يك كارشناس پزشكي قانوني مي‌گويد: قتل‌هايي در سراسر دنيا ممكن است توسط افراد داراي اختلالات رواني رخ دهد كه دسته‌اي از اين افراد اسكيزوفرن ناميده مي‌شوند و اگر چه در ايران آمار دقيقي از تعداد قتل‌هايي كه توسط اين افراد صورت مي‌گيرد وجود ندارد اما بيشتر امكان دارد كه اين افراد اعضاي خانواده خود از جمله مادرانشان را به قتل رسانند.

عوامل متعددي در بروز اختلالات رواني منجر به قتل موثرند

دكترعمويي در گفت‌وگو با خبرنگار حقوقي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) درباره‌ي قتل‌هايي كه به علل اختلالات رواني يا ازسوي بيماران رواني رخ مي‌دهد، اظهار مي‌دارد: در سراسر دنيا ممكن است قتل‌هايي توسط افرادي كه داراي اختلالات رواني هستند اتفاق بيفتد كه عوامل متعددي در بروز اين اختلالات موثرند.

وي مي‌افزايد: اين عوامل را مي‌توان تحت عنوان شرايط اجتماعي كه فرد در آن زندگي مي‌كند، خرده فرهنگ‌ها يا جامعه كوچك‌تر، ساختمان خاص فاميلي و خانوادگي فرد كه او در آن رشد و پرورش يافته و در نهايت شخصيت فرد و اختلالات روانپزشكي كه فرد به آن مبتلاست، خلاصه كرد.

اين متخصص پزشكي قانوني در ادامه مي‌گويد: سه عامل اول يعني شرايط اجتماعي، خرده فرهنگ‌ها و خانواده فشارهايي هستند كه از بيرون فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهند اما شخصيت فرد يك عامل دروني است. البته عوامل دروني و بيروني در تعامل با يكديگر و داراي تاثيرات متقابل هستند.

رفتار مجرمانه رفتاري نسبي است

كارشناس پزشكي قانوني با بيان اين‌كه عوامل بيولوژيك دروني و بيروني دائما در حال تغيير هستند، مي‌افزايد: اين تغييرات سبب بروز شكل‌هاي مختلف رفتار مجرمانه از سوي فرد مي‌شود و از آن‌جا كه در رفتارهاي مجرمانه تركيبي از عوامل مختلف جرم دخالت دارند كه از نظر جرم‌شناسي داراي اهميت‌اند لذا رفتار مجرمانه رفتاري نسبي است.

مقاومت فرد درارتكاب جرم مي‌تواند با آموزش و تربيت افزايش يابد

عمويي ادامه مي‌دهد: مقاومت فرد در ارتكاب عمل مجرمانه موضوعي است كه تحت عنوان عاملي مهم كه داراي ريشه‌هاي عاطفي، فكري و اجتماعي است مطرح مي‌شود. اين مقاومت به علت اختلالات شخصيتي خاص ممكن است از ابتدا سست و ضعيف باشد يا در اثر بيماري‌هاي جسمي و روحي از ميزان آن كاسته شود يا با آموزش و تربيت اين مقاومت افزايش يابد.

اسكيزوفرن‌ها بيماراني هستند كه خشونت و قتل در آنها نسبت به سايرين بيشتر است

وي با بيان اين‌كه يك دسته از اختلالاتي كه موجب ارتكاب قتل مي‌شود اسكيزوفرن ناميده مي‌شوند، به ارايه‌ي تقسيمات اين بيماران اشاره مي‌كند و به ايسنا مي‌گويد: اسكيزوفرن‌ها بيماراني هستند كه خشونت و قتل در آنها نسبت به ساير افراد بيشتر مي‌شود و مطالعات مختلف، تاثير عوامل محيطي موثر بر جرم آنها را تاييد مي‌كند.

علل وقوع جرم در اسكيزوفرن‌ها با افراد عادي متفاوت است

عمويي با بيان اين‌كه علل وقوع جرم در اسكيزوفرن‌ها با افراد عادي متفاوت است، اظهار مي‌دارد: درآمد كم خانواده، پرجمعيت بودن خانواده، والدين مجرم، پايين بودن بهره هوشي و رفتار نامناسب والدين با فرزندان خانواده از عوامل پيدايش بزهكاري در افراد عادي هستند.

كارشناس پزشكي قانوني درباره‌ي "درآمد كم" به عنوان يكي از علل بروز جرم توضيح مي‌دهد: همواره درآمد كم سبب پيدايش جرم نمي‌شود بلكه ممكن است درآمد فرد نسبتا مناسب و قابل قبول باشد اما به دليل نبود مديريت صحيح و نداشتن آموزش اين درآمد در جايگاه مناسب خرج نشود.

عمويي در مورد عامل "خانواده پرجمعيت" نيز عنوان مي‌كند: خانواده‌هاي پر جمعيت به دليل گرفتاري والدين آنها، نداشتن وقت كافي براي تعليم و تربيت فرزندان، مخارج زياد، كمبود امكانات و نبود تعليم و تربيت مناسب مي‌توانند از عوامل بروز جرم باشند و هدف از برنامه‌هاي كنترل و تنظيم خانواده نيز از بين بردن اين عامل مهم و پيشگيري از وقوع جرم است.

كارشناس پزشكي قانوني ادامه مي‌دهد: اگر پدر و مادري مرتكب جرمي مانند خشونت، درگيري، سرقت، جرايم جنسي و غيره شوند كه هركدام از آنها ممكن است منجر به قتل نيز شود، فرزندان آن خانواده‌ها خواسته يا ناخواسته از رفتار والدينشان تبعيت مي‌كنند و بر رفتار آنها موثر است.

عمويي از "پايين بودن بهره‌ي هوشي" به عنوان يكي از عوامل ارتكاب جرم ياد مي‌كند و مي‌افزايد: در مواقعي كه فرد با مشكل مواجه مي‌شود با استفاده از ميزان هوش، تجربه و اطلاعات خود در جهت رفع آن اقدام مي‌كند و چنان‌چه بهره هوشي كافي نباشد يا در سطح پاييني قرار داشته باشد احتمال وقوع جرم از جمله قتل وجود دارد.

وي مي افزايد: رفتار نادرست والدين با فرزندان سبب مي‌شود كه در برخي مواقع اگرچه كودك از طريق تعليم و تربيت داراي قدرت يادگيري زيادي مي‌شود و پتانسيل فراواني جهت افزايش توانايي دارد اما سوءرفتار يكي از والدين يا هر دو يا يكي از افراد خانواده ممكن است سبب شود فردي كه امكان داشت از طريق آموزش تبديل به فردي صالح، توانا و كارآمد شود به سمت ارتكاب جرايم مختلف سوق يابد.

عمويي با بيان اين‌كه در افراد اسكيزوفرن جو عاطفي خانواده مي‌تواند عامل بروز بزهكاري باشد ادامه مي‌دهد: وجود پدران الكليك سخت‌گير و معتاد -كه متاسفانه اعتياد ريشه‌ي جرايم فراواني در كشور ماست- مي‌تواند از جمله عوامل بزه در اسكيزوفرن‌ها باشد.

وي همچنين مي‌گويد: ارتباطات منفي بين والدين، فقدان ارتباط عاطفي بين فرزندان بيمار و والدين در خانواده، ارتباط منفي با مادر، سابقه پرخاشگري در فرد بيمار، هذيان‌ها، عدم دريافت دارو و درمان مناسب و مانند آن را مي‌توان جزو عوامل بزه در اسكيزوفرن‌ها دانست يا پس از ايجاد اين بيماري، ممكن است ارتباط عاطفي درست و نزديكي ميان اعضاي خانواده وجود نداشته باشد.

كشتن مادر در ميان اسكيزوفرن‌ها جرم شايعي است

عمويي، جرايمي را كه ممكن است توسط اسكيزوفرن‌ها اتفاق بيفتد به چند دسته تقسيم مي‌كند و مي‌افزايد: "قتل" از جمله اين جرايم است اما به علت اين‌كه آمار دقيقي از اين بيماران نداريم نمي‌دانيم چه تعداد قتل توسط اسكيزوفرن‌ها رخ داده است، البته اين بيماران در مقايسه با ساير قاتلان بيشتر امكان دارد كه اعضاي خانواده خود را به قتل رسانند به‌خصوص كشتن مادردر ميان آنها جرم شايعي است كه در بررسي سابقه فرد مقتول معمولا پي مي‌بريم كه فرد مادرش را دشمن خود مي‌پنداشته است.

قاتلان اسكيزوفرنيك معمولا بدون علامت بارزي از قبل بوده‌اند

كارشناس پزشكي قانوني با بيان اينكه گاهي ممكن است ارتكاب قتل به دليل دفاع از خود يا براي به دست آوردن پول رخ دهد خاطرنشان مي‌كند: در تعدادي از بيماران اسكيزوفرن هشدار واضحي از قبل وجود ندارد لذا توصيه مي‌شود اين بيماران تحت نظر و مراقبت‌هاي پزشكي قرار گيرند. افراد اسكيزوفرنيك كه مرتكب قتل شده‌اند معمولا بدون علامت بارزي از بيماري قبل از آن بوده‌اند.

جرايم جنسي در ميان اسكيزوفرن‌ها چندان شايع نيست

عمويي، دسته‌ي ديگر جرايمي را كه اسكيزوفرن‌ها مرتكب مي‌شوند "جرايم جنسي" مي‌داند و توضيح مي‌دهد: اين دسته جرايم چندان شايع نيست اما ممكن است اسكيزوفرن‌ها نسبت به جنسيت خود شك و ترديد داشته باشند يا توهم‌ها و هذيان‌هايي با ماهيت جنسي يا دوراني از بيماري را بتوان در سابقه آنها پيدا كرد.

جرايم عليه اموال اغلب از سوي بيماران اسكيزوفرن با دورهاي طولاني بيماري رخ مي‌دهد

وي با اشاره به اينكه "جرايم عليه اموال" دسته ديگري از جرايم ارتكابي بيماران اسكيزوفرن است مي‌افزايد: دزدي، كلاهبرداري و فريب‌كاري در معاملات، ممكن است اغلب از سوي اسكيزوفرن‌هايي كه بيماري‌شان طولاني شده رخ دهد و معمولا افراد بي‌خانمان و بي‌كاري كه از بيمارستان‌ها مرخص مي‌شوند و توجه و مراقبت كافي از سوي دستگاه‌ها و موسساتي كه دراين زمينه مسوولند مانند وزارت بهداشت و درمان و دستگاه قضايي به آنها نمي‌شود مرتكب چنين جرايمي شوند.

رفتارهاي اسكيزوفرن‌ها به علت نداشتن مهارت اجتماعي ممكن است در قالب هذيان‌ها بروز كند

عمويي، "خشونت عليه افراد و درگيري و نزاع‌" را بدون اين‌كه منجر به قتل فرد شود، از ديگر جرايم اسكيزوفرن‌ها برشمرده و به ايسنا مي‌گويد: اگرچه در مورد ارتباط اسكيزوفرن و بروز جرايم نظريات يكسان نيست اما به هر حال اين بيماري تاثير مستقيمي بر بروز جرم باقي مي‌گذارد و رفتارهاي يك فرد اسكيزوفرن ممكن است به علت معلوليت‌ها و نداشتن مهارت‌هاي اجتماعي در قالب هذيان‌ها، توهمات و اختلالات عاطفي بروز كند.

جنايات اسكيزوفرن‌ها ممكن است بدون برنامه‌ريزي قبلي باشد

وي مي‌افزايد: جنايات افراد اسكيزوفرن ممكن است با جنايات افراد سالم متفاوت باشد. كسي كه بدون زمينه بيماري رواني مرتكب قتل شود به ندرت به صورت ناگهاني و بي‌اختيار دست به جنايت مي‌زند و علي‌رغم تحريكات، انتقام‌جويي، كينه‌توزي، عمل فرد سالم بيانگر فعاليتي آگاه و اصولا ارادي است و در بسياري مواقع با برنامه‌ريزي قبلي و پيش‌بيني انجام مي‌شود اما در مورد بيماران اسكيزوفرن ممكن است چنين نباشد.

آماري از تعداد بيماران اسكيزوفرن در ايران وجود ندارد

عمويي در ادامه با بيان اين‌كه تعداد بيماران اسكيزوفرن را در ايران نمي‌دانيم، اظهار مي‌دارد: تنها پس از وقوع قتل و معاينه دقيق قاتل امكان شناسايي اين افراد وجود دارد و متهم به قتل بايد پس از قتل در كميسيون‌هاي پزشكي قانوني و روانپزشكي تحت معاينه قرار گيرد؛ زيرا بيماري‌هاي رواني مختلفي ممكن است سبب خشونت و جرم شود و يكي از اين بيماري‌ها اسكيزوفرني است و در سيستم‌هاي قضايي مجازاتي كه براي قاتل داراي بيماري رواني از جمله اسكيزوفرن تعيين مي‌شود بسيار متفاوت از قاتل سالم است.

وي مي‌افزايد: چنان‌چه قتلي اتفاق بيفتد و ثابت شود كه قتل عمد است قاتل براي معاينه به پزشكي قانوني فرستاده مي‌شود و سوال اصلي دادسرا از پزشكي قانوني اين است كه آيا در زمان وقوع جرم، قاتل داراي جنون و اختلال حواس و در نتيجه داراي مسوليت كيفري بوده است يا خير؟ و پزشكي قانوني در گزارش خود مشخص مي‌كند كه شخص در هنگام قتل داراي اختلال و جنون بوده است يا خير.

علايم اسكيزوفرن ممكن است تا لحظه وقوع قتل بروز نكند

عمويي در پاسخ به اين سوال كه آيا ممكن است علايم اسكيزوفرن تا لحظه‌ي وقوع قتل بروز نكند، اظهار مي‌دارد: بيماران اسكيزوفرن مي‌توانند مانند مردم عادي باشند كه اعضاي خانواده‌شان تشخيص ندهند كه اين فرد بيمار است و اقدامي براي درمان او نكنند لذا ممكن است اين بيماري ناشناخته باقي مانده و به صورت مزمن نمود يابد و لذا بررسي رواني افراد به مناسبت‌هاي مختلف مثلا معاينه افراد در زمان ازدواج ممكن است ضروري باشد.

اگر معاينه رواني روي قاتل صورت نگيرد از نواقص پرونده است

وي با بيان اين‌كه اگر افراد اسكيزوفرن به‌موقع شناخته شوند قابل درمان هستند، اضافه مي‌كند: اما ممكن است پس از گذشت مدتي درمان آنها امكان‌پذير نباشد و در پزشكي قانوني چنان‌چه قتل توسط هر شخص در هر شرايطي اتفاق افتاده باشد بايد قاتل معاينه شود و از نظر رواني مورد بررسي قرار گيرد و اكنون اين كار در پزشكي قانوني انجام مي‌شود كه درصورت انجام نشدن از نقايص پرونده است.

گاهي بيماران اسكيزوفرن در مركز بستري مي‌شوند تا مشخص شود تمارض مي‌كنند يا نه؟

عمويي ادامه مي‌دهد: در كميسيون روانپزشكي در بررسي افراد اسكيزوفرن به سابقه‌ي فرد، وضعيت تحصيلي، شغلي، وضعيت زندگي زناشويي و طلاق و دوره كودكي او توجه مي‌شود.هم‌چنين به سوابق فرد در بيمارستان يا مراكز درماني توجه شده و حتي از خانواده‌اش راجع به گذشته او سوالاتي مي‌شود. پزشكي قانوني گاهي اوقات پيشنهاد مي‌كند كه بيماران در يك مركز روانپزشكي دانشگاهي براي تشخيص (اگر شكي در تشخيص داشته باشيم) به مدت لازم بستري شوند زيرا برخي افراد با انگيزه تبرئه شدن تمارض مي‌كنند.

اختلال رواني گاهي منجر به سوءظن مي‌شود

اين كارشناس پزشكي قانوني در رابطه با قتل‌هايي كه در اثر سوءظن پديد مي‌آيند، عنوان مي‌كند: شخصي كه مثلا نسبت به همسرش سوء ظن دارد. اين تفكر در او ايجاد ‌شده كه همسرش با كسي رابطه دارد پس نسبت به او سوء ظن پيدا كرده و او را مستوجب مجازاتي مانند قتل مي‌داند و در پي فرصتي است كه او را مجازات كند. (در اين موارد مي‌توان گفت اختلال رواني منجر به سوء ظن شده است).

تشخيص به زور يا رضايت بودن ارتباط جنسي در صلاحيت پزشكي قانوني است

وي اظهار مي دارد: قانون مجازات اسلامي موادي در مورد تجاوز و جرايم جنسي مانند لواط ، تجاوز به عنف ، هتك ناموس يا ارتباط نامشروع پيش بيني كرده است البته ارتباط نامشروع هميشه هتك ناموس نيست. ارتباط نامشروع مي‌تواند با رضايت وجود داشته باشد اما هتك ناموس به اجبار است كه تشخيص باكره بودن فرد يا اين‌كه به عنف مورد تجاوز قرار گرفته و همچنين بررسي اينكه آيا ارتباط جنسي به زور اتفاق افتاده است يا با رضايت فرد بوده است در صلاحيت پزشكي قانوني خواهد بود.

اگر قرباني تجاوز به سرعت معاينه شود فرد متهم قابل شناسايي است

عمويي با بيان اين‌كه اگر قرباني تجاوزات به سرعت تحت معاينه قرار بگيرد فرد متهم قابل شناسايي است ادامه مي‌دهد: در افراد باكره و غير باكره علايم در هنگام معاينه متناوب است و هر چه قرباني زودتر مورد معاينه قرار گيرد امكان تشخيص بيشتر بوده و در صورتي كه اسپرم را بتوان يافت اطلاعات دقيق‌تري در مورد شناسايي متجاوز مي‌توان به دست آورد.

با معاينه جسد تا حدود زيادي مي‌توان آلات به كار رفته در قتل را مشخص كرد

وي در پاسخ به اين سوال كه در برخي موارد شاهديم كه سوءظن به شخصي موجب مي‌شود افرادي با هم او را به قتل برسانند، آيا پزشكي قانوني درخصوص جرايم مشاركتي مي‌تواند تعيين كند كه چه كسي نقش اصلي را داشته است اظهار مي‌دارد: در معاينه جسد تا حدود زيادي مي‌توان به آلات و ادوات به كار رفته در قتل و موثر در مرگ فرد پي برد. مثلا اگر چند نفر به يك فرد حمله كنند و هركدام آلات متفاوتي در دست داشته باشند اثر هركدام از آنها روي بدن متفاوت است و پس از تطبيق ضايعات با ادوات مي‌توانيم تعيين كنيم كه فرد با چه شيئي مصدوم شده و اين مساله تا چه حد در مرگ او موثر بوده است.

كالبدشناسي سم شناسي و آسيب شناسي اجساد تا جايي صورت مي‌گيرد كه به تشخيص برسيم

عمويي به اين سوال كه آيا پزشكي قانوني براي تعيين علت مرگ همه‌ي اجساد را مورد معاينه قرار مي‌دهد، پاسخ مي‌دهد: اجسادي كه فوت آنها مشكوك يا مرگ غيرطبيعي يا در اثر حادثه يا جنايتي باشد از سوي پزشكي قانوني مورد بررسي و تحت آزمايش سم‌شناسي، آسيب‌شناسي يا هردو قرار مي‌گيرند. به اين ترتيب تعداد زيادي از اين اجساد كالبدگشايي مي‌شوند و تعدادي نيز ممكن است بعد از كالبدگشايي نياز به آزمايش سم‌شناسي و آسيب‌شناسي يا هر دو داشته باشند. اين اقدامات تا جايي صورت مي‌گيرد كه ما به تشخيص دست يابيم.

در كميسيون روانپزشكي قانوني تنها به استعلام مراجع قضايي پاسخ داده مي‌شود

وي در پاسخ به اين كه آيا در كميسيون روانپزشكي قانوني به درمان و پيشگيري از اثرات سوء جرايم نيز توجه مي‌شود؟ عنوان مي‌كند: معمولا بخش روانپزشكي سازمان پزشكي قانوني به استعلاماتي پاسخ مي‌دهد كه از سوي مراجع قضايي به سازمان فرستاده مي‌شوند. پس كاردرماني يا بيماريابي صورت نمي‌گيرد بلكه به سوالات در رابطه با جنبه‌هاي رواني فرد پاسخ داده مي‌شود.

گفت‌وگو از خبرنگار حقوقي ايسنا: مرضيه خلقتي

انتهاي پيام