شواهد نشان مي‌دهد كه خوانندگان، كتاب‌هاي الكترونيك را همان گونه قرائت مي‌كنند كه صفحات وب را مي‌خوانند؛ يعني خواندن سريع، بدون وقت و به صورت گزينشي. به اعتقاد بسياري از كارشناسان، براي رفع اين مشكل و مقابله با خطر كم سواد شدن جمعيت، تلفيقي از كتاب‌هاي ديجيتالي و كتاب‌هاي مكتوب بهترين راه‌حل است. اين تركيب در عين حال مشكل كمبود فضا در كتابخانه‌هاي را نيز تا حد زيادي مرتفع خواهد ساخت.
به گزارش خبرنگار سرويس فن‌آوري اطلاعات خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، تكيه بيش از حد منابع ديجيتالي سبب بروز تغيير كلي در شيوه خواندن مي‌شود؛ به اين معنا كه عرضه بخش هايي از كتاب‌ها به صورت ديجيتالي منجر به آن مي‌شود كه مردم مطالعه خود را به همان صفحات و قسمت‌هايي كه به صورت ديجيتالي و رايگان دراختيارشان قرار دارد، محدود سازند و اندك اندك توانايي خواندن و فهم عبارات عميق‌تر و سنگين‌تر ادبي يا فلسفي را از دست بدهند.
* تاريخچه كتابخانه ديجيتالي
انديشه ديجيتالي كردن كتاب‌ها از دهه 1970 ميلادي و همان اوان شكل گيري اينترنت مطرح بوده است؛ در چهارم ژوئيه سال 1974 يك نسخه از اعلاميه استقلال آمريكا به صورت ديجيتالي براي همه آمريكايي‌ها ارسال شد و پروژه موسوم به «گوتنبرگ» براي توليد نخستين كتاب ديجيتالي شكل گرفت.
از آن زمان تاكنون حدود 20 هزار داوطلب همكار در اين پروژه بيش از 50 هزار كتاب را كه دوره حق تاليفشان به پايان رسيده است، اسكن كرده و به صورت ديجيتالي آماده ساخته‌اند.
اين قبيل پروژه‌ها كار جست‌وجوي آنلاين كتاب‌ها را بسيار تسهيل مي‌كنند. همين جنبه اخير، بنياد ملي علوم در آمريكا را واداشت تا در طرحي موسوم به «پروژه يك ميليون كتاب» كه يك طرح بين‌المللي براي در اختيار عامه قرار دادن كتاب‌ها به صورت ديجيتالي است، مشاركت كند.
از سال 2002 كه اين پروژه آغاز شد، تاكنون هزاراران كتاب كه دوره حق تاليف آن‌ها به پايان رسيده، اسكن شده‌اند و در حال حاضر نيمي از آن‌ها به صورت ديجيتالي برروي شبكه اينترنت دردسترس‌اند.
كتاب‌هاي مورد نظر از كتابخانه‌هاي مختلف دنيا به صورت امانت به اين كشورها ارسال مي‌شوند. قابليت جست‌وجو، يكي از محرك‌هاي اصلي شركت‌هاي خصوصي است كه وارد عرصه ديجيتالي كردن كتاب‌ها شده‌اند.
اين امر حتي شامل آن دسته از كتاب‌هايي مي‌شود كه هنوز دوره حق تاليفشان به پايان نرسيده است. براي نمونه، هم‌اكنون برخي از شركت‌هايي كه كتاب‌ها را به صورت آنلاين به خريداران عرضه مي‌كنند و فروشنده اينترنتي كتاب به شمار مي‌آيند به خريداران اجازه مي‌دهند شماري از صفحات كتاب‌ها را به صورت آنلاين مطالعه كنند و در صورت تمايل، نسخه آن را براي خود سفارش دهند.
*كتابخانه ديجيتالي بر پايه سيستم رايانه‌يي است
يك كتابخانه ديجيتالي بر پايه سيستم رايانه‌يي است كه به گردآوري، ذخيره‌سازي، سازماندهي، جست‌وجو و توزيع مواد ديجيتالي براي دسترسي كاربر نهايي مي‌پردازد. كتابخانه ديجيتالي فقط مجموعه‌اي از مواد الكترونيكي نيست، بلكه شامل يك واسطه مرورگر و احتمالا فضا و جامعه مجازي نيز مي‌باشد. كتابخانه ديجيتالي به فضاي كمي نياز دارد و داده‌ها با جست‌وجوي آسان از طريق شبكه‌هاي ارتباطي در دسترس هر كسي در هر كجاي دنيا قرار مي‌گيرند.
*مزاياي كتابخانه‌هاي ديجيتال
قبول تكنولوژي سريع، براي موفقيت امري حياتي شمره مي‌شود. ارتباط تحول الكترونيكي با پيشرفت ارتباطات ما را وامي‌دارد كه به فراتر از امروز بنگريم و براي فردا آماده شويم. تغيير مواد چاپ به شكل ديجيتالي كار مشكلي خواهد بود.
در اين هزاره جديد ما بايد فاصله بين مدارك چاپي با ديجيتالي، مدارك كتابخانه‌ها با دانش پايه كتابخانه‌ها، متخصصان IT با متخصصان اطلاع‌رساني و جست‌وجوگران با توليدكنندگان اطلاعات را كم كنيم.
دسترسي آسان به محتواي مواد ديجيتال، امكان دسترسي به مخازن و آرشيوهاي ديگر مراكز ديجيتال، كاهش زمان نشر و به تبع آن كاهش زمان بين نشر و اشاعه مواد اطلاعاتي، اشتراك كاربر در امور نشر (در نهايت تكميل چرخه اطلاعات)، ايفاي نقش بارز در حفظ ميراث فرهنگي اقوام مختلف، تسريع كارها، تحصيل امور، صرفه‌جويي در وقت، دستيابي آسان و سريع به اطلاعات، كنترل اطلاعات، افزايش كيفيت خدمات از ديگر مزيتهاست.
برخلاف كتابخانه‌هاي سنتي كه اكثريت كاربرانش افراد سالم و ثروتمندي هستند كه امكان دسترسي به كتابخانه‌هاي عمومي غني را دارند، در اين نوع كتابخانه‌ها، افرادي كه سالم نيستند و هم‌چنين افرادي كه به كتابخانه‌هاي غني دسترسي ندارند، با داشتن خط اينترنت مي‌توانند به اين كتابخانه‌ها و منابع آن دسترسي پيدا كنند.
* كاستي‌هاي كتابخانه‌هاي ديجيتال
قطعا نمي‌توان گفت كتابخانه‌هاي ديجيتال سراسر فايده‌اند و هيچ‌گونه عيب و نقصي ندارند؛ چرا كه در كنار امكانات و مزاياي فراواني كه اين نوع كتابخانه‌ها براي بشر فراهم آورده‌اند، مانند بسياري از فن‌آ‌وري‌هاي ديگر، مضرات و كاستي‌هايي نيز در پي دارند. برخي از كاستي‌هاي اين گونه كتابخانه‌ها را اين گونه مي‌توان دسته‌بندي كرد:
حق تكثير در ارتباط با كتابخانه ديجيتالي، به منزله (آزاردهنده‌ترين مانع) در برابر ايجاد كتابخانه ديجيتالي مطرح شده است. مفهوم جاري و مبتني بر كاغذ حق تكثير، در محيط ديجيتالي تغيير مي‌يابد؛ زيرا كنترل كپي‌ها ازدست مي رود. اشياي ديجيتالي چندان ثابت نيستند و به آساني قابل كپي‌برداري و توسط چند كاربر از راه دور و به طور هم‌زمان قابل دسترسي‌اند.
هم‌چنين مجموعه‌هايي سنتي با بهبود روش‌هاي پيشين نگهداري مي‌شوند. در حالي كه نگهداري مواد پويا و غيررسمي در كتابخانه‌هاي ديجيتالي فقط از طريق راه‌حل‌هاي فني جديد امكان‌پذير است.
اما كتابخانه‌هاي ديجيتالي حاوي مواد غيررسمي و پويايي از جمله ساختارهاي نرم‌افزاري هستند؛ در نتيجه، با مشكلات نگهداري بيش‌تري (در مقايسه با كتابخانه‌هاي سنتي) مواجه‌اند كه اين مشكلات حتي ممكن است كارايي درازمدت آن‌ها را تهديد كند. در كتابخانه‌هاي سنتي-كتابخانه‌اي كه برمبناي كاغذ استوار است، روش‌هايي براي نگهداري مواد كتابخانه وجود دارد؛ اما تاكنون روش‌هايي براي نگهداري مواد كتابخانه ديجيتالي كه شامل مواد غيررسمي و پويا هستند، نداشته‌ايم.
در هر حال ايجاد مجموعه‌هاي ديجيتال، گزينه خوبي براي فعاليت هماهنگ است. جذب آثار ديجيتالي و ديجيتال‌سازي داخلي پرهزينه است؛ به ويژه اگر يك كتابخانه اين كار را به تنهايي برعهده بگيرد. همانگونه كه اين كار درباره تبديل گزارش‌هاي كتاب‌شناختي امكان‌پذير است، سبب كاهش دوباره كاري‌ها و اتلاف جذب يا تبديل مواد بيش‌تر از يك بار مي‌شود، نتيجه آن كه ايجاد مجموعه ديجيتال هماهنگ، اشتراك منابع را ارتقاء مي‌دهد و غناي مجموعه‌ها را براي كاربراني كه مي‌خواهند به آن‌ها دسترسي يابند افزايش مي‌دهد.
انتهاي پيام
نظرات