*روابط ايران و آذربايجان* روابط فرهنگي و سياسي دو كشور همگام است؟
نام آذربايجان در اخبار سياسي قرن بيستم با نام ارمنستان و مساله‌ي قره‌باغ آميخته است، اما واقعيت رابطه‌ي آذربايجان با ارمنستان هنوز در هاله‌ي دوگانه‌ي صلح و جنگ ديده مي‌شود كه بر رابطه‌ي اين كشور با همسايگان خود از جمله ايران نيز تاثير مي‌گذارد. به هر حال در سال‌هاي اخير پس از استقلال اين كشور از اتحاد جماهير شوروي، آذربايجان روند صعودي رابطه با ايران را در كارنامه‌ي خود دارد.
رژيم حقوقي درياي خزر، نخجوان، انرژي و لغو رواديد با سابقه 16 ساله از مسائل مشترك و مطرح ميان ايران و آذربايجان است كه گاه گاه مناقشاني بين دو كشور ايجاد مي‌كند.
در پي سفر شيمون پرز، رئيس جمهور رژيم صهيونيستي، به جمهوري آذربايجان، محمدباقر بهرامي، سفير ايران در اين کشور، به تهران فراخوانده شد و در ماه جاري نيز سفير آذربايجان در تهران پس از 11 سال ماموريت براي توسعه روابط ميان دو كشور به آذربايجان بازگشت كه مي‌تواند فصل جديدي از روابط را رقم زند.
به گزارش خبرنگار سياسي خارجي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، جمهوري آذربايجان کشوري در منطقه جغرافيايي قفقاز و در گذرگاه اروپا و آسياي جنوب غربي و در کنار درياي خزر است كه پايتخت آن باکو است و با ايران در جنوب، ارمنستان و ترکيه در غرب، گرجستان در شمال غربي، و روسيه در شمال همسايه است و همچنين اين کشور داراي مرز آبي با کشورهاي ترکمنستان و قزاقستان در کناره درياي خزر نيز هست.
اين كشور در سال 1918 (1297 شمسي) هنگامي كه عمر حكومت تزاري پايان يافت، حكومتي با نام جمهوري مستقل آذربايجان در ايالت آران وشروان تشكيل داد، اما پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در سال1371 و استقلال جمهوري آذربايجان، تشكيل شد و جمهوري آذربايجان با 59 بخش، 11 شهر و يك جمهوري خودمختار به نام نخجوان و شباهت هاي گسترده ديني و فرهنگي با ايران همسايه شد.
حيدر علي اف، رييس جمهور آذربايجان، پس از استقلال در سوگند رياست جمهوري خود دو سال پس از استقلال به تشريح برنامه‌ي سياست خارجي كشور خود پرداخت كه رد پاي رابطه با ايران را نيز مي‌توان در همان سخنان يافت؛ «استقلال جمهوري آذربايجان يك حادثه‌ي تاريخي است... استقلال حاكميت و تماميت ارضي كشور را تامين مي‌نمايم و بر اين باورم كارهايي كه پس از اين انجام خواهد شد شرايط را براي شناساندن هرچه بيشتر آذربايجان فراهم و جمهوري ما جايگاه شايسته‌ي خود در جامعه‌ي جهاني را كسب خواهد كرد... سياست داخلي و سياست خارجي ما با راهي كه جامعه‌ي دموكراتيك جهاني گشود و بر اساس اصول دموكراتيك پيش خواهد رفت».
در زمان رياست جمهوري او بيش از 100 قرارداد همكاري بين ايران و آذربايجان به امضا رسيد كه مي‌توان در اين ميان به تلاش اين كشور 18 ساله براي در اختيار گرفتن بازار گاز منطقه در رقابت با تركمنستان مي‌توان اشاره كرد؛ چنان‌چه در راستاي رابطه با ايران به عنوان آخرين قرارداد امضا شده بين دو كشور مي‌توان به قرارداد انتقال گاز آذربايجان به ايران در آبان ماه گذشته اشاره كرد. هرچند شركت ملي گاز ايران و شركت نفت آذربايجان اين قرارداد را 23 آبان‌ماه 1388 به امضا رساندند اما تلاش‌هاي ديپلماتيك چهارده ساله‌ي وزارت خارجه‌ي دو كشور در اين ميان قابل توجه است و بر اين اساس ايران به بازار گاز آذربايجان يعني تركيه، گرجستان و روسيه در سال آتي ميلادي مي‌پيوندد. اين در حالي است كه سفير رژيم صهيونيستي در باکو نيز به بررسي خريد گاز آذربايجان علاقمند است.
اسناد تاريخي رابطه‌ي ايران با مرز765 كيلومتري ايران با آذربايجان امروزي پيش از استقلال اين كشور و به اولين معاهده‌ي قاجار با روسيه به شكست تاريخي گلستان بازمي‌گردد. معاهده‌ي تركمنچاي، موافقت‌نامه بين جمهوري آذربايجان با نام قفقاز و امپراطوري پرسيا در زمينه‌ي تلگراف، پست، بازرگاني و گمركي، قرارداد دوستي از اولين تلاش‌هاي اين جمهوري تازه استقلال يافته براي برقراري صلح در منطقه‌ي خود بوده است اما پروتكل همكاري در زمينه‌هاي مختلف بين جمهوري خودمختار نخجوان جمهوري آذربايجان از اولين معاهده‌هاي دو كشور بوده است.
اولين قرارداد ايران با آذربايجان امروزي در قالب اتحاديه جماهير شوروري سابق به سال 1367 يعني تفاهم گسترش روابط بازرگاني و صنعتي و كشاورزي، باز مي‌گردد كه تاكنون بر روابط بازرگاني دو كشور با اصلاحاتي حاكم است.
سفارت‌خانه‌هاي دو كشور پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي با وجود درگيري ايران در جنگ تحميلي آغاز به كار كرد و پس از آن اولين سفر رسمي بين دو كشور به سفر آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به باكو در دوره‌ي رياست جمهوري خود بازمي‌گردد كه اولين قراردادهاي بين ايران و آذربايجان به صورت رسمي را به امضا رساند و در دوره‌ي رياست‌جمهوري حجت‌الاسلام والمسلمين سيد محمد خاتمي قراردادهاي گسترده بازرگاني، صنعتي، بهداشتي - دارويي و فرهنگي را به دنبال داشت.
رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران نيز در باكو در سال 1371 با حضور وزراي فرهنگ دو كشور تاسيس شد و در ادامه‌ي فعاليت‌هاي فرهنگي به دليل وجوه مشترك ديني دو كشور، فعاليت‌هاي مذهبي و آموزش در قالب تعليم و تربيت اسلامي با همكاري اين دو رايزني آغاز شد. همچنين شباهت‌هاي هنري دو كشور نيز به برگزاري جشنواره‌هاي فيلم و موسيقي و بهره‌گيري از شباهت‌هاي گسترده در زمينه‌ي موسيقي منجر شد. كنفرانس‌هاي علمي و برنامه‌هاي فرهنگي گسترده بين دو كشور از زمان خاتمي تا كنون رو به گسترش بوده است و روند گسترده‌ي آنها در سال 1380و 1381 به چشم مي‌خورد.
اولين سفر رييس‌جمهور استقلال‌خواه جمهوري آذربايجان در 1370 انجام شد و در ادامه‌ي آن فعاليت‌هاي كنسولي بين دو كشور گسترش يافت و به دعوت ولايتي وزير امور خارجه‌ي وقت ايران در سال 1372 يعني در دوره‌ي رياست جمهوري آيت‌الله هاشمي رفسنجاني سه روز به تهران سفر كرد و قراردادهايي در زمينه‌ي امور خارجه، نيرو و تعاون با ايران منعقد كرد كه سرآغاز فصل جديدي از روابط بين دو كشور بود و هاشمي نيز در همان سال مهمان باكو شد و او سال بعد نيز به تهران آمد و در ارديبهشت 1375 هاشمي براي آخرين بار به اين كشور سفر كرد.
عضويت دو كشور در اكو به عنوان قدمي براي آغاز فعاليت‌هاي اقتصادي در سال 1372 حائز اهميت است و پس از آن سفر علي‌اف براي چهار روز به تهران در سال 1378 و ديدار با رهبر معظم انقلاب اسلامي آغاز فعاليت‌هاي ديپلماتيك بين دو كشور كه در آن نيز در حاشيه‌ي مراسم افتتاحيه‌ي سمبليك خط لوله‌ي گازرساني تركمنستان – ايران – تركيه – اروپا با هاشمي رفسنجاني و هم چنين حضور در كارخانه ايران خودرو به اين ديدارهاي گسترده چهره رونق داد.
حيدر علي‌اف نيز براي شركت در كنفرانس سران كشورهاي اسلامي در آذر 1376 در تهران حاضر شد و با خاتمي ديدار كرد و احداث مجتمع ديني نخجوان در آبان ماه 1378، اوج همكاري در ارديبهشت 1381 را به همراه داشت.
ديدار حيدر علي اف با خاتمي در مرداد 1383 در باكو و آخرين حضور او در بهمن 1383 در تهران، ديدارهاي رسمي بين دو كشور را ادامه داد و پس از او الهام علي اف، فرزندش به عنوان رييس‌جمهور جديد تاكنون در دوره رياست جمهوري احمدي نژاد دو سفر در 28 مرداد 1386 و 20 اسفند 1387 به تهران داشته است و در پاسخ به اين حضورها احمدي‌نژاد نيز در دوره اول رياست جمهوري خود در 14 ارديبهشت 1385 و الهام علي‌اف تاكنون سفري به آذربايجان داشت كه در همه اين سفرهاي دوجانبه تاكيد بر روابط بازرگاني اولويت اول دو كشور بوده است.
در ميان افكار عمومي دو كشور ايران و آذربايجان با همه تلاش‌هاي دوجانبه براي گسترش روابط دو كشور مسائل حل ناشده‌اي وجود دارد؛ جمهوري آذربايجان در اجلاس ميراث ناملموس يونسكو كه در امارات در 12 مهر ماه سال جاري برگزار شده بود، پرونده‌ي «عاشيق لار» را ثبت كرد. اين درحالي است كه براساس كنوانسيون ميراث ناملموس يونسكو مي‌توان پرونده‌ها را به‌صورت چندمليتي ثبت كرد.
همان گونه كه نوروز به‌صورت يك پرونده چندمليتي با همكاري ايران، جمهوري آذربايجان، هند، قزاقستان، ازبكستان، پاكستان و تركيه هشتم مهرماه در يونسكو ثبت شد، اين پرونده نيز مي‌توانست به عنوان ميراث مشترك ملتي ثبت شود كه مرزهاي سياسي آنها را از يكديگر جدا كرده است.
موسيقي عاشيق لار خاستگاهي ايراني دارد و امروز با زندگي مردم استان‌هاي آذربايجان شرقي، آذربايجان غربي، اردبيل و بخش‌هاي شمالي همدان درآميخته است و به عنوان موسيقي محلي فولكلور تركمن در جهان معروف است و پرونده‌ي موسيقي سنتي عاشيق لار سال پيش در آذربايجان غربي توسط مردم‌شناسان اين استان در حال آماده شدن براي ثبت در فهرست ميراث معنوي كشور بود و طبق پيش‌بيني‌هاي انجام‌شده اين پرونده بايد تا پايان سال 1387 آماده مي‌شد، اما امروز يونسكو آذربايجان را خاستگاه موسيقي عاشيق لار مي داند.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات