد مي‌توانست در اين باره اقدامي انجام دهد، اما واقعيت اين است كه تركيه معتقد به ديپلماسي در موضوع هسته‌اي ايران است و به تهديدها و تحريم‌ها اعتقادي نداشته و آنها را درست نمي‌داند؛ اگرچه برخي از كشورها از اين ابزار استفاده مي‌كنند، اما درست نيست. با توجه به اعتماد ما به ديپلماسي در همه حوزه‌ها، بر اين باوريم كه با مذاكرات مي‌توان به يك نتيجه مطلوب دست يافت چون جايگزيني به غير از مذاكرات وجود ندارد. تنها با انجام ندادن مذاكرات تنش‌ها، چالش‌ها و مشكلات افزايش مي‌يابد كه هيچ كس چنين خواسته‌اي را ندارد.
***در فن‌آوري صلح‌آميز هستهيي به روي همه باز است
پرسش: برخي از كشورهاي غربي و رژيم صهيونيستي، ايران را تهديد مي‌كنند، در صورتي كه ايران عضو ان.پي.تي است و بر اساس اين پيمان مي‌تواند برنامه صلح‌آميز هسته‌يي‌اش را ادامه دهد و اين‌گونه تهديدات مغاير با معاهده ان.پي.تي است، موضع تركيه در اين باره چيست؟
پاسخ: با توجه به اظهارات نخست‌وزير تركيه، مواضع تركيه در اين باره بسيار صريح است، كاش كشورهاي ديگر نيز مواضع خود را به همين صراحت اعلام مي‌كردند، در اين صورت مشكلات كمتري در سراسر جهان به وجود مي‌آمد. بر اساس مواضع تركيه، اين كشور با گسترش تسليحات هستهيي در سراسر جهان مخالف است. همچنين براي حل مسايل جهان نبايد تنها يك كشور مانند ايران را مورد هدف قرار داد، زيرا در حال حاضر اسرائيل (رژيم صهيونيستي) حدود 100 كلاهك هستهيي دارد و همه اين را مي‌دانند و ما با آن مخالف هستيم، از طرف ديگر معتقديم كه همه كشورها حق دستيابي به انرژي صلح‌آميز هستهيي را دارند؛ زيرا در غير اين صورت اين تصور به وجود مي‌آيد كه برخي از كشورها حق دستيابي به فناوري هستهيي دارند و برخي ديگر از اين حق محروم هستند و بر همين اساس شكافت ميان كشورهاي صاحب اين فناوري و كشورهاي محروم روز به روز بيشتر خواهد شد و اين غيرقابل قبول است.
همانگونه كه سلاح هستهيي ممنوع است، در فناوري صلح‌آميز هستهيي بر روي همه باز است و تركيه نيز در اين مسير قرار است گام بر‌دارد و براي ساخت نيروگاه‌هاي هستهيي اقدام كند اما امنيت هستهيي نيز بايد مورد توجه قرار گيرد و همه كشورها بايد خود را نسبت به اين مساله مسوول احساس كنند.
***فتواي آيت‌الله خامنه‌اي نه تنها براي شيعيان بلكه براي مسلمانان از جمله تركيه بسيار مهم است
پرسش: برخي از كشورهاي غربي همواره اعلام مي‌كنند امكان دستيابي ايران به سلاح هستهيي وجود دارد، اما آيت‌الله خامنه‌اي، رهبر معظم انقلاب اسلامي همواره بر حرام بودن سلاح هستهيي تاكيد دارند، چرا اين كشورها بر اين موضوع تاكيد دارند؟
پاسخ: اين يك موضوع اعتقادي است ما هم حرف ايشان را قبول دارم. اين فتوا نه تنها براي شيعيان بلكه براي مسلمانان از جمله در تركيه بسيار مهم است. از آنجايي كه برخي چنين اعتقادي ندارند، شايد براي آنها معنايي نداشته باشد، اما براي ما بسيار مهم است.، اين فتوا نيازمند مكانيزمي است كه مذاكرات و همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز در همين راستا قرار مي‌گيرد.
***در گزارش‌هاي آژانس جمله‌اي مبني بر نشانه‌اي در جهت ساخت سلاح هستهيي از سوي ايران نديده‌ام
پرسش: همانطور كه اظهار كرديد ايران همواره در همكاري مداوم و مستمر با آژانس به سر مي‌برد و در هيچ يك از گزارش‌هاي آژانس بر وجود نشانه‌هايي مبني بر ساخت سلاح هستهيي از سوي ايران وجود ندارد، اما باز هم كشورهاي غربي فشار خود را عليه ايران افزايش مي‌دهند، نظر شما در اين باره چيست؟
پاسخ: ايران و آژانس با يكديگر همكاري خوبي دارند و من در هيچ يك از گزارش‌هاي آژانس جمله‌اي مبني بر نشانه‌هاي واضح در جهت ساخت سلاح هستهيي نديده‌ام. تنها آژانس شبهاتي دارد كه ايران با برگزاري جلسات و مذاكرات در جهت از بين بردن اين شبهات تلاش مي‌كند و در اين جلسات هر دو طرف نظرات خود را بيان مي‌كنند و مشكلي وجود ندارد.
***سفر اردوغان مهر تاييدي بر مواضع خوب تهران - آنكاراست
پرسش: در اوايل فروردين ماه رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه به همراه هياتي بلندپايه به ايران سفر كرد، نتايج اين سفر چه بود؟
پاسخ: در واقع اين سفر مهر تاييدي بر مواضع دو كشور مبني بر گسترش روابط دوستانه بود و اين سفر در سال جديد، اولين سفر يك نخست‌وزير به ايران بود ضمن اين كه اين سفر دومين سفر رسمي آقاي اردوغان در سال 2012 بود. سفر اخير در راستاي رفت و آمد مقامات دو كشور در عالي‌ترين سطح بود، سفر بسيار خوبي بود كه چهار وزير هم در هيات همراه حضور داشتند كه در قالب روابط دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي همه موضوعات مورد گفت‌وگو قرار گرفت. به نظر من دو كشور در هيچ موضوع اختلاف‌هاي فاحشي با يكديگر ندارند؛ بلكه هر دو كشور در بسياري از مسال اتفاق نظر داشتند و اگر اختلاف باشد تنها نشان دهنده تفاوت ديدگاه‌هاست.
***ميان تركيه و ايران نه ديروز، نه امروز و نه فردا مشكلي نخواهد بود
پرسش: پس از سفر اردوغان به تهران، زمزمه‌هايي مبني بر سردي روابط ميان دو كشور از هر دو طرف شنيده شد، آيا در مذاكرات اردوغان با مقامات ايراني مساله‌اي به وجود آمده است؟ به طور مثال پس از اين سفر اعلام شد در مكاني غير از استانبول مذاكرات انجام شود؟
پاسخ: پيش از اين سفر هيچ وقت تصميم قطعي مبني بر انجام مذاكرات در استانبول گرفته نشده بود. نزديك به يك ماه است كه 1+5 و ايران كشورهاي مختلفي را براي ميزباني اين مذاكرات اعلام كردند و استانبول يكي از اين گزينه‌هاست.
پرسش: نه تنها در مذاكرات، در روابط دو كشور چطور؟
پاسخ: نه، به هيچ وجه و در طول سفر درباره ميزباني تركيه براي مذاكرات ميان ايران و تركيه مشكلي به وجود نيامد. نه ديروز، نه امروز و نه فردا مشكلي نخواهد بود.
پرسش: يك روز پس از بازگشت نخست‌وزير تركيه از تهران ، اين كشور كاهش خريد نفت خود از ايران را اعلام كرد، تركيه در گذشته اعلام كرده بود كه تحريم‌هاي نفتي آمريكا و اتحاديه اروپا براي اين كشور الزام‌آور نيست، اما اكنون در همين مسير گام برمي‌دارد، اين اقدام را در چه راستايي ارزيابي مي‌كنيد؟
پاسخ: اگر دو طرف انرژي خود را صرف موضوعات كوچك و جزئي كنند در اين صورت ممكن است مشكلاتي به وجود آيد، زيرا بدين شكل راه براي استثمار كشورهاي ديگر باز مي‌شود و در چنين شرايطي مجبور مي‌شويم در زمين آنها بازي كنيم. اما به طور كلي روابط دو كشور به خوبي پيش مي‌رود. من در اين سفر در تمامي مذاكرات حضور داشتم. ملاقات‌ها بسيار خوب و سازنده پيش مي‌رفت. روابط تجاري طبيعت خاص خود را دارد و غلط است كه به آنها معناي سياسي ببخشيم، همچنين اين نكته بايد مورد توجه قرار گيرد در حال حاضر تركيه تنها كشور خريدار گاز طبيعي از ايران است و اين خريد ادامه دارد و در زمينه نفتي نيز در سال 2011 تركيه بالغ بر 40 درصد نفت خود را از ايران تامين مي‌كرد، اما در روابط تجاري به دليل حضور بخش خصوصي اين شركت مي‌تواند به سمت كانال‌هاي مختلف حركت كند. همانگونه كه ايران نيز با كشورهاي ديگر مبادلات تجاري دارد.
***نبايد به روابط تجاري نگاه سياسي كنيم
پرسش: اما هيچ شركت خصوصي راضي نمي‌شود كه نفت ارزان قيمت خود را رها كند و به دنبال جايگزين ديگري برود؟
پاسخ: من اين اقدام را در جهت تنوع‌سازي در تامين انرژي در يك كشور تلقي مي‌كنم و درباره دلايل تكنيكي آن خبري ندارم. اما تركيه به عنوان كشوري كه روز به روز گسترش مي‌يابد نياز به تنوع‌سازي منابع انرژي خود دارد. البته نه در اين حوزه بلكه در حوزه‌هاي ديگر نيز مباحث ميان طرفين ايراني و تركي ادامه دارد. به طور كلي نبايد به روابط تجاري نگاه سياسي كنيم. به هر حال هر دو كشور تصميم گرفتند كه مبادلات تجاري دو كشور را در سال آينده به مرز 30 تا 35 ميليارد دلار برسانيم.
***تركيه تحت تاثير فشار كشور ديگري اقدام نمي‌كند
پرسش: وزير انرژي تركيه همواره اعلام مي‌كرد تحريم‌هاي يكجانبه آمريكا و اتحاديه اروپا در زمينه نفتي، اين كشور را شامل نمي‌شود، اما ما شاهد كاهش خريد نفت شركت نفتي توپراش از ايران هستيم، آيا اين كاهش در راستاي تحريم‌هاي آمريكا بوده است؟
پاسخ: همين‌طور هم است كه تحريم‌هاي يكجانبه اين كشور شامل نمي‌شود، اما نمي‌دانم كه اين تصميم شركت توپراش در چه جهت است. اين تصميم به دليل تحريم‌هاي آمريكا نيست؛ زيرا تركيه تحت تاثير فشار كشور ديگري اقدامي انجام نمي‌دهد و اين غير قابل قبول است. براي سالم نگاه كردن مسائل بايد نگاه استراتژيك داشته باشيم كه تركيه هم با منطقه و هم با كشورهاي غربي روابط خوبي دارد اما در مسائل منطقه‌اي و همسايگان بر اساس اصول خود حركت مي‌كند و باورهاي خود را در هر زمان و هر مكاني بيان مي‌كند كه همين كار را دو سال پيش در زمان تصويب قطعنامه تحريمي عليه ايران در شوراي امنيت با راي مخالف خود انجام داد.
پرسش: كاهش خريد نفت تركيه از ايران پيام سياسي ندارد؟ اما به طور كلي تنوع‌سازي منابع انرژي براي يك شركت خصوصي بسيار پرهزينه است و هيچ شركتي تمايل ندارد چنين هزينه‌اي را پرداخت كند.
پاسخ: چنين چيزي وجود ندارد، اين اقدام پيام سياسي به دنبال ندارد.
***تركيه و ايران درباره اصول كلي تحولات سوريه با يكديگر نكات مشترك دارند
پرسش: آيا در ديدار آقاي اردوغان با مقامات ايراني، تحولات سوريه مورد گفت‌وگو قرار گرفت؟ توافقي درباره سوريه انجام شد؟
پاسخ: در اين ديدارها سوريه نيز همانند موضوعات ديگر مطرح شد. من نمي‌توانم از طرف ايران سخني مطرح كنم، اما نظر شخصي من اين است ما درباره‌ي اصول كلي درباره سوريه با يكديگر نكات مشترك داريم، البته تفاوت نظرهايي داريم و اين تفاوت نظرها درباره روند تحولات اين كشور است و در نتيجه تفاوت بارزي وجود ندارد.
پرسش: آيا مرز باز تركيه و سوريه باعث قاچاق سلاح از تركيه به سوريه نمي‌شود، در اين باره اخباري در رسانه‌هاي گوناگون منتشر شده است، نظر شما در اين باره چيست؟
پاسخ: من هيچ وقت نمي‌توانم قبول كنم كه تركيه گروه‌هاي درگير در اين كشور را مسلح مي‌كند، اقدامات تركيه درباره سوريه انسان‌دوستانه است.
***تركيه در روند مذاكرات نقشي نخواهد داشت
پرسش: مباحث و سخنان بسياري درباره مكان مذاكره ايران و 1+5 بيان و استانبول يكي از اين مكان‌ها بود، نظر شما در اين باره چيست؟
پاسخ: مذاكرات پشت ميز مذاكرات و ميان طرفين انجام مي‌شود و بر اساس اصول و ضوابط ما وظيفه‌ا‌ي به غير از ايجاد فضا و شرايط مناسب براي طرفين براي مذاكره نداريم، اما اگر طرفين از تركيه درخواست كمك بيشتري بكنند در اين صورت اين كشور وارد عمل خواهد شد و هر چه در توانش باشد كمك مي‌كند. به طور كلي تركيه در مذاكرات نقشي نخواهد داشت. در مطبوعات و رسانه‌ها اسامي مكانهاي ديگري نيز بيان شد. اگر تصميم اين باشد كه مذاكرات در جايي خارج از استانبول برگزار شود، كاري نمي‌توانيم بكنيم، اما با توجه به روابط خوب تركيه با هر دو طرف، هيچ كشوري براي برگزاري مذاكرات بهتر از تركيه نيست. اينكه با كشورهاي اعلام شده در رسانه ها درباره ميزباني مذاكرات صحبت شده است يا نه را نمي‌دانم.
پرسش: كاترين اشتون پيش از اين در اظهاراتي اعلام كرد كه مذاكره با ايران در هر مكاني كه ايران پيشنهاد كند انجام مي‌شود، تركيه با اين موضوع مخالف است؟
پاسخ: البته با توجه به ضوابط و اصول حاكم اين مذاكرات مي‌تواند در هر مكاني انجام شود، اما اين مذاكرات روندي دارد. بر همين اساس اين مذاكرات در آلاسكا در منطقه ناشناخته، در جنگلي در آفريقا و يا كشور درگير جنگ نمي‌تواند انجام شود. اين مساله با منطق انجام مذاكرات درست نيست؛ زيرا براي مذاكرات نياز به يك فضاي مناسب وجود دارد كه هر دو طرف بتوانند اطمينان لازم را به دست آورند و ميزبان در صورت نياز و درخواست طرفين در اين باره اقدام كند.
***روابط ايران و تركيه هيچ‌گاه تنش‌زا نبوده است
پرسش: پس از اعلام مكانهاي ديگر به غير از استانبول براي ميزباني مذاكرات ايران و 1+5 برخي افراد در هر دو كشور اظهاراتي مبني بر آغاز شكافت ميان ايران و تركيه بيان كردند، نظر شما در اين باره چيست؟
پاسخ: نبايد مفهوم پويايي را مقارن با مفهوم تنش بدانيم. اگر دو كشور از همديگر شناختي نداشته باشند و از دو دنياي ديگر باشند ممكن است ميان آنها تنش به وجود آيد اما اگر دو كشور با هم روابط خوبي داشته و از يكديگر شناخت كافي داشته باشند، ممكن است در برخي از مسايل با يكديگر اختلاف نظر داشته باشند كه اين پويايي در ديدگاه و مواضع ميان دو كشور را به وجود مي‌آورد؛ چرا كه زيربناي روابط آنها از استحكامي برخوردار است كه نمي‌تواند تنشي ميان آن به وجود آيد. به نظر من روابط ايران و تركيه بر پايه پويايي در ديدگاه و مواضع استوار است. تهران ـ آنكارا از سال‌هاي بسيار گذشته به خصوص در سال‌هاي اخير روابط بسيار خوبي با يكديگر دارند و روابط رو به گسترش بوده و در آينده نيز در همين راستا رو به جلو حركت خواهد كرد. از سوي ديگر ايران و تركيه از گذشته تاكنون با يكديگر دشمني نداشته و روابط خود را بر پايه دوستي ادامه داده‌‌اند.
گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: ساناز رضايي
انتهاي پيام
نظرات